Munten蒙田
ayda a demiad u Fa-kuo cesiaciw ci Munten (蒙田)（Michel de Montaigne）a nipilecuhan nida.cinida u Fa-kuo (法國) wenifusin sakaetiman a zenwencui nu misulitay a tademaw, nipisulitan nida mahida u paceba hananay a mibulesak nu sulitan (essay) a waywayan, nidatu a nidatengan ku nisulitan cinidaan, nika udipan nida a wayway atu nidatengan nida ku sasasulitan.
今日是法國哲學家蒙田（Michel de Montaigne）的生日。他是法國文藝復興最重要的人文主義作家之一，
其書寫開創出隨筆散文（essay）的文學類型，以作者個人觀點出發，把生活軼事提煉出的知性思考娓娓道來。
ci Munten (蒙田) caay henay patideng tu hicanan a nakamuan, caay palutatengan cinida tu idaw ku nipabelian ititaan tu lemed hananay, nakamuan nida mahida masasungaliway, sisa cinida hantu taneng malacesiaciw haw? saan sa cinida mahida ci Sisayluo (西塞羅Cicero) mahiniay a cesiaciw u satabakiay a maapaay, widahan misuayaw cinida tu palutatengaan nida tu cancanan u maapaay a tatapangan kuyni sa.
蒙田從來沒有建構任何理論，他也不相信理性足以賦予我們幸福，其著述甚至前後矛盾，所以他能算是哲學家嗎？他甚至認為像西塞羅（Cicero）這樣的哲學家才是最大的白痴，因為信奉理性無所不能就是白痴的根源。
sakamusa cinida, sakaudip numita amalawit ku lipahak nu apa sa, duma satu u tineng nu tangah, anu cacaya a tademawan maudip idaw ku nipibabelih amidateng, cinida hantu caay pipaculi tu nidatengan a nikaudip.
他說，我們的生活本來就有一部分瘋狂，一部分智慧。假如一個人對生活有全面的反思，他就不能忌諱非理性的部分。
nisulitan ni Munten (蒙田)《kilul sanana anisulitan 隨筆集》（Essais）i cacay a malebut lima a lasubu walu a bataan (1580) a mihcaan malatusa kunipatahekalan tu cudad nida. nikadan satu katukuh i patay nida tu sabaw tusa a mihcaan, sawsawni micunus cinida tu tusaay a nisulitan tu sasakamuen, sakikuday mahedek nida ku sakatulu a nisulitan tu cudad, pulung han nu cudad makaala tu cacay a malebut ku babelihan.
蒙田的代表作《隨筆集》（Essais）於1580年分兩卷出版。往後直至他逝世的十二年間，他一路增補前兩卷的內容，最後完成第三卷，全書約有一千頁。
ci Munten (蒙田) caay pisengal micunus tu nisulitan nida, nika caay henay piwada cinida tu nisulitan nida tu labu, pa’teng sa patinaku tu ninanaman tu tusaay a bataan tunika sumadan nida.
蒙田多年來不斷增補著作，但他從未刪減之前出版的內容，故意展露自己為學為人在二十年間的轉變。
mahiniay anisulitan bingkiwen mahicaay kiya asipen, u Igu Amilika anipibenisan uhicaay hakiya ku tatengaay a miasip, ni datengan nida a 「cesiasesin 哲學思想」cudad caay kaw mahicaay.
這樣的寫作方式自然使他的著作讀來前後矛盾，用英美分析哲學的標準來看，他的「哲學思想」肯定不入流。
anu pacumuden i cesia a likisian, nida a sakaypabaliwan nu cudad (skepticism) misuayaw ci Dika-e (笛卡兒) atu ci Pa’se-ka (帕斯卡Blaise Pscal) samikawa’ sa, u nakamuan nida mikawa’ i takuwan, nabalucuan tu sengtuy cuyi, cence’cesia u nakamuan.
不過若將他放進哲學史的脈絡，他的懷疑論（skepticism）對笛卡兒和帕斯卡（Blaise Pascal）皆有影響，他的著述也涉及自我、道德相對主義、政治哲學等問題。
anu ci Munten (蒙田) u cesiacia, unisulidan nida tu sakaudip u sapalutatengaan anibabelihan ni datengan, nika tanektekan mabulesak a nisulitan i tidatida tu caay henay celak: ahican ku tademaw maudip sa? caay kita pabaliw, cida hantu i sabaw tu enem a secian u palutatengaan a 「sakaudip a cesiaciw 生活的哲學家」.
如果說蒙田是哲學家，那是因為他寫下對生活最誠實的反思，他結構鬆散的書寫都在圍繞同一個問題：人應該如何生活？毫無疑問，他是十六世紀最真誠的「生活的哲學家」。
cacaya a malebut lima a lasubu tulu a bataan idaw ku lulu (1533) mihcaan nu ayda, ci Munten (蒙田) i Fakuo (法國) nutipan timulan a luma（Château de Montaigne）nilecuhan. siidaay ku luma’ nu heni, aenengan nuheni a luma’ ni cakayan nu baki nida naw pacakaya tu buting a nikasikalisiwan ku sapicakay tina lumaan.
1533年今日，蒙田於法國西南部的家族城堡（Château de Montaigne）出生。他的家境相當富有，居住的城堡就是祖父靠從事漁業的收入買下來的。
wama nida ci Falan-suose (法蘭索瓦) ise’ (King Francis l) namalepacaw satu mala siidaay a tademaw, namala siciw tu nu Puoe-duo (波爾多).
父親為法蘭索瓦一世（King Francis I）征戰後成為貴族，也曾當過波爾多的市長。
wama nida pabalucu papinanam ci Munten (蒙田) nan tu latingu, katukuh tu enemay a mihcaan kya minanam tu Fawen. sisa ci Munten (蒙田) adidi’ henay matineng tu micuda tu Wicie 維吉爾, Awwide 奧維德 atu Helase 賀拉斯 a latingu a cudadan.
他的父親也決定要讓蒙田先學習拉丁語，直至六歲才學習法文。所以蒙田自小就能閱讀維吉爾、奧維德和賀拉斯等拉丁文著作。
micudad cinida tu Puoe-duo (波爾多) singanganay a cacudadan Ciyena cacudadan (吉耶訥)（Collège de Guyenne）, idaw kumusakamuay cinidaan natayda i Tuluce (圖盧茲) micudad tunu hulic.
他入讀波爾多的名校吉耶訥學院（Collège de Guyenne），有說他亦曾到圖盧茲修讀法律。