bidadiki

bidadiki(蝙蝠)

bidadiki (蝙蝠), masadumaay a pangihaan: padaduki, pedaduki aca.

kakiliman(摘要)

蝙蝠又名蟙䘃（音同「職墨」），是對翼手目（學名：Chiroptera）動物的通稱，是哺乳動物中僅次於齧齒目動物的第二大類群，現生種共有19科185屬962種。是哺乳動物中唯一具有飛行能力的類群。

bidadiki u zuma a ngangan sa u ze-mu, u palalimaay tu sakubal, “Chiroptera” u aadupen a kamu, u mikilulay tu sakatusa a tabakiyay, ayza izaw ku sabaw siwa ke cacay lasubu walu bataan izaw ku lima, anisakaput nu aadupen a pacucu’way.

nilacul(內容)

其學名「Chiroptera」來自古希臘語：χείρ（拉丁字母轉寫：cheir；直譯：手[2]）和πτερόν.

u ngangan sa “Chiroptera” namakayza i kasumamadan nu Si-la a kamu sa “χείρ”, La-din a sulit maliyun sa u “cheir” atu “πτερόν”

曾經有一些學說認為翼手目的兩個亞目有不同的進化線路：大蝙蝠亞目（Megachiroptera）與靈長目親緣非常近，小蝙蝠亞目（Microchiroptera）與食蟲目親緣近。

nu mubahelay aadupen, a kapet naizaw ku kamu nu misaulica tu bidadiki, kalalima hananay ku sakubad, tusa apuhau caay kalecad, tabakiyay bidadiki apuhau sa malecad tadim matimay kuwaway azihan, adidi’ kay a bidadiki, apuhau “Microchiroptera” sa malecad tu mukanay tu cilkay masucapi kasungay.

但以目前從DNA的分析認為，蝙蝠的兩個亞目是從同一個來源所演化而來。甚至發現，有些小翼手亞目的蝙蝠的血緣更親近於某些大翼手目的蝙蝠，因此重新將與狐蝠科較近的類群分類成陰翼手亞目，而與蝙蝠科較近的類群則為陽翼手亞目。並且相信兩個亞目都是從會飛行的共同祖先演化而來。

bidadiki(蝙蝠)

nika u maadihay sawan tanhan ku “DNA”, iya tusaay a puhay nu bidadiki, sa na u cacayay ku kakawsan, idaw masametek maazih, ya adidi’ kya bidadiki, malcad tu tabakiyay a bibadiki, ku izang sisa sabaluhay aca masamtek, kya micapiyay tu salengacay ku cihek, u daumi’ay a lima nu sakubad, puhau uya micapiyay tu tadabidadiki, u tama’ nu mapuhauway lima nu sakubad, asdaw paltatenga kita, tinaku tiya tusay u malecaday a kakausan mubahelay.

u hekal a kaliyut (外形特徵)

大蝙蝠亞目的蝙蝠視力好，眼睛大，主要依靠視覺來辨別物體；小蝙蝠亞目的成員通常視力退化，眼睛小，主要依靠回聲來辨別物體，有一些種類的面部進化出特殊的增加聲納接收的結構，如鼻葉、臉上多褶皺和複雜的大耳朵。

u mata nutabakiyay a bidadiki sa, tabaki kapah kunipiazih, singalih ci nida tu icelang siwantan nu adih tuutuud. u sdidi kay bidadiki sa, adidi' ku mata mapuha atu adidik, u hacuung, ku kasingalihan sakatunen. tu tuutuud, izaw ku ma'masaduma ku pising, izaw ku sapicunus, saytungiha, matu cihek, pising atu tabakuya a tangila'.

nanam (習性)

夜行性，通常為群體活動，可達百萬隻，有些溫帶地區的種類在冬季前會有遷徙行為，主要棲息於洞穴、樹洞、森林中，一年繁殖一次，妊娠約2-6個月，一次生產一胎。

u nanam nu bidadiki u labi' , yaca ku sabaher a nu mubahrl tu, cikaca mabeleng maluyaluy makaala tu, cacay ala sa u, a emang kaiyadah, u wida idih ku way, meneng sa i kasienawan sa mabulau amin a mikilim tu buhang nu ba'tu, u kilang aca cacay a mihcaan kinacacay asiwawa tusa a bulad ku bili, lecuh tu cacay sa ku nilecuh u widi u i caledesay atu ya-de-tay a bidadiki sa mukan nayamin tu heci nu lutuk, mabukahay amin.

約有70%的蝙蝠捕食昆蟲，它們通常發出超聲波探索獵物，多在空中捕食。蝙蝠捕食獵物十分敏捷，通過高速攝影發現，某些蝙蝠直接用口捕食，有些用翅膀攔截獵物到嘴裡，有的用尾膜像勺子一樣將蟲子舀到嘴裡，捕食方法十分多樣。蝙蝠的食蟲量很大，每個晚上能吃掉約三分之一自重的昆蟲。

u katuuday a bidadiki sa u cilkay a min ku kanen, yu miadup ku heni sa tabakikusuni amisabana' tu aadupen, i pabaw i nipibahel miadup, sidu'ba i yu miadup, pakakelul han mukalat, u zuma sa lawaan nu sakubad, patauza i laway, u dumasa ku lawiten nu kikul, patayda i laway mekan,iyadah ku katinenga nu heni a sapiadup, mabukah aca cacay alabiy sa hamin ku palatuluen nu udip nida.

夜明砂是中藥的一種，原名天鼠屎，生藥為蝙蝠類動物的糞便，具有清肝熱、散瘀血的功效，中醫相信其可治夜盲症。蝙蝠肉也是一種食材，嶺表土人尤愛，蘇軾有詩云：「土人頓頓食薯芋，薦以熏鼠燒蝙蝠；舊聞蜜唧嘗嘔吐，稍近蝦蟆緣習俗。」

siwantan tu lapialiken a sapaiyu' tada ngangan nidasa u tal nu edu, nu tai' nu pedaduki ku sapisanga', mibanay tu atay, mibulas tu masakatilay aidang, kamu nu misaydang sa, mangaay ku mapuhaway a mata sa, sakaydihan nu

tu-zen misasapaiyu' ku heci nu bidadiki sa Su-se a kamu sa iya tu-zen u tali ku kakanen a nu caysa, mituduh tu edu atu bidadiki, u tengil izaw ku metaay namitaneng sa misengi ya tu siy-mou-yuan ku nika uzip.

華人地區到了現代受吸血鬼電影的影響，以及金庸武俠小說的青翼蝠王卻有邪氣和吸血的特徵。

Hulam a tademaw a kakitizaan matatukuh ayza, malalid nu kacudu niyadu niya mucuhcuh hay tu idang atu Cin-yung-wu-siw-suo sumilaway a banuh a angangngan nu bidadiki makatalay atu mekanay tu idang.

道教的鬼神鍾馗，圖畫裏鍾馗身旁常畫蝙蝠繞飛，代表為其偵查邪魔惡鬼，取自在《鍾馗傳》中寫鍾馗收服蝙蝠為嚮導。

u sasalisinan nu taw-ciyaw ci Cung-kuay, wi ku litan izaw ku nida cay kanca izaw ku bitadiki, mapali yut mebahalay a kulit u saka saan nu hen sa, tatudung mitangkin miadih tiya makatalay adie tu sakadahked nu nipizateng u sapicudad tu Cung-kuay aca sa kanfay patenak tu ngangan nu bidadiki.

u labi' ku kaydihan a tahekal (夜行性)

夜行性（英語：nocturnality）生物於日間休息，在晚間活躍，與我們所熟悉的日行性行為不同，也有介乎兩者之間，於黃昏時期出沒的生活習性。晝伏夜出的習性是生態位分化的表現，不過並不以資源的多寡來決定，而是根據睡眠時間而定。

nikauzip nu bidadiki mabi' tu demiad, "Amilika a kamu sa: nocturnality", u labi' ku kaydihan a tahekal u kakatinengan ita cay kalecad tu demiaday, izaw ku ilaeday niya tusaay u sansandepay kananaman.

晝伏夜出的習性是生態位分化的表現，不過並不以資源的多寡來決定，而是根據睡眠時間而定。

demiad mabi' labi'metahekal a nanam, namakayni i sakakuzip nida a miadih, nika caaykiya kaw nika i yadah atu kainaiy' nu kakanen namakayni u kakemeten atu atuki kiya.

避開日間猛烈的陽光也可以是生物選擇夜行性的因素，特別是在沙漠生活的生物，就會為了減少散失身體的水份而選擇於晚間活動。夜行性也有助生物適應較好的滲透調節。

matalaway tu akuti' nu cilal kys ku sakaulabi ku sakatahkal mangaleb ku i likelikenanay, a ayam matalau a maacak ku uazip sisa u labi ku sakatahekal, sakasa u labi' ku sakatahekal sapi'sisa micu nunus tu saka pah nu uzip.

不少物種於日間活動，但在特別的季節或活動時則展現出夜行性。例如不少海鳥及海龜會在特定季節時夜行。

kayuud ku demiaday amubahel nika anu izaw ku paytem sanay amilala' sa izaw ku pasusunay a muculal tu labi'. mahidauayam nu bayu bilanga' nu bayu u mapa nu tekay ku tuki nu heni a mutahekal tu labi'.

夜行性動物常展現出發達的聽覺及嗅覺系統，並有特別用以適應晚間活動時，低光環境下的特別視覺系統。如貓等，擁有同時適應日間或晚間活動光照度差異大的眼睛，因此日間與晚間時間均可活動。

u labi' ya ku sabahel a adupen, kapah ku satengil kapah ku cihek amisanek, sisa lihalay a tahekal tu labi' mananam aca makaazih i duudtay.

anu u nani' sa caaykalecad matineng ku matanida tu duudtay atu takelalay sisa kapah cinida tu labi' atu demiad a metahekal.

adidi'ay a bidadiki (小蝙蝠)

小蝙蝠是小翼手亞目或小蝙蝠亞目（學名：Microchiroptera）的通稱，以前被視為翼手目中的一個亞目，現已成為一個被棄用的分類單元。

u adidi'ay ku sakubad nu lima sa atu adidi'ay a bidadiki han ku kamu u "mitesekay a nipangangani, Microchiroptera" kasumamadan u aazih sa u cacay a ku min adu'an sa aizaw sa kapawanan tu ku wini.

以往會將蝙蝠依其體型分為大翼手亞目及小翼手亞目，但此分類不符合分子的相關證據。依最新的研究結果，蹄鼻蝠科和其他果蝠會分類在陰翼手亞目（Yinpterochiroptera）中，至於其他以往分在小蝙蝠亞目的蝙蝠則會分類在陽翼手亞目（Yangochiroptera）中。

anu adih tu pedaduki auudip tu ku katinengan tu bakiyai a sakubad a lima, adidi' kay sakubad a lima, u mahini yai caay i kasangulan kasiwantan.

baluhay aydaniad i han nu mikingkiuway sa u sikaki'ay ku cihek nu bidadiki atu mukanay tu heci nu kilang sa, isasa nu sakubad a lima katinengan, u zuma azihan sa adidi'ay a pedaduki i "Yinpterochiroptera", kasi wantanan.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (外部連結)

[1]中文維基- https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%9D%99%E8%9D%A0

[2]中文維基百科: https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%9C%E8%A1%8C%E6%80%A7

[3]中文維基- ttps://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%B0%8F%E8%9D%99%E8%9D%A0