dadipana'

dadipana', cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu' (蝴蝶或蛾的無毛幼蟲)

wayway (外表)

毛蟲也叫毛毛蟲，是鱗翅目昆蟲（蝶或蛾）的幼蟲。雖然牠們稱為「毛蟲」，但不是每個種的毛蟲都有毛。

dadipana'有些表面光滑，也有些長有肉角，還有些長有臭角。毛蟲有三對前足，腹部和尾部大多有五對偽足。到變態為成蟲時只保留三對前足。毛蟲有別於蛾的幼蟲——蠶，兩者在發育過程有所不同，蠶會以蠶絲結成的「繭」包覆住蛹，但毛蟲沒有這類行為。

u dadipana’ sa u wawaay a cilekay han a sipangangan, u silingasaay a sapikpik nu udip, kasacilekanay (adipapang atu badahungay) a masacilekay. kanahatu hamin han a sipangangan tu ya "cilekay’" han sa, nika caay kau u nu paycacayay a nu cilekay kasibanuh. u sibanuhay a cilekay ku ""babayuh". masadumaay sa u banges nu hekal lameneng sa kalikatan, idaw aca ku masadumaay papucuan ku heci, idaw aca ku silangaw tu angsitay a ngawa. ina dadipana’ sa idaw ku mahtatulu nu palecad i ayaway a kuku, i bili atu i kikul katuud ku kaidaw nu pacebaay a kuku mahkalalima. sikatukuh i kasumadan tu a masacilekay tuwa siliwan tu mahtatuluay nu ayaw a kuku. ina dadipana’ sa sakacaay kalecad tu nu sibadahungay a cilekay hananay – yadadayday, sikacaay kalecad nu kaudip a nikabalakian, ya dadayday sa u laylay ku sapimulmul tu udip hamin han a maytabu, nika u dadipana’ sa nayay ku kahinian a wayway.

有些毛蟲長有假眼或是色彩鮮明的花紋，可以嚇退想吃了牠們的動物，許多人有疑問毛毛蟲為何是昆蟲，昆蟲不是六隻腳？事實上，毛毛蟲只有六隻腳，其他都是偽足。

u masadumaay a dadipana sa kaidawan tu ya pacebaay a mata atu balangbangay a kulikulitan, tanrng a sapatalaw tu maydihay a mukan tu henian a miadupay, katuud ku mapabaliway a palita tu babayuh’ kya u masadamsayay sa a cilekay, u kaladamsayan a cilekay sa caay kahini enemay ku kuku’? masalaheciay sa, ya babayuh enem ku kuku’, u kiyadahanay a kuku’ sa u pacait sananay u pacebaayay.

pacebaay a wayway (偽裝)

以下是無毛的幼蟲：

itini ku cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu':

mahida mabadiay nu papah a hekal (像枯葉的外表)

四角天蛾看起來很像死樹葉。當其中一隻毛毛蟲躲藏在附近的死樹葉中時，它的天敵很難發現它。

sepatay nu ngawa' a cilekayan adihe mahida u maacakay nu papah. anu idaw ku miculimekay nu cacaya a babayuhan i papah sa, caay kaadihi nu ayam atu puduh sa.

不過萬一被發現了，它還有其他對策。當它被打擾時，它會翹起尾部腹腳。然後拱起背部，像任何被激怒的四角天蛾的毛毛蟲一樣，不停地搖晃腦袋。

anu maadihsatu nu ayam atu puduh, idaw henah ku sapilisapen tu nuhenian. anu taydan numita amilawlawsa, mutiden ku kikul atu bili a kuku’an, sa kunulen nida ku kulul, mahida uni patalawan nu sepaty a ngawa' nu cilekay a babayuhan, caay tu pisengal mihuyahuy tu tangah.

以下是無毛的幼蟲：

itini ku cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu':

i cung-se nu banges a langdaway nu kulidt (棕皮上的綠斑點)

Sphecodina abbottii毛毛蟲利用棕色皮膚上的綠色斑點偽裝自己，當它趴在正在生長的成串葡萄上時，別人很難發現它。

Sphecodina abbottii babayuhan mitadutu cung-se nu bangesan a langdaway nu kulitan a paceba’ tu udip. itida cinida i baisusu maudip sa, caay ka adihi nu tademaw.

成年Sphecodina abbottii毛蟲分化成兩種顏色，一種變成模仿葡萄的偽裝色，一種變成像樹皮一樣的棕色。

cacay han mikilul tu nu balakiay tu nu “Sphecodina abbottii” a babayu mala tusa ku kulit nida, idaw ku cacay han mikilul tu badisusu a paceba’, cacay han tu mahida u pudac nu kilang a cung-se ku kulitan.

除此以外，這種毛毛蟲還有其他防禦手段，例如假眼。

namahida satu, nina mahiniay a babayuh idaw henay ku sapatalaw tu ada, tinaku sa pacebaay a mata.

當一隻成年Sphecodina abbottii毛蟲受到驚擾時，它會翹起尾部，用假眼“瞪著”進攻它的動物。如果這種“瞪視”無法嚇跑食肉動物，毛毛蟲還會發出刺耳的嘶嘶聲。

balaki satu ku cacay “ Sphecodina abbottii” babayuh nama tawid satu, mutideng ku kikul, u pacebaay a mata kumi “nenengay” patalaw tu dumaan a aadupan. anu nina “nengneng” sa anucaay tu katalaw kutaw tunipinengnengan, babayu han patahekal kunuheni tu malacingan nu saunian.

以下是無毛的幼蟲：

itini ku cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu':

paadihi’ tu nikuday a kuku’ (小心尾足)

Furcula borealis毛蟲是模仿壞死的樹葉邊緣的高手。

Furcula borealis a babayuhan matineng mikilul tu mabadiay nu lilis a papahan.

但是，如果它的天敵以前曾領教過它的這種偽裝伎倆， Furcula borealis毛蟲會採用它的第二種防禦方法。

nika, anu namakadih tu ku ada nida tunipi pacebaan a nipatalaan, Furcula borealis a babayuhan mikilim tu sakatusa nu sapidiputaw cinidaan.

它的兩個尾狀物會充氣；當它受到驚擾時，這種毛蟲會把尾狀物完全伸展開，顯示出亮白色和黑色末端，並會不斷前後左右地搖擺這些可笑的「流蘇」。

tusaay nida a kikulan matineng mibesu, anu idaw ku nika balihnawan nida sa,nina “ Furcula borealis” babayuhan cebal han nida ku kikul, patahekal tu takelalay nu sanglacay atu lumeniay a kikulan, sa tiyungtiyung satu ku udip nida katawaan sa kunipihuyayuy “liu-su”.

以下是無毛的幼蟲：

itini ku cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu':

lumeniay a adipapang (黑鳳蝶)

黑鳳蝶毛蟲雖然這種毛蟲的顏色非常鮮艷，圖案也很醒目，但是當它置身在被陽光照射的胡蘿蔔葉中時，這種驚人的色調卻能起到保護色的作用。

babayuh nu lumeniay a adipapang nu babayuh nina babayuhan micidek ku bangcal nu kulitan, micitek ku kulit, anu mapacilal cinida i saysaytawan sa, nina picidekan nu bangcal nu kulitan idaw ku sapidama a kulitan nida.

還不清楚它為何會有這種驚人外表，一些昆蟲學家指出，這種顏色可能是在模仿有毒的帝王毛蟲，或者在警告食肉動物，這種毛蟲的味道非常糟糕。

caay henay kita ka tinengn tu wayway nida, numi kingkiway a tademaan hinisa, nina bangcal nu kulitan sa malihida cinida minanam tu dumaan a ti-wang (帝王) a babayuhan, atu sapatalaw tu mukanay tu aadupan nanay a mukanay, nina mahiniay a babayuhan saka talawansa ku sanek nida.  

黑鳳蝶毛蟲的其他防禦方法包括可以充氣的紅色觸角，這種毛蟲的觸角跟spicetail swallowtail的一樣，會釋放出難聞氣味。

nina lumeniay a adipapang a babayuhan idaku sapidiputaw cinidaan a sapasubana’ taneng micebal tu sumanahay nida a ngawaan, nina mahiniay a babayuhan a ngawaan atu “spicetail swallowtail” malecad, patahekal kunuheni tu angtulay a sasanekan.

以下是無毛的幼蟲：

itini ku cayay kasibanuh ku wawa nu adipapang atu kilaluhu':

毛毛蟲中還有一種叫劇毒十二點，它的體內含有劇毒。這是一種生活在巴西南部的飛蛾幼蟲。

babayuh han idaw henay ku picedekan nu ledek sabaw tu tusa a sulitan, udip nida idaw ku picedekan nu sakatalawan a ledekan. uyniyan a babayuhan itida i nutimulaan nu Ba-si (巴西) maudip u adipapan a wawaan.

儘管，我們對毛毛蟲的噁心模樣早就有心理準備，可是這種巴西毛毛蟲噁心的模樣還是挺嚇人的。

kalahen ku hicanan, makamelaw kita tu wayway nu babayuh malimuu’k kita amakaadih idaw tu kuna balucuan numita tu nuhenian, nina Ba-si (巴西) a babayu nu limuu’k nu waywayan u sakatalawan sa miadh.

從它身上漂亮的保護色便可知道他的毒性也不容小視。據說每年都有許多人因這種毛毛蟲毒而死亡。

namaka udip nu bangcal nida a kulitan matineng tu kita tu hatidaaytu nu ledek amihamaw kita cinidaan. saan ku kamu tu mihmihcaan katuudtu ku mapataya nami capi tina “Furcula borealis” babayuhan a mapatay.

但這種毛毛蟲的毒素也是一種非常好的抗凝血劑，可以用於突發事故傷口的處理。

nina babayuh a ledekan u sakapahay nu kang-ning-sye-ci, taneng sakay hekal tangsul sananay amduka nu sasapayuan.

以上「偽裝」段落由Iing Habay所翻譯。

(ipabaway a ulic tu "pacebaay a wayway" ku nisulit ni Iing Habay.)

u caliwayan a nikaudipan (生長過程)

毛蟲破卵而出時被稱為一齡蟲，長約0.3厘米，之後經過多次蛻皮，直到變成終齡蟲，結蛹，最後破蛹而出變成成蟲。

u dadipana’ sa namakay i kabetasan nu ti’kuk sa mapangangan tu kaidawan tu cacayay a mihcaan kabalaki, nikatanayu sa makaala tu 0.3 a li-mi. nu dikudan sa kinapinaan a ku banges, dutuc sa kasumadan masabalakiay kademan nu mihcaan a cilekay, siluma satu masakimulmul nu tangku, i sadikuday sa kabetasan nu tangku a luma’ kakayda satu a malacilekay.

u kakanan (食物)

毛蟲多以植物的葉子為食，不同種類會吃不同的植物。有些吃有毒植物的毛蟲會把毒素儲存在體內，最後成為有毒的蝴蝶或蛾成蟲；少數一些毛蟲會以其他昆蟲為食。

ina dadipana’ sa u langaw nu lahaday sipapahay ku tatungusan a mukan, cayay kalecad a kasaduma nu cilekay sa caay tu kalecad ku nikanan. kaidaw nu mukanay tu siletekay asilangaway, ya dadipana’ supeden nu heni i udip, nudikudan sa malasiletekayay a adipapang atu uya hananay a masacilekay. nakaadidingan nu dadipana’ u kaladamsayay ku kakanan.

nu udipay a ada (天敵)

u ayam (鳥類)

鳥或者鳥類，是鳥綱（Aves）和今鳥亞綱（Neornithes）的通稱，是唯一存活並演化至今的恐龍，現代所有鳥類在生物學上也被分類為鳥形恐龍（即鳥翼類）的一部份；鳥綱的全體成員均為兩足、恆溫、卵生、身披羽毛且色彩鮮艷各異、前肢特化成翅膀、具有堅硬的喙、流線型的身軀，具備絕佳的視覺，較複雜的社交行為，多數可飛行，小部分純陸棲、或潛水，骨骼中空輕盈並有強力肌肉附著，以及用氣囊行雙重呼吸的一種有脊椎動物。

u ayam hananay,nu ayam a gan (綱)(Aves) atu nu aydaay a sipangangan u niyaw-ya-huwan (Neornithes) han, u masacacayay katukuh aydaay nu nikacakatan a kunglung, nu aydaay tu a ziday sa u mitesekay a nipasilac tu ayam pala ya kunglungen i ulic (u ayam sisapikpikay) a kasacacayan, sakay nu ayamay a kaput sa masatusa ku kuku’, mananam tu demiad, sitiku’k sibanuh ku balangbang sa a salungan, u iayaway nu lima sa sumad sa mala sapikpik, kaidawan tu atekakay nu satulecek nu laway, masasilsilay ku pitideng nu udip, sacekulan a mata sa tamelac sa, nika u kalalacalan i hekal sa sasibusibut saan, katuuday sa taneng amin a malbahuy, kaidaw nu papinaay hakya a matineng a mungaduy atu mucelem, u ukak’ sa ahemaw sipidepit nu heci nu udip sakaicelang, atu kaidaw nu masabesuay nu hahanhanan, kaidaw nu kululay a aadupan.

u puduh (螞蟻)

螞蟻一般能扛起比自己重多倍的物件，這吸引了機械工程師研究。螞蟻的群體有分工、個體之間的溝通、以及解決問題的能力。

人類會將螞蟻用作料理、藥用或是儀式用途，也有人把螞蟻當成寵物飼養。有些螞蟻可以用於生物防治。不過螞蟻會破壞作物及侵入房屋，也和人類的生活有些衝突。入侵紅火蟻（Solenopsis invicta）是百大入侵種之一。

ina puduh hananay sa kasadumaan a taneng mukunuy tu kiba’ketanay nu udip, uynian sa sipicepcepan tu mamikingkiway nu mitesekay. u puduh sa kapulungan a mawawada sasikawaw, atu nu udipayay a matatengil, sapihulakaw tu kaidawan nu bunday a kasacukeday, u nu tademaw nipakucukucung sa liyawlien atu sasangaen tu sapaiyu sapaisin, idaw aca nu tademaw a palabudawan a pahabay tu puduh. idaw aca ku sapasilihat tu nulangaway a pitenaan, nika u puduh sa hina mingitngit tu nipalumaan tu tuudtuud atu micumud i luma’luma’an, i cuwacuwa sa masasetul ku nikaudip atu tademaw. anu midebung i sumanahayay a dibu nu puduh sa (Solenopsis invicta) masa unu lasubuay a nipidebungay a masacacayay a kasadumaan.

masakiketay nu dadipana’ (相關無毛幼蟲)

芋蟲，天蛾科: 天蛾科（學名：Sphingidae）是鱗翅目的一科，科名取自希臘語「Sphinx」，即希臘神話中的怪物「斯芬克斯」。 天蛾科下轄200多個屬，約1,450個品種。本科物種大多數於熱帶生活，但其每一個地區都有其蹤影。本科昆蟲主要特徵是前翅狹長，後翅呈短三角形，複眼大，胸部粗壯，腹部末端尖及呈流線型，觸角端部細而彎曲。體型中等到大，所以可作快速及持續的飛行，最長可達每小時40到50公里。

u pilalihu (nu mitesekay a nipangangan: Sphingidae) u sisicalekahayay ku sapikpik a palumata, namakay i Greece a kamu ya "Sphinx" hananay nipangangan, masausiay sa u nu Greeceay kaladi’di’tuanay a kungku u patalaway sa ya "Se-hun-ke-se". ina pilalihu sa kaidawan tu makay sasa tu tusaay a lasubu ku sadibuan silalecad nuidang, hakya idaw ku 1450 nu masadumaay a lihat. nasulitan itini sa u kacaledesanay a lihat ku sasakamuwan, nika ina mahiniay sa anu sikatalacuwacuwa sa maadih tu ku nikaculal saan. ina mahiniay a dadipana’ sakahenulan u ayaway a sapikpik masatanayu, nudikudan a sapikpik sa apuyu masadicem, tabaki ku bili, u baluwang sa kibutul saan tanektek, nu bilianay i kikul sa munayat musaselic ku kulit, u ngawa sa adiding malikaku. piadih tiya udip sa mahtaneng tu katabakian tu atudi, kyu taneng a misakalamkam tatuletules sa matenes a mubahel, nipibahel sa katukuh i paytatukian makaala tu 40 atu 50 kung-li kabaad.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (資料來源)

[1]中文維基-毛蟲: https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%AF%9B%E8%9F%B2

[2]中文維基-鳥：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%B8%9F

[3]中文維基-天蛾科：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E8%9B%BE%E7%A7%91

[4]春天到蟲蟲大軍出沒！毛毛蟲總是掛在半空中原因曝光：https://newtalk.tw/news/view/2019-03-25/224456