panay (hemay)
sumanahay a panay / tadapanay / bangsisay a panay (紅糯米)
siwkay nu sumanahay a panay (介紹紅糯米)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]sumanahay a panay panganganen aca tu bangesisay a panay han, atu sumanahay a belac, malalecad kya lumeni’ay a panay u panayay madapanay namin han kuheni.
i nuaaway henay sapaluma nu malukay nu balaki nu pangcah kina sumanahay a panay, sayaway a nipaganga sa, sumanahay a balaysa han, mamaykayza sisumanahay a kulit sa, mikitinay tu bangsisay a belac nu cacay. sumamad tatayna nu babalaki nu pangcah,yu mulecu sa, wyni namin u sumanahay a panay ku kanen, kyu pangangaen aca nu mulecuhay a kakanen han.
sayaway na i Kalingku(花蓮) maluk adada, ayda sa, i Cu-suey-si liw-yu(濁水溪流域) a sauwac nu umaumahan tunaku i Si-cu(溪州), Peyi-tu(北斗), Pey-tu(埤頭) itini maadi ku sumanahay a panay.
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米又稱紅香糯或紅米，和黑糯一樣，屬糯性的糙米。早期是阿美族的傳統農作物，原稱為紅栗米，色澤紅艷，屬香米的一種，傳統阿美族女性坐月子時，幾乎都以紅糯米為主食，因此也叫做「坐月子米」早期只在花蓮耕種，而今，在濁水溪流域的農田（溪州、北斗、埤頭）也見的到它的芳蹤。）
u yiyu nu sumanahay a panay (紅糯米營養)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]sumanahay a panay u yiyu niza malakuwit ku madapanay, Taypalang(太巴塱) kilim naca nuheni a paluma ku nu sayaway a sapaluma a langaw. u madapanay nu yiyu nu epue kitalakawan ku salengacay a belac, nika matineng kisu, idaw henay ku mahizaay a tipus kikapahan ku nu madapanay a yiyu? micapi i ayzaay tusa a mihcaan, ya sumanahay a panay sa, u sakanamuhan nu malukay a mipaluma, yadah ku mahizaay nu baluay sumilaway a yiyu cinghwa su(青花素) sananay, wyni ya yiyu cinghwa su(青花素) sa, sakapahay mihaymaw tu gan hananay a imelang atu u kapahay nu langaw sananay a sapaculi’ tu yang-huwa-ci(氧化劑).
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米營養勝糙米，太巴塱找回原生種糙米的營養價值比白米高，但你可知道，還有一種穀物比糙米更營養？紅糯米是近兩年當紅的本土原生作物，它還含有豐富花青素，是天然的抗氧化物。）
u sumanahay a panay talakaw kikapahan ku yiyu nida tu madapanay. sumanahay a panay atu madapanay malecad liwanen ku niduh tu abih, u abih atu belac, sisa nu madapanay a yiyu malakuwit tu nu belac a yiyu. sumanahay a panay nu yiyu kitalakawan ku sangelacay a panay, kiyadahen ku madapanay.u tangpayce(蛋白質) nu yiyu nu sumanahay a panay sa, kitalawan tu cacay tin tusa ku cakat tu nu madapanay, u belac nu yiyu kiyadahan ku madapanay a belac tu sabw tusa tin lima pasiyntu, yadah aca ku calaycay nu ciya(鉀), kay(鈣), mukin(鐵), sin(鋅) a kuwang-u-ce (礦物質)atu wiysensu- B cin(維生素B群). ya sumanahay a panay nu sumanahay a abih’ yadah ku calaycalay a balu sumilaway su ya yiyu cinghwa su(青花素) hananay, u kapahay nu langaw sananay a sapaculi’ tu yang-huwa-ci(氧化劑).
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米的營養比糙米更高。紅糯米和糙米一樣保留外層米糠和胚芽，所以糙米的營養高過白米，紅糯米的營養也較白糯米高，甚至比糙米豐富，它的蛋白質是糙米的1.2倍，膳食纖維比糙米多了12.5％，且富含鉀、鈣、鐵、鋅等礦物質及維生素B群。紅糯米的紅色米糠也有豐富花青素，是天然的抗氧化劑。）
nika u sumanahay a panay idaw ku talawkaway ku lin(磷) hananay, malecad tu madapanay, tibusay, nida malecaday kuheni caay kakapah tu siimelangay tu buwah a imelang a tademaw, laecus mukan, mahiniay a kamu sa namayza nu Hu-zen(輔仁) tabakiay a cacudadan yiyu a kaput, u sasaydan ci Liw-si-yi(劉沁瑜) a nipacekil a kamu.
(u kamu nu Hulam sa:只是紅糯米的磷含量也高，和糙米等全穀類一樣不適合腎臟病人食用，輔仁大學營養科學系副教授劉沁瑜提醒。）
kungku atu lalangawan (故事和文化)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]itawyaay izaw ku kamu, u kakawsan nu pangcah ci Doci atu ci Lalakan, yu adidi henay kuheni sa, malikid nu balad katukuh i tungkun nu buyu’ sa, balaki satu malaacawa kuheni tatusa, siwawa tu kuheni, nika u sayaway a wawa nuheni sa, alaw lecuhsa u bau, samapataypatay satu ku kalalum nuna maleacawaay. imahini sa makatengil ku babaway a Dietu ci malataw tu mulihaw muwangic
(u kamu nu Hulam sa:相傳阿美族的祖先Doci和Lalakan，幼時因洪水漂流至山頂，長大後結為夫妻，第一胎卻生下蛇，夫妻倆傷心不已。）
nuheni sa, patayni satu tu sinilaculay tu sumanahay sapaluma a paenu nu panay, u sinapeluh atu adeci nu auk, patayni tu kakanan, misaluma’atu sapisanga’ tu cacanan sakaudip a zaliw, namahini sa, ina maleacawaay namukan sau tu sumanahay a panay sa, siwawa satu tu matatudungay a wawa sa, malapatizengay malakakawsan tu nu pangcah katukuh ayza.
(u kamu nu Hulam sa:相傳阿美族的祖先Doci和Lalakan，幼時因洪水漂流至山頂，長大後結為夫妻，第一胎卻生下蛇，夫妻倆）傷心不已。天神聽到哭泣的聲音便送來一個裝著紅糯米種子、芒草和箭竹的竹筒，提供了食物、建蓋房屋和器具的材料,夫妻倆吃下紅糯米後，生下正常的孩子，延續了阿美族。）
siepuccay nayiay ku matekesay (物以稀為貴)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]paymihmihcaan u pangcah a tademaw, nipalumaan tu sumanahay a panay, palatusaen nuheni,cacay sa sapalumaan, duma sa kakanen nu luma’, nika i pilisinnan sapakan tu Dietu atu pakan tu tayni a lalumaan, labang, cabay, kiya musahemay tu sumanahay a panay, patahekal tu nisangaan sumanahay a panay nu elaw a epah, sumanahay panay a tunuz, sipalabang tu tayniay a lalumaan cabay.
(u kamu nu Hulam sa:每年阿美族人種的紅糯米，一半拿來耕作、另一半拿來食用。只有在慶典祭神或親友貴客來訪時，才會煮紅糯米飯、拿出紅糯米酒、紅糯米麻糬招待客人。）
sumanahay a panay i Kalingku-kuwangfu-siang(花蓮縣光復鄉) a pangcah, nu u nu kakawsa katukuh ayza u sakaluken tu nuheni ku sumanahay a panay, sayaway u sumanahay a balaysan han, yu malimad ku kakawsan nababalaki nu pangcah tayni i Kalingku(花蓮) sa, sinikelid tayni tu sumanahay a panay, pinapina tu a mihmihcaan mipaluma tu ku tademaw nu pangcah, imahini paluma tu sumanahay a panay hananay malalaylay tu nu pangcay izaw tu a maazih mipaluma ku pangcah katukuh ayza.
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米是花蓮縣光復鄉的阿美族人傳統的農作物，原稱紅粟米，為阿美族的祖先移居花蓮時，攜帶而來，代代相傳栽培至今。）
talakaway a epec (生產成本高)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u epec nu sumanahay a panay kiya talakaw saw. namakayza i tipus nu sumanahy a panay sibanuh sawsawni papuet ku kikay a maduh, madayum masasiket tu kukaduh, kiyu utiih hanu u kikay ku sapilangec, u tademaw ku mihacacacacay han mikulawit, kiyu milangec nayi ku nilangecan tu cacay a demiad, tatenga’ mahaymaw.
kamu nu sasaydan ci Pang-cang-zu(潘昶儒): malecaday a kawaw sa, nu kikay a nipaanip malecaday tu masasibut masasiket mapuet, kiyu nayi ku maydihay a patadu sanukikayen a paanip atu nikulian a kalisiw tadatalakw, kiyu u sapaanip tu sumanahy a panay a sapul yadah ku kawaw, mangelu’, talakaw ku epuc.
(u kamu nu Hulam sa:稻穀前的芒會卡住機械、容易在農機具中打結，因而難以使用機械收割，必須以人力割稻，導致收割作業效率低，」潘昶儒說相同原因，自動化育苗機器也會被「芒」卡住，沒有業者願意代工育苗或是代工費用較高，以至於紅糯米的育苗工作費時、費力、成本又高。）
sumanahay a panay ya tibus nida idaw aca ku banuh, alahica u sakubad nu dungi sa, maselep ku nipisakasak nu ayam, nika nipaluma tu sumanahay a panay anu caay pisinanut maydih a sikullan nu paudipay.
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米每一粒稻穀前都有一根細長的「芒」，也稱「天使的翅膀」，它能夠降低鳥害，但也是種植紅糯米也格外需要老天庇佑。）
sumanahay a panay i tusaay a bulad tu pituay a bulad paluma u sakacaayay a palumaan a bulad kyuni, sitanengay a cilal sa a bulad, sisa nipalumaan a sumanahay a panay u kulit niza, mitesek bangcal. anu adidi’ ku pabiyan nu paudipay tu cilal, u sumanahay a panay u kulit nida caay tu ka sumanah caay kakapah.
(u kamu nu Hulam sa:紅糯米只能在2∼7月一期作種植，這時節的陽光充足，紅糯米才會色深漂亮。若老天少給了點陽光，紅糯米顏色就沒那麼好。）
u masacacayay ku bangsi a belac. milihida tu panay sa idaw ku siteked, hina hidaen u belac a musahemay, nisahemayan a kulit mahida u bahun nu sumanahay kabangecal, yu mangaay nisahemayan idaw ku adidiay a bangesi nu hemay.u sapakaasu’ a yiyu nu kakanen, u tatayna namulecuh sakapahay payiyu tu nu melecuhay.
(u kamu nu Hulam sa:是香米的一種，除具有一般糯米的特性外，也常被當成米飯食用，煮出來的米食色澤粉紅漂亮，而且煮熟後有股淡淡的清香味。亦是滋養的珍品，婦女產後進補更佳。）
ina kanan siteket ku ka asu’a sumanahay a panay sa, u saayaway mulangaway i Tay-wan(台灣) a sapaluma, atu i bataanay a pangcah a tademaw nu laylayay nu malukay a nipaluma, kiyu u balaysa han panganga. sumanahay a panay yu sahemayen sa u hakhak han nu pangcah, izaw ku mitalikan tu tunuz u tunuz han, u saasu’ay kakanen nu pangcah ku tunuz, pikukungan pilisinnan kanca idaw ku nipatata tu tayniay a labang itawya sa makaazih tu mahiniyay nu laylayay a kakanun.
(u kamu nu Hulam sa:口感Q香的紅糯米是台灣的原生種稻米，也是光復鄉阿美族人傳統的農作物，也稱做紅粟米。紅糯米煮成的飯阿美族人稱做「哈哈」，擣爛變成麻糬時就是稱做「杜倫」 的阿美族美食，是只有在宴客喜慶時才見的到的傳統美食。）
i Tay-wan(台灣) u Kuwan-fu(光復) a cacay ku idaway ku nipaluma tu sumanahay a panay nu kakitidaan ayza, atu ya kiyukiyuan ku kulit a belac , duma a ngangan lumeniay kulit a panay han aca, malecad kina tatusaay katinengan nu binacadan ka sinagnaganay.
(u kamu nu Hulam sa:光復是目前台灣唯一生產紅糯米的地方，與俗稱紫米的黑糯米同享盛名。）
bangsisay a panay, i enalay ku nipaluma, matiya i luelu, i lulu pauzip tu kiza bangsisay a panay, tangsa anini masumad tu dengay tu i laku a pasapul, sisa caay kalecad ku cengel, yadah aca tu waytamin A att tiyice. i matini a mihcaan mabana’tu, tu kapah nu bangsisay a panay, macakat tu ku lipida nu Panay, yadah ku waytamin A, E tiyice atu tanpayce malesingetud tu atu belac, sisa u sakapahay a sapakaen tu adadaay atu heleksa henay a masubu’a sapatata a sapakakilemel tu tiling.
ina bangsisay a panay i palaacawaay, i makapatayay, i limulakay, i lisin izaw aca, mitiya u basisay a panay, u epah, u dadac u tapang anu pakaen tu tu’as i Sakizayaan. malecad tu anini ku nipaluma, izaw hen ku i enalay a paluma’, tangasa i matini caay kasumad ku cidek nu caang nu bangsisay a panay caay katalaw tu cilekay a tu adada nu panay.