Ciang-cung-cen

Ciang-cung-cen蔣中正  

caywal walpic mihcaan, Ciang-cung-cen itida i Ce-cin-fung-hua lecuhan, caysiw sepwal mihcaan milab utu Cung-kuo-tun-meng-huy, caysiw caycay mihcaan milab utu Sin-hay-ke-min. caysiw caytu mihcaan, Cing milab utu Cung-hua-ke-min-tan, itida i caysiw caywal mihcaan malaMin-aw hitay nu cung-se-lin-pu sakalepacaw a cozen. caysiw tusep mihcaan, Aw-cin sakatusa nu cen-muo-ceng, u cung-ce-huah. caysiw tutu mihcaan, malaTun-lu tawcae hitay sakatusa a cen-muo-ceng. caysiw tunem mihcaan, kuo-min ke-min-cun pea-fa, Cung mala cungselin. Caysiw siptu mihcaan malamun-cen-cung-kuo kalepacawan kitidaan nu sakakaay. caysiw sipwal maala malaCung-tung. caysiw nempic malaCung-kuo lalangawan palekal tu yuntung picuduh a wiyunhua sakakaay. Ceng mikuwan tu Cung-kuo-ta-lu makaala tu tusa a bataan nu mihcaan, mapalekal ku Cung-hua-zen-min-kun-he-kuo mapatideng sa pasayda i Taywan, u Cung-tung a ngangan mikuwan tu niyadu’, katukuh tu caysiw piclim mihcaan mapatay.  

1887年，蔣生於浙江奉化，1908年加入中國同盟會，1911年參加辛亥革命。1913年，蔣加入中華革命黨，並於1918年任援閩粵軍總司令部作戰科主任。1920年，任粵軍第二軍參謀長、前敵總指揮。1922年，任東路討賊軍第二軍參謀長。1926年，國民革命軍北伐，蔣任總司令。1942年擔任盟軍中國戰區最高統帥。1948年當選中華民國總統。1967年兼任中國文化復興運動推行委員會會長。蔣統治中國大陸近20年，中華人民共和國成立後前往臺灣，仍以總統名義統治當地，直至1975年過世。

kawaw nu luma’ 家庭背景

baki ci Cen-se-cen sipa’suy ku laku, i niyadu’ pacakayay tu cikah. ci ama nida ci Cen-caw-cung milaylay tu kawaw nu baki itida i Fung-hwa-si-kuo niyadu’ pacakay tu cikak, waluay ku mihcaan ni Cen sa mapataytu. ci Cen-caw-cung tatulu ku acawa nida, sakakaay nu acawa ci Si-se, sakakaay nu tataynaan a wawa ci Cen-zue-cun, tatama a wawa ci Cen-cea-cin, mapatay ci Si-se, siacawa aca ci Sun-se, caay ka tenes mapatay, nai’ ku wawa nu heni, sa siacawa aca ci Wan-cay-yi aca, siwawa ci Cen-cei-se, Cen-zui-len sasepat ku calakakaan tu tatayna, sasabaay nu tatama atu tatayna wawa henay mapatay tu. Cen-zua-cun siacawa ci Sung-cuo-yun, namikuwanay tu kawaw nu luma’ ni Cen-cia, tulu ku tatamaan a wawa cacay ku tatayna, sakakaay ci Sun-ceng-lin itida i pacakayay tu cikah a mikuli, sakatusa ci Sung-cen-sen itida i Cen-cia malamikuwanay, sakatulu ci Sung-sin siacawa tu biyaw nu niyaduan ci Wan-a-siaw. caywal siwwal mihca, ci Cen-zua-cin sepatay ku mihcaan mapatay tu, namaka “ kapatayan nu saba ci Zua-cinan” itini kita matineng, Cen “wina nu sakakaay nu baki u saba nu maku sa”, “ caay kalesem mibabelih tu wina, caay pakaadada tu balucu’, caay pakanamuh, u sakakaay kaku nu baki sa”. ci Ceng-cie-cin miyukiw tu mapatayay a zaysang malingatu maaapung, kaiyan ni Wan-cay-yi, masasu ada a tatusa, kinapina makakuksu. 

祖父蔣斯千把農地出租，在村子裡開一家鹽鋪。父親蔣肇聰繼承祖業在奉化溪口鎮經營玉泰鹽鋪，於蔣8歲時去世。蔣肇聰前後娶過三房正式夫人，原配徐氏，生長女蔣瑞春、長子蔣介卿；徐氏死後，續娶蕭鎮孫氏為繼室，孫氏不久亡故，無所出：後又娶嵊縣王采玉為填房，生蔣介石、蔣瑞蓮姊妹四人，其妹蔣瑞菊和弟蔣瑞青夭亡。蔣瑞春嫁宋周運，曾任蔣家豐鎬房管家，共有三子一女：長子宋漲林在鹽務部工作，次子宋漲生在蔣家豐鎬房當帳房，三子宋祥生在寧波農業銀行當職員，女兒宋林香務農嫁給鄰村王阿孝。1898年，蔣瑞青4歲而亡，從《亡弟瑞青哀狀》可知，蔣「以母命長孫經國為吾弟後」，「不忍重違母命，以傷骨肉之至情，不獲已，仍以長子經國嗣之」。蔣介卿要求將亡弟名下遺產重分，王采玉堅拒；雙方反目，幾至涉訟。

kiwyiku nu kanatal國內教育

tusa kalalidan ni Cing nu sakaudip, sayaway u sin-zu-cia wayway, paicelang tu balucu’, sakakapah tu wayway atu sapisimsimaw a wayway, pakasikineng, icelang, sakasenengan atu icelang paayaw tu udip, nai’ ku lacusay a nisimsiman, sakatusa malawpes tu ku lala’ nu kanatal, kawaw nu udip atu sakasikadan a namaka balucuay nu dadanan. lima ku mihcaan micudad tu, saan “ caay pitengil yu wawa henay, sawni telengen ku laic mutiik, ci Ceng micuda tu nipatideng nutaw a cacudadan minama tu  “se-su” “ w-cin” atu wen-se nu cudadan makaala tu cacaya bataan nu mihca, makay balucu’ nu dayday nu lalangawan. namaka singbun atu nakamuan nutaw tu nikalalidan, mangalay ci Ceng a taheka kitakid miaih tu kakiliman a dadanan.

蔣在成長階段受到兩股力量影響，第一是新儒家精神，強調修身養性、自律和自省，並且注重責任、勇氣、榮譽和積極進取，而非消極冥想；第二是中國一再喪失領土、主權和自尊之慘痛經歷。蔣五歲入塾，自稱「幼性頑鈍，弗受繩尺」；蔣在私塾誦讀「四書」「五經」及文史典籍10餘年，深受傳統文化思想薰陶。通過報刊和其他信息之影響，蔣打算到外面世界去追尋出路。

Cung-haw lalangaw palekal a undun中華文化復興運動

caysiw nemsep mihcaan, Cun-kun atu Su-len masasula’cus, malingatu mitepal ci Cen tu Sulen, mapulung mibelin tu Cun-kun, muenengay i Muo-si-ke tase ci Cen-ce-pin atu Su-len Muo-si-ke tase masasakamu ku nuheni, Su-len Ing-kuo singbungkisa ci Wi-ke-duo tayni i Taywan miadih ci Cenngan. 

1960年代，中共與蘇聯關係惡化，蔣開始跟蘇聯接觸，共謀推翻中共政權：駐墨西哥大使陳志平和蘇聯駐墨西哥大使暗中談判；蘇聯駐英國記者維克多也親自到臺灣接觸蔣方。

抵擋不住中共日益強大和國際形勢發展和變化，於第二十六屆聯合國大會上在2758號決議的結果出來前，蔣宣佈退出聯合國。

kapatayan逝世

Ceng-cun-cen a nikapatay atu Cung-tung-Ceng-kun nakamuan蔣中正之死和總統蔣公遺囑

namaka caysiw pictu mihcaan hida satu imelang, i limaay a bulad mitulin tu sakalima a nikalaCung-tungan, pangangan han nida ci Ceng-cin-kuo u Sin-cen-yen-ceng, tu sapikuwan tu Taywan nu kawawan. caysiw piclim mihcaan sepat bulad lima demiad, bahal sa masinzumiyu mapatay ci Ceng, kalahukan caycay a limsep tukian mapatay i Tay-pea-se-lin luma’, tawya pasubanaen nida ci Yen-cia-kan atu tahudan namin atu lalumaan tayda miadih tu kidu nida. itida padeng i Taw-yen-ta-si tadaliwkangan padeng. 

蔣自1972年起多病，於5月連任第五屆總統後，即任命蔣經國為行政院院長，將統治臺灣實權交給兒子。1975年4月5日，蔣以突發性心臟病，於下午11時50分在臺北士林官邸逝世，當時告知嚴家淦及其他要員和家人到士林官邸瞻仰遺容。蔣靈柩暫厝於臺北市南60公里處桃園縣大溪慈湖賓館正廳。

nidaduyan ci Ceng-cea-sean對蔣介石的評價

Ceng itida i Cung-kuo mademec ku Dipun, itini i kanatal mademec, malimad ku kanatal tayni’n i Taywan Bukutu kinmung Macu. idaw ku sananay ci Cenangn itida i Cung-kuo talu nai’ tu ku laheci nu hitay sisa taynign i Taywan, mibelih tu kyusatu tu ides. ci Cen u tusa a bataan nu mililiday a tademawan, nu kitakidan misuayaw ci Cen-ngan tabaki ku nikaciliwan ci nidaan. 

蔣在中國抗日戰爭中得勝，並在國共內戰落敗，國府遷臺到臺澎金馬。有人則認為蔣在中國大陸軍事失利失去政權到臺灣後，以反共為名實行威權體制。蔣是20世紀最為重要的領導人之一，世界各國對蔣的評價偏差很大。

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3