Cung-cen-ci-nen-tang
Cung-cen-ci-nen-tang 中正紀念堂
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Cung-cen-ci-nen-tan itida i Cung-hau-min-kuo-Tay-pei-se-cung-cen-ci a Kuo-cia-ci-nen a nisangaan a luma’ u kining tu mabelecay nu Cung-tung ci Cing-cung-cen a nisangaan, u satabakiay nu sapikining a nisangaan, mikuwanay u Cung-hua-min-kuo-wen-hua-pu sasaay a “ Kuo-li-cung-cen-ci-nen-tan kun-li-cu’”. hamin nu kitadaan makaala tu 250,000 pin-fan-kun-ce, kakiningan a tadaluma’ a talakaw makaala tu 70 kun-ce, labu a putahan nu tasaay a luma’an u Yi-wen-kun-cen”, putah nu timulan amisan idaw ku nipisangan tu Kuo-cia gagikian atu kuo-cia dadatukan, pulung han pangangan u “ Kuo-cia tusaay a kitidaan”, u mamikuwan tu migikiay nu tatelungan. ya hekal idaw ku papahanhannan, u sasagikian nu tabakiay a kitidaan, hina patinaku tu nipahelakan a tuudan atu migikiay, nu tayniay a namakacuwacuwaay a kanatalan nu tademaw itinitu pahalhal. tada sangan nu luma’an, tabakiay a dadan, putah atu adawang u “ Tay-wan-min-cu-ci-nen-yen-ci” ku ngangan, u sin-cen-yen wenhua cense wiyenhuy “ aydaay a wen-hua-pu” patucekan u Kuo-tin-ku-ci”, walian a panan, cung-san-nan-lu makakenih ku dadan atu yen-ci u “ cung-cen-ci-nen-tan” a ngangan u sapituki i Tay-pei-se-cen-hu u wen-hua-cen-kun.
中正紀念堂是位於中華民國臺北市中正區的國家紀念建築，是中華民國政府為紀念已故前總統蔣中正而興建，為眾多紀念蔣中正的建築中規模最大者，管理機關為中華民國文化部轄下的「國立中正紀念堂管理處」。全區250,000平方公尺，紀念堂主堂體高70公尺；園區廣場前方兩廳院稱為「藝文廣場」，廣場南北側另建有國家戲劇院以及國家音樂廳，合稱「國家兩廳院」，由國家表演藝術中心管理。廣場除了供民眾休憩外，也是大型藝文活動的場地，常舉辦展覽及表演；邦交國元首訪臺歡迎儀式（軍禮）也在此舉行。園區主體建築、大道、廣場及牌樓等以「臺灣民主紀念園區」之名義，由行政院文化建設委員會（今文化部）指定為國定古蹟；東門、中山南路部分路段及園區以「中正紀念堂」之名義由臺北市政府登錄為文化景觀。
aydaay a kakiningan a kitidaan, u caysiwseplim mihcaan “mince 38 mihcaan”, kacukaymasan a Tay-wan-ze’-ce-se-ci-tay-wan-cen sanpaw citi, atu caysiwsipsip mihcaan “ cawhe 19 mihcaan” sabaw cacay a bulat kalingatuan nu hitay a sakacacay nu tektekan. caysiwsiplim mihcaan Cung-hua-min-kuo miala mikuwan tu Tay-wan a nikudan, lawpes hantu kiya tusaay. caysiwlimsep mihcaan kataynian tu nu kahulaman, tastashantu, ina kitidaan mala nu hitay a Cun-se-lin-pu, Lin-cin-cun-se-li-pu atu Sin-pin-se-lin-pu a kitidaan. u lin-sen-nan-lu sipakayda mibetas ku dadan, Cung-cen-ci-nen-tan patideng sa sipakayda i sasa nu lala’ a muculil.
中正紀念堂現址的土地，為1905年（明治38年）啟用的台灣日治時期台灣軍山砲隊基地，以及1944年（昭和19年）11月啟用的步兵第一連隊基地。1945年中華民國接管臺灣後，兩者廢除。1950年中華民國政府遷臺後，建物拆卸，此地曾成為陸軍總司令部、聯勤總司令部與憲兵司令部所在地。林森南路原從中穿越，中正紀念堂興建時改為地下道通過。
tawyaay a Cung-tun mitusa a malaKuo-min-tan cung-cay ci Cing-cun-ce itida i caysiwpiclim mihcaan sepat a bulad lima a demiad malibalucu’ a mabelec, u sin-cen-yen ku malamikuwanay tu sakabelec a wi-yen-huy, itawya tu enemay a bulad patideng tu Cung-ce-ci-nen-tan nu sapikining tu sabaw enem a tademawan nu mikuwanay, u sin-cen-yen itida i caysiwpicnem mihcaan cacay a bataan patideng tu cung-cen-ci-nen-tan a ce-daw-wi-yen-huy. nisingkiwan satu, u yen-san-ta-fan-tin ku misikiay ci Ying-cuo-cen ku misikiay, u nisikian a luma mialatu nu Na-cin-cung-san-lin a waywayan. kilul sa i caysiwpicnem mihcaan cacay a bataan a bulat tulu a bataan idaw ku cacay a demiadan malingatu mitahaw, caysiwpicpic mihcaan caycay a bulat milingatu misakakawaw, mikawaway tina kawawan u Zun-min-kun-cen-kun-se, caysiwwalsep mihcaan tulu a bulad lucay a demiad mahedek, sin-cen-yen patideng tu “ cung-cen-ci-nen-tan-kun-li-cuo-pei-cu’”.
時任總統兼國民黨總裁蔣中正於1975年4月5日因心臟病逝世後，行政院成立治喪委員會，並於當年6月即決定興建中正紀念堂以茲紀念等16人為中正紀念堂籌備小組籌備委員；行政院又於1976年10月成立中正紀念堂籌建指導委員會。經評選後，決定採用圓山大飯店設計者楊卓成之設計，其建築設計融合南京中山陵許多元素。隨即於1976年10月31日動土，1977年11月施工，施工單位為榮民工程公司；1980年3月31日完工，行政院成立「中正紀念堂管理籌備處」。
caysiwwalsep sepat bulad sepat demiad, pilaksisikian nu Cung-cen-ci-nen-tan atu nikapatayan ni Cen-cun-ce pulung han i tawya a sikawaw, makaala tu sepat a malebut ku milabuay a tademaw, hekalay nu kanatalan a tademaw makaala tu sepat a lasubuan nu tademaw, sakatusa a demiad taneng tu tayda ku namakacuwacuwaay a tademaw tayda miadih, tawya a mihcaan pitu a bulat cacay a demiad tatengan mala “ cung-cen-ci-nen-tan kunlicu’”, u Tay-pei-se-cen-hu ciw-yi-ci. caysiwwalnem mihcaan, cung-cen-ci-nen-tan sumad han u ciw-yi-pu mikuwanay, mahedek tu patideng tu cudad sa sumad han ku ngangan u “ Kuo-li-cung-cen-ci-nen-tan-kun-li-cu’”.
1980年4月4日，中正紀念堂落成典禮與蔣中正逝世五週年紀念大會舉行，共有四千餘人參加，外賓約四百人觀禮，隔日對外開放；同年7月1日正式成立「中正紀念堂管理處」，隸屬臺北市政府教育局。1986年，中正紀念堂改隸教育部管理，並完成組織條例立法程序更名為「國立中正紀念堂管理處」。
caysiwsiwsep mihcaan tulu a bulat sikawaw tu ye-pay-he-sye-wen, mapulung namin ku micudaday itida i cun-cen-ci-nen-tang “ aydaay a sakalihalay a putahan” musaluimeng a mueneng, patahekal tu sasakamuen tu “ kaysangen ku kuo-min-ta-huy”, “ lawpesen ku tun-yen-kan-lung-se-ci-lin-se-tiw-kun”, masasakamu tu “ kuo-se-huy-yi”, atu “ cen-cin-kay-ke-se-cin-pew” saepat a ayiwkiwan nu sasakamuen.
1990年3月發生野百合學運，學生集結於中正紀念堂前廣場（今自由廣場）靜坐，並提出「解散國民大會」、「廢除動員戡亂時期臨時條款」、「召開國是會議」、以及「政經改革時間表」等四大訴求。
tusepseppic mihcaan tulu bulat tusa demiad, ci Ceng-suy-pen sihu a zitayan a ciw-yi-pu sumaden ku kuo-li-cun-cen-ci-nen-tang tu kuo-li-tay-wan-min-cu-ci-nen-kun”, hetiken malasakasepat a sulaladan nu ceng-hu, ina kawaw caay sipakayda i sin-cen tu lipuing misumad a mihang, pahetiken nu ciw-yi-pu ku nipacaitan tu aadihan atu paya nu adawan a ta-cung-ce-cen a sulitan, malawilaw namin ku katuuday, kilulsa u Tay-pei-se-cen-hu-wen-hua-ci u “wen-ce-hua” hiyaen ku cung-cen-ci-nen-tan a cukedan, paya nu ta-cen-ce-cun, putah nu kun-yen, langad atu salining, palasumamaday a liwan nu babalaki sa. lima bulat cacay a bataan demiad, ciw-yi-pu-cen ci Tu-cen-sen mihapu satu, patucek tu “ kuo-li-tay-wan-min-cu-ci-nen-kun a cudadan”. lima bulat sabaw siwa demiad, tawyaay a cung-tun ci Cen-suy-pen mihapu tu tatengaay a ngangan. tusepseppic mihcaan sabaw cacay bulat siwa dimiad wen-cin-huy u cuked nu kuo-li-tay-wan-min-cu-ci-nen-kun, misuayaway a kangpangan, sakalihalay a putahan, salining, sulit han tu kuo-tin-ku-ci, nika caay kedai ku nu pei-se-cen-hu nipatucekan tu langan atu “ta-cung-ce-cen” nu sulitan.
2007年3月2日，陳水扁政府時期的教育部將國立中正紀念堂管理處更名為「國立臺灣民主紀念館」，並降為四級機關，該組織條例未依循行政程序送審立法院修法通過，以及教育部卸下中正紀念堂匾額以及牌樓上的「大中至正」字樣，而引發爭議；隨後臺北市政府文化局依《文資法》將中正紀念堂的建築主體、大中至正牌樓、公園廣場、圍牆以及迴廊，認定為暫定（市定）古蹟。5月10日，教育部部長杜正勝發佈教育部令，訂定《國立臺灣民主紀念館組織規程》。5月19日，時任總統陳水扁宣布正式改名。2007年11月9日文建會則將國立臺灣民主紀念館的主體建築、正面牌樓、自由廣場、迴廊，登錄為國定古蹟，但排除北市府認定的圍牆以及「大中至正」字樣。
tusepsepwal mihcaan walu bulat tucay demiad, ni Ma-ing-ciw sihu itida i sin-cen-yen pisasakamuan, pabesut han milawpes ku kuo-li-tay-wan-min-cu-ci-nen-kun-cu-ce-kuy-cen”, tawya a demiad manukasen ku kuo-li-cun-cen-ci-nen-tang-kun-li-cu’” a masakaputay. Tusepsepsiw mihcaan pitu bulat sabaw pitu demiad, saan ku wen-cin-huy tu kuo-tin-ku-ci “Tay-wan-min-cu-ci-nen-kun” sumaden ku ngangan u Cung-cen-ci-nen-tan”. tusepsepsiw mihcaan pitu bulat tusep demiad, malingatu aca pacait, nika i pananay a kangpang tu sulit “ sakalihalay a putahan”, caay pakabiti kina “ ta-cung-ce-cen”.
2008年8月21日，馬英九政府時期行政院會議中，直接廢止《國立台灣民主紀念館組織規程》，同日恢復「國立中正紀念堂管理處」的組織編制。2009年7月17日，文建會公告原國定古蹟「台灣民主紀念館」名稱變更為「中正紀念堂」。2009年7月20日，中正紀念堂匾額重新掛回，但在大門口牌樓上的匾額題字仍維持「自由廣場」，並未將原本的「大中至正」掛回。
tusepcaypic mihcaan tusa a bulat, ci Cay-ing-wen azitay nu wen-hua-pu-cen ci Cen-li-cun ku pacukelay tina cung-cen-kakiningan misumad, miawda tu sitangahay a tademaw, pahetiken ku canancanan nu ceng-cung-cen a tuudan,pasaluimengen ku nipadadiwan tu “ Ceng-ku kakiningan a dadiwan”, cung-cen-yi-lan, cea-se-tin, zuy-yen-tin, ce-cin-tin, min-lin-yi-lang, cay-yi-yi-lang, cung-cen gagikian nu hatidaay a sapaadih tu gagagikian pasumaden namin tu aasipen tu sulit tu tungduhan. tusa a bulat tusa a bataan idaw ku pitu a demiad, u Cung-hua-min-kuo wen-hua-pu mihapu tu sakay tutuwal kakiningan a kawawan matalaw a masasuidis ku syakayay a tademaw, nanu tawya tu tusa a bulat tusa a bataan idaw ku walu a dimiadan kalingatuan tu mihmihcaan tu tusa a bulat tusa a bataan idaw ku walu a deimadan a edepen namin ku cung-cen-ka kiningan mihibang tawya a demiad.
2017年2月，蔡英文政府時期時任文化部長鄭麗君推動中正紀念堂轉型措施，邀請專家學者成立「中正紀念堂轉型推動諮詢小組」，並下架蔣中正相關商品，停止播放「蔣公紀念歌」，紀念堂內中正藝廊、介石廳、瑞元廳、志清廳、美齡藝廊、采玉藝廊、中正演藝廳等各大展演空間改以數字及所屬樓層命名。2月27日，中華民國文化部宣布為了在二二八紀念活動期間避免社會對立，從當年的2月28日起每年的2月28日中正紀念堂都要閉館一天。
kangpang 牌樓
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kangpang nu cung-cen-ci-nen-tan, misuayaw tu cung-san-nan-lu atu kuo-cia-tu-su-kun, talakaw lusep, ahebal walsep a kuncean, u satabakiay nu Tay-pei macimacian a kangpangan. u kangpang nipitucekan u “ lima a lalumaan enem ku cuked sabaw cacay ku nikatatungduhan, u Cung-hua-min-kuo satalakaway nu sangaan a luma’an, hekal mahida u langdaway a demiadan a sumilaway atu salengacay ku tadakulit. tu mihmihcaan nu kalimulakan nu kanatalm, ya kangpang idaw ku nipipatata’ tu cacay a bataan nu Cung-hua-min-kuo hataan.
中正紀念堂牌樓，面對中山南路及國家圖書館，高30公尺、寬80公尺，是台北市區內最大的牌樓。該牌坊規制是「五間六柱十一樓」規格，是中國傳統建築中的最高等級，外觀以象徵青天白日的藍白兩色為主。每逢國家慶典，牌樓前都會擺設數十幅大型中華民國國旗。
satalakaway a kangpangan idaw ku sulit tu “ ta-cung-ce-cen”, ina kangpangan pangangan han tu “ ta-cun-ce- tadapanan”, tasepseppic mihcaan sabaw tusa a bulat walu a dimiad, sumad han pangangan tu “ sakalihalay a putahan” sepatay a sulitan. misumad henay, naidaw ku mibelihay atu patidengan a tademaw masasuliang. Tawyaay a nipaduhepitan a sulit u “ta-cung-ce-cun” sepatay a sulitan uniO-yeng-sun a sulitan, ci Cin-siw-yi kina patucekay, sayaway kahemekan ni Cin a midatengay a tademawan namaka ci Wan-yen-min nakamuan a cudadan “cun-si-lu”, “ bahalehan kina ta-cung-ce-cun sipahetik”. caay henay ka hetik, caay henay paheci ku sakakaay tina kawawan, tusaay tu a mihcaan binacadan caay henay katineng cimaay hakiya kina misulitay, saan ku nipabaliw hakiya ci Cing-cun-cen kina misulitaytu sa.” katukuh tu tusepseppic a mihcaan tu nipilawpesan tina ka cinglawan a kawawan, misulitay tu hudi a tademaw ci Yeng-cia-lin sakamusa misulitay a tademaw namaka u culay, telay u tawsu ku sapatumi’ tu sumanahay a lala’ ku sapisulit. tawyaay miawda tu matinengay tu hudian nu misulitay a tademaw patucekan nu heni awnio-ti a sulitan sa, acaay kaluo-kun, amipatucek tu niedawan a tukian, tawya misulit. “ ta-cung-min”, “ ta-siw-min” nida tu a nisulitan.
牌樓之上的牌匾題字原為「大中至正」，故此牌樓也被稱為「大中至正門」；2007年12月8日之後，被更換為「自由廣場」四字。牌匾更換期間，曾引發反對者與支持者的對峙與衝突。昔日牌樓上的「大中至正」四字為歐陽詢體，由秦孝儀指定，出處是蔣最崇拜的思想家王陽明講學語錄《傳習錄》：「粹然大中至正之歸矣。」由於未落款，官方也從未說明出處，廿餘年來民眾皆不知為何人所題，甚至謠傳為蔣中正親筆墨跡。直至2007年牌樓存廢爭議時，書法家楊家麟出面表示原字係由棍棒、鐵絲縛以麻繩沾紅土水而寫成。而當時招募書法家時即規定需以歐體書寫、不得落款，且需配合八卦占卜出時辰，當場揮毫。「大忠門」、「大孝門」等亦出其手。
https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E6%AD%A3%E7%B4%80%E5%BF%B5%E5%A0%82