Finland
Finland (芬蘭)
u Finland (芬蘭) sa i labu nu Europe, itiza i 64 00 N, 26 00 E,u ahebal nu lala’ mapulung sa 338,145 km2
u ahebal nu lalaay sa 303,815 km2, u ahebal nu nanumay sa 34,330 km2, hamin nu tademaw sa 5,498,211. kakalukan umah sa 7.50%, kilakilangan umah sa 72.90%, zumaay henay umah sa 19.60%.
u hun-lan a kapulungan a kanatal ‘’ kamu nu hunlan; Suomen tasavaIta, zuy-tin nu kamu; RepubIiken FinIand’’ pulung ‘’nipanganga’’ ‘’kamu nu hunlan; Suomi, zuy-tin nu kamu ; Finland, mahtusaay a nipangiha’’, nu piy-o a kanatal, u nu maltusaay tu kamu nu kanatai, zuy-tina kamu atu nu hun-lan a kamu palcad han malu kanatal a kamu nu hun-lan, u ena atu zuy-tin, nu-uy atu e’-lu-si misulul a pabeli, misuayaw tu sadip satimul mapaliyud nu pu-lu ku bayu’, sawali satimulan u nu malikakuay nu hun-lan, nu satipanayay u malikakuay nu pu-de-ni-ya, u hun-lan i kitaki u satalakaway nu nitadasan a kanatal atu sikalisiway a kanatal, u tademaw nu kanatal misaasu tu nikaudip a maudipay. makapukaputay a kanatal pabinaulan tu kamu ‘’ a maaymacay i kitaki kinakamu’’ u hun-lan i 2018 a mihcaan katukuh i 2020 a mihcaan matulin i tuluay a mihcaan pahedekan u sakamusepiay a kanatal.[1]
(u kamu nu Hulam: 芬蘭共和國（芬蘭語：Suomen tasavalta，瑞典語：Republiken Finland），通稱「芬蘭」（芬蘭語：Suomi，瑞典語：Finland， 雙語發音 說明·資訊），是北歐國家，也是個雙語國家，瑞典語和芬蘭語平等成為芬蘭官方語言。陸地上與瑞典、挪威和俄羅斯接壤，西南面被波羅的海環繞，東南部為芬蘭灣，西面則為波的尼亞灣。芬蘭是世界高度的已開發國家和福利國家，國民享有極高標準的生活品質。聯合國公布的《世界幸福感報告》中芬蘭在2018至2020年連續三年排為世界上最幸福的國家。)
tapang tusu nu kanatal (首都)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tapang tusu nu kanatal sa u Helsinki.
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
kakining nu kanatal demiad sa 6 bulad 12 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Sauli Niinistö, micakat a demiad sa i 2012 a mihca 3 bulad 1 demiad.
u cunli nu Finland (芬蘭) ayza sa ci Sanna Marin, micakat a demiad sa i 2019 a mihcaan 12 bulad 10 demiad.
u cudad tu sapasubana nu hun-lan, nu Hun-lan a pipasubana 芬蘭教育[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
hulic nipahecek nu hun-lan: “ya muenengay i hun-lan mamin a tademaw idaw ku tatungus paading atu sapalahad tu nu udipay a kamu atu lalangawan.’’ u nipimahida nu kanatalay a picudadan nipasubana’ tu wyu-yuan: “mahica kya u kamu masakahenulan? zayhan u kamu sa mahida u nu udipay nu maylabu, sibalucu’ay, nu udipay a nidatengan a kamu.’’ kamu a palekal situngus tu nu siyakay kina kawawan, mahida tu nu udip katinengan tu sakahenulan a yin-su, minanamay nu wawa mapalalit a matineng tu nu udipay tu a kamu atu lalangawan nu kamu tu nananaman, kya matineng tu sakay kamu ku sapinanam tu binacadan, mapadang tu ku dumaay nu maydihay a minanam.[2]
(u kamu nu Hulam: 芬蘭憲法規定：「居住在芬蘭的每個人都有權維護和發展自己的語言和文化。」國家教育委員會更強調：「為什麼母語很重要？因為母語是代表一個人內心、情感、身份和思維的語言。」母語是建立社會關係的關鍵，也是身份認同的重要元素，孩子對自己語言和文化的欣賞會影響其他語言的學習，精通母語有利於學習其他語言，也有助於其他學科的學習。)
nu neng tu binacadan a kamu tadengan tadungus nu picudadan a pasubana’ nu hun-lan. 重視母語的觀念落實在芬蘭教育上[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
tada saka henulan nu hun-lan ku kamu nu binacadan a i picudadan pasubana, dateng sa ansa makatayni i hun-lan, atu malimatay nu himin nu micunbiay a saydang sayaway nipikayki sa, namipalita cinidaan; “ i luma’ nayay ku matinengay musakamu tu kamu nu hun-lan, a hicaen mipadang tu adiwawa minanam i luma’ saw?” mitesek kunipatubeli nu saydang i balucu nu maku, sakamu sa cinida “caayyu! u kamu nu hun-lan taneng tanen tu i cacudadan minanam saansa, anu i luma’ u nu binacadan tu kukamu, minanam tu kamu nu binacadan, sakapahen tu ku kamu nu binacadan a minanam zayhan sa minanam tu kamu kya madayum tu!’’.[3]
(u kamu nu Hulam: 芬蘭對於母語教育非常的重視，回想起剛來芬蘭，和移民預備班的老師第一次開會時，曾經問過她：「家裡沒有人會講芬蘭語，要怎麼在家幫助孩子學習呢？」老師的回答令我印象深刻，她說：「不用啊！芬蘭語在學校學就好，在家就是講母語、學母語，把母語學好學什麼語言都很容易！」)
kanca mibangbang ku ama ina atu wawa masukamu tu kamu nu binacadan, ciyaw-i’-ci mipadang tu mabulaway nu micudaday tu paytusa a lipay kina tusa a tatukian sinanaman tu kamu nu binacadan a sapicuda, ayda idaw tu ku lima a bataan taneng tu sipapilian tu kamu nu binacadan, nika kasatinman u hulan a pinanaman u kantanay dada ku pinanam,sisa pahedek tu kami a i luma tu udip ku minanam tu nu hulan a sulit atu kamu nu layak.[4]
(u kamu nu Hulam: 除了鼓勵父母跟孩子講母語，教育局也提供移民學生每週兩小時的母語課程，目前有五十多種語言可以選擇，只可惜華語課只有簡體課程，於是我們決定自己在家學繁體字與台語。)
i cacudadan nina makaadih tu kamu nu binacadan ku mahiniay a sapasubana atu sapalatlatay 學校經常可見與母語相關的教學與活動[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
i cacudadan, u malimatay nu himin a saydang hina mipadang tu wawa a pasubana tu kamu nu binacadan a pasubana tu nu hun-lan a kamu mahida tu nu hunlan a kamu nu nasulitan maleca i tepalay tu nisulidan nu udip tu kamu nu binacadan, anu micudad tu i cacudadan sa kanca pasakamuen tu kamu nu binacadan a pangiha, hamin nu cacudadan sa a misaiki a nipilatlat tu nu sen-tan-ci, pilisinan nu lalud, taneng ku wawa i pikamuwan nu pabaw tu nu udip tu a kamu nu binacadan a musakamu.[5]
(u kamu nu Hulam: 在學校，移民班老師常會讓孩子利用母語來學芬蘭語，例如芬蘭語筆記就在旁邊寫上自己的母語，課堂活動會讓孩子用母語發表，全校性的表演活動如聖誕節、春季慶典，也讓孩子上台用自己的母語說話。)
nacacay i nipinanaman sa, paytademaw a misuayaw tu kaput maysiwkay tu nu udipay a kamu atu kanatal, sadikuday sa au nu udipay a kamu belihen tu nu Hu-lanay a kamu maytadihan tu sasasuliten, kilul satusa mutakus tu nu cayay kalecaday a kamu nu binacadan, mionegay simas tu henian pasubana tu nu heniay a kamu, kakayda hantu a mucebang. u tataynaan a wawa aku sa kayilayan a maysakamu, i picudadan a kaput sa mahmin maydih minanam tu nu sulit aku sa, zayhan tada bangcalen tu nasulitan aku, iti nipasubanaan aku sa, u kaput aku nidateng tada caay tu kadayum ku sulit nu Layak saan, sisa makadateng ci nida tu sapadadan, uyda u sacunus tu ngiha nu salit, kilul satu sipasubana nu kaput tu nu Ala-poun tu nipabaluhayan sakay ngiha a aasipen.[6]
(u kamu nu Hulam: 有一次在課程中，每個人要向同學介紹自己的國家與語言，最後的活動是用自己的語言翻譯寫出一些簡單的芬蘭語問候，接著找兩位不同母語的同學，請他們教你他們的母語，並記錄下來。女兒得意的說，班上每個同學都想學她寫的字，因為覺得很漂亮，然後在教學過程中，同學覺得漢字實在太難了，所以她想了一個方法，就是教他們寫注音，後來同學也教了她自創的阿拉伯文拼音。)
不只是移民班，普通班老師也會鼓勵孩子使用母語，在學校經常可以看到各種不同母語的海報與推廣活動。
caay kau nu mabulaway a masakaputay adada, nu kalahidaanay a kaput sa pasimal mibangbang ku sadan, tu micudaday a minanam tu nu binacadan a kamu, iti cacudadan sa.[7]
u tineng musakamu tu yadahay a mibangbang tu wawa pakayadah tu kamu nu binacadan 支持孩子學母語就是促進孩子的多語言能力[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
芬蘭國家教育委員會的研究報告指出：多語言孩子對語言有更廣泛的了解，因此通常更容易學習新語言，多語言也有益於大腦的發育，因為他們在 不斷變化的情況下往往能夠更加適應，並會區分重要信息與無關信息，更能掌握語言的技能，不同的語言會相互影響並形成一個語言庫，提供多語言孩子在不同情況下依據需要使用和更改語言。而未來的工作生活需要的正是更多的語言技能和跨文化理解，多語言能力以及文化知識會具有強大的優勢。
u hun-lan a kanatal u picudadan nu uy-yin-huy a nikingkiyuwan hinisa sa ku kamu; yadah ku katinengan nu wawa hawsa a yadah tu ku katinengan tu kamu a matineng tu sayadahay, sisa namakaykayni ku ninanaman tu nisabaluhay kya a madayun musakamu, matineng tu yadahay a kamuwan sa u sakakapah tu punu a mucelik, zayhan u heni i anu mahicahica ku nikasasumad tanengay tu 更加適應 , matineng tu a mibungkay tu kapahay a kahenulan atu lacusay a kawaw, sangalepan tu milekec tu kamu nu binacadan satinengay, u caay kalecadlecaday a kamuwan sa mapalilit tu masacacay ku kamu mala u cudad nu suku, sapaadih tu wawa nu yadahay tu caay kalecad a kamu sakaidaw atu misumad tu sasakamuan nu binacadan, anu ayaw mikawaw tu nikaudip mangalep misayadah tu tineng nu kamu nu binacadan atu miawas tu lalangawan a matineng, yadah ku tineng nu kamu nu binacadan atu lalangawan sa u saicilangay tu ku tineng.[8]
kaca a mibangbang tu wawa papinanam tu kamu kya c icelang ku nipinanam tu kamu nu yadahay nu kamu nu binacadan a tinengan, atu nu udipay atu nisakakuwan tu hekalay, u sakasatiman tu nu babalaki a sapabeli tu wawa a sakiningan.[9]
(u kamu nu Hulam: 支持孩子學習母語便是促進孩子的多語言能力，以及身份及自我認同的發展，這是父母能送給孩子的珍貴禮物。)
maladayladaya tuway misaicilang paduduceng ku laylay atu kamu nu binacadan 一起努力將母語與文化傳承下去[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
zayhan mitesek i balucu u kahenulan nu hun-lanay ku kamu,kya u udip tu ku sibalucuay tu sakay kamu nu binacadan sakasiacaay nu tineng, a misaiceiang tu demidemi a nikaudip atu wawa tu tatayna musakamu tu nu layakay a kamu, payduma nu kamu nu binacadan u sakahenulan amin a miading atu kasatinman, maidih kita misakapah tu salungan nu kamu .atu binacadan nu lalangawan padududuc sa ku iluciluc.[10]
(u kamu nu Hulam: 因為深深感受到芬蘭對於母語的重視，讓自己也重新省思母語的意義，努力落實在日常生活中和女兒講台語，每一種母語都是值得保護與寶貴的，希望我們能將優美的母語與文化一代代傳承下去。)