Guguc

u sulit nu Hulam: 哥各滋部落

mahizaay Klesan(Nan-aw) cebang(群) mabulaway a kungku, naayaw nu tusa a lasubu a mihcaan, Saykawleyke cebang atu Ceawli cebang i lemangawan a demiad, mahinisa(由於) katuud tu ku tademaw, caay makalasubau tu lala', sisa, kya niyazu' kakelidan ci Meya Box miucul(派、讓) sepat tanektekay a kaph, ci Takun Bato, Wasao Payas, Batu Naui atu ci Me Bako, tayza mikilim tu baluhayay a puenengan. itawya, Me Boko katukuh ayzaay ipabaw nu Lanyangsi(sa'wac) , mahiza itiza i Yilan sian Tatung siang. zuma kya tatuluay matepa' Hepin-amis sa'wac atu Nan-aw-timul sa'wac a lala', tina tusa a kakitizaan, kayadah ku aadupen, inayi' ku tademaw itini mueneng, masitungus(適合) binawlan mabulaw tayni mueneng. Takun Bato atu Wasao Payas saayaw tayza i Kumoyaw niyazu', zuma satu tayza i Kugungu. Takun Batu mikelid binawlan pueneng i capi nu Kugungu, nazikuzan sa, masatu ku Cinyang niyazu'ay a tademaw. u zumaay a tademaw sa, masatu ku Ceawli cebang Mapaala saba-cebang(亞群).

關於Klesan（南澳）群的遷徙傳說，在二百多年以前，賽考列克群和澤敖利群在發源地Pinsbkan時，由於人口日漸增多，生活空間日趨不足，部落領導人Meya Box命令部落四位強壯有能力的年輕人，Takun Bato、 Wasao Payas、Bato Naui和Me Bako，前往遠處找尋新住地。當時Me Bako到達現今蘭陽溪上游（宜蘭大同鄉）的地方，而其他三人則找到日後南澳泰雅人定居的和平北溪與南澳南溪上游，這兩個地方因獵物豐富，且無人居住，適合族人遷移至此。來到南澳山區的三人之中，Takun Bato和Wasao Payas先到庫莫瑤社，再移到Kngungu（各姆姆，位於金洋社下方）。Takun Bato與族人便分散定居於Kngungu(各姆姆部落)附近，日後成為金洋社人，他們是屬於賽考列克族群根哈艮亞群人。此外，根哈艮亞群人沿著相近的海拔高度，分別建立庫巴博、克魯模安、格勒亞賀、哈卡巴里斯及塔貝賴等部落。澤敖利群的領導者Wasao Payas與族人則沿著和平北溪河床向東前進，定居於和平北溪與布蕭丸溪匯合附近的Tebunan，日後建立流興、哥各茲、奇諾斯、武塔、塔壁罕等社，他們是屬於澤敖利群的馬巴阿拉亞群。

u ngangayaw nu Klesan cebang

nazikuzan nu Taluku ngangayas(1914.5.8), palimad tu hitay nu Lipun tayza i Su-aw, amisaungay sakatusa a ngangayaw- Klesan ngangayaw. izaw tusa patusukan(目的) nu Lipun, sakacacay sa, amizakep lalilaliway a tademaw nuTaluku. sakatusa sa, amicumud i buyubuyu'an amikilim tu kuwang nu Klesan niyazu'. sakamialaw tu kuwang nu Klesan, tuzuma malihanaw tu Klesan mabalud tu Taluku a tademaw mingayaw tu Lipun. sisa, midebung ku Lipun tu Klesan. uyniyan sa, nasulitan i likisi, u "Klesan ngangayaw" sananay. kya patusukan amialaw amin ku kuwang ni Nan-aw a tademaw.

Klesan 群的戰役

太魯閣戰爭(1914年5月至8月間)之後，日本人將部隊移至蘇澳整隊，以進行第二期行動計畫─Klesan戰爭。目的有二：其一，為了要抓捕逃往南澳與陶塞社之太魯閣族人；其二，是為進入山區清搜Klesan各部落的槍枝。為了沒收Klesan群的槍枝，又擔心Klesan群與鄰近的花蓮太魯閣群聯合對抗日本，日警在太魯閣戰役打完後，移師至花蓮夜宿一晚。7月21日之後永田隊長帶著643人在蘇澳登陸，四天後以松尾部隊為先鋒，從蘇澳出發，向大南澳前進。經過二天後，移住東澳的社人擔任嚮導，帶隊進入南澳，進行軍事行動，隔天開始執行清槍行動。自7月28日開始進攻Klesan群，這是歷史上所稱的「Klesan戰役」。目的在於沒收南澳族人所有的槍械。

u siwkay nu niyazu’

i Yilan a kuwan nu Kalinku ku niyazu’ nu Guguc. u kasalumaluma’ nu Guguc sa, 98 ku luma’. kumud nu kasabinawlan sa, 331 ku tademawan. kasabinawlan nu Ingcumin sa, 295 ku tademaw, pakalatu 89%.

u zuma sa, cay ku Ingcumin, 36 ku tademaw, pakalatu 11%.

u asip nu cidekay a tademaw

u kasabinacadan, Tayan(Tayal) 81%, Pangcah(Amis) 2%, Taluku(Truku) 1%, Cou 1%, zumazuma 2%.

u Tayan a niyazu’

u Tayan(Tayal) a niyazu' kuyni, katuud ku Tayan(Tayal) a tademaw itini mueneng, u zuma a tademaw sa u Taluku(Truku) atu Yuwatan(Bunun), inayi' ku Sakizaya itini mueneng.

u Sakizaya a tademaw

inayi' ku Sakizaya a tademaw itini mueneng.

u cidekay nu Taywan yincumin

cidekay	民族別	cidekay	民族別
Sakizaya	撒奇萊雅族	Rukay	魯凱族
Pangcha(Amis)	阿美族	Cou	鄒族
Tayan(Tayal)	泰雅族	Saysia	賽夏族
Paywan(Paiwan)	排灣族	Kabalan	噶瑪蘭族
Yuwatan(Bunun)	布農族	Tau/Yami	雅美族
Sejek(Sdeeq)	賽德克族	Saw	邵族
Taluku(Truku)	太魯閣族	Kanakanabu	卡那卡那富族
Puyuma	卑南族	Laaluwa	拉阿魯哇族

u niyazu' sa, u luyaluy nu tademaw, pulung muengeneng, u kabana' kami, hina u lalumaay amin i niyazu', caay kayadah ku ihekalay a tademaw. silecaday a lalangawan, lisin, kamu, atu kabanaan. si kalilidan(Tumuk) saca babalaki mililid tu niyazu'. i Taywan Yincumin, izaw ku 16 cidekay puluung sa 748 a niyazu', maka 55 a mang a tademaw. satabakiaya a cidekay ku Pangcah(Amis), saadidi'ay a cidekay ku Laaluwa. u tabakiaya a niyazu' sa, ku Tapalong, u niyazu' nu Pangcah(Amis).

u siwkay nu Yincumin

u Yincumin(原住民) a kamu nu Sakizaya sananay, u ngiha'(發音) nu Hulam a kamu nu "原住民". u sakaizaay saan, u saayaway mueneng itiniay a tademaw sananay, itini uyiniyan a subal, tina subal(島嶼) a ngangan sa ku "Taywan", u Hulam a sulit sa ku 台灣. u sasubana'ay(學術) a kamu sa, Taywan Yincumin sa mikitinay(有關) "Timul Subal kamu cidekay(南島語族)" saan. u niyazu' sa, u luyaluy nu tademaw, pulung muengeneng, u kabana' kami, hina u lalumaay amin i niyazu', caay kayadah ku ihekalay a tademaw. silecaday(相同) a lalangawan, lisin, kamu, atu kabanaan. si kalilidan(Tumuk) saca babalaki mililid tu niyazu'. i Taywan Yincumin, izaw ku 16 cidekay puluung sa 748 a niyazu', maka 55 a mang a tademaw. satabakiaya a cidekay ku Pangcah(Amis), saadidi'ay a cidekay ku Laaluwa. u tabakiayay a niyazu' sa, ku Tapalong(太巴塱), u niyazu' nu Pangcah(Amis). situlu ku kakuniza(分類) nu Yincumincu, sakacacay ku ibukelalay, sakatusa ku ibuyuay, sakatulu sa ku tangabulanay(平埔族) .

tademaw nu Yincumin, pulung sausi katukuh 2017 a mihca 9 a bulad

etul	pulung sausi	Pangcah	Tayan	Paywan	Yuwatan	Rukay	Puyuma	Cou	Saysiat	Yami	Saw	Kabalan	Taluku	Sakizaya	Sejek	Laaluwa	Kanakanabu	zuma
pulung	557,920	207,940	89,234	99,884	57,982	13,225	14,011	6,628	6,580	4,584	775	1,456	31,195	916	9,854	382	324	12,950
tatama	270,979	101,780	42,277	48,319	27,958	6,399	6,751	3,148	3,165	2,265	373	715	15,073	460	4,907	199	168	7,022
tatayna	286,941	106,160	46,957	51,565	30,024	6,826	7,260	3,480	3,415	2,319	402	741	16,122	456	4,947	183	156	5,928

tademaw nu Yincumin, pulung sausi katukuh 2018 a mihcan 6 a bulad

pulung sausi (562,395), Pangcah (209,851), Tayan (90,309), Paywan (100,872), Yuwatan (58,509), Rukay (13,326), Puyuma (14,199), Cou (6,632), Saysiat (6,624), Yami (4,615), Saw (788), Kabalan (1,471), Taluku (31,552), Sakizaya (944), Sejek (10,046), Laaluwa (401), Kanakanabu (338), zuma (11,918)

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan