Ke-pen-ha-ken

sipakawili u An-li-se-ti-an-kun Fei-te'-ley kiwkay Ti-wuo-li aidangan baluhay a minatu

Ke-pen-ha-ken  哥本哈根

likisi  歷史

satabalay a nikilukan i laylayan nu Ke-pen-ha-ken itida i sabaw tusa a seci nu hedek, ayda a nikinkiwan tu nu sumama anika adihan, itida i kuo-wang nu putahan, i capi idaw ku nababalakian nu cacay a tabakiay nu patiyamay a luma’, hakiya u cayseptusep mihcaan . nika hidaan makaadih tu cacay a tebungnan atu sumamad nu kiwkayan.makaadih aca tu ba’tu, saan i tawya idaw tu ku ba’tuan a zitay atu nu muenengay a tademaw. saan ku mikinkiway tu likisian, itida i wi-cin zitay, idaw t uku niyadu’. namaka sabaw cacay a sici nu lingatu, kapahay a minatu atu buting mahida misulutay tu tademaw atu pacakayan katayni i tini mueneng sa. aenengan mahida i Kan-men-e-se-te’-lan-de “ Gammel Strand” capi.    

傳統上哥本哈根最早的記錄在12世紀末，最近的考古發現在國王新廣場附近有一個大型商人宅邸的遺蹟，時間約為1020年。此外還發現了一口井和古老教堂的遺蹟。該地還發現了燧石的遺蹟，證明在石器時代當地就有人類定居點。許多歷史學家也認為，在維京時代晚期，該鎮已經初具雛形。從11世紀開始，當地優質的港口和鯡魚魚群吸引漁民和商人來此定居。居住地很可能就在甘梅爾斯特蘭德Gammel Strand）附近。

malumanay a kuziw nu hitay, aydaay a Ke-pen-ha-ken hitay nu Puo-u-kun

cung-se-ci   中世紀

caycaywalnem mihcaan, ukiwsama ci U-e-pa-nuo san-se a cacay nu tigami: Ha-hun atu liklik a lalaan, u Dan-may kuo-wang ci Wa-e-de-ma yise sipabeli ci Luo-se-ci-le ukiwsama atu Lung-de satabakiay nu ukiwsama ci A-pu-sa-lung. mapatay satu ci A-pu-sa-lung, u zaysang nida mamin sipanukan ci Luo-se-ci-le ukiwsamaan. Caytusepsep mihcaan, Maliya a kiwkay patideng i tukay nu wali amis masaenalay a talakaway nu kitdaan, u liklik hamaw sa a macakad. 

1186年，教宗烏爾巴諾三世的一封信上提到：哈芬和周圍的土地，由丹麥國王瓦爾德馬一世授予羅斯基勒主教和隆德大主教阿布薩隆。阿布薩隆死後，他的財產繼續歸羅斯基勒主教所有。1200年左右，聖母教堂建於城鎮東北部的高地上，周圍開始逐步發展起來。 

Ke-pen-ha-ken a ngangan sayaway a nika tahekalan i cudad, u namakayda i Sa-ke’-suo. Ke-la-ma-ti-ku’se a nisulitan “ Dan-may-tademaw a naculilan”, u La-tin-yi u “Portus Mercatorum”, imi “ pacakayan nu minatu”, tawyaay a Da-may nisulitan u Købmandens Havn. nikadan sumad han tu ku ngangan u Ke-pen-ha-ken. itini i laylayan, patideng tu Ke-pen-ha-ken i caycaynempic mihcaan, uyni a mihcaan ci A-pu-sa-lung ukiwsama itidaa i cen-paw subal patideng tu sayaway a cen-pawan, i aydaay a kitidaan a Ke-li-se-ti-an-paw-kun. sapatideng tina cen-pawan u matalaway a taynin nu kukun a midebung. Wen-de a tademaw matenes ku nipidis, pesengen ku malumanay a cenpaw, u Ke-pen-ha-ken ku mikilulay.

哥本哈根的名字第一次出現在書面，是來自薩克索·格拉瑪提庫斯的著作《丹麥人的事跡》，使用拉丁語拼寫為Portus Mercatorum，意為「商人之港」，而當時的丹麥語拼寫則為Købmandens Havn。後來這個名字改成哥本哈根。傳統上，哥本哈根的建城年是1167年，這一年阿布薩隆主教在城堡島上建立了第一座城堡，位置就位於現在的克里斯蒂安堡宮。建立城堡的目標就是為了城鎮免受文德海盜的襲擊。文德人的襲擊持續了較長時間，並將舊堡壘摧毀，而哥本哈根城堡則取而代之。

Ke-pen-ha-ken patucekan a payapay

ayda   現代

caywalsepcay mihcan sepat a bulad tusa a demiad, kaygung nu sakakaay ci Hay-te. Pa-ke’ mililid tu Ing-ku balungaay a hitay mikuwan tu musaluimengay i Ke-pen-ha-ke micapiay tu Dan-may Nuo-wi balungaan. i nalimaan nida u sasinganganay a kaygung sakakaay ci Huo-lei-siw. Na-e-sun, mililid ci nida tu satapan a nipiedis, caay kedai nida ci Pa-ke’ ku sakatadikud nu cudadan, yu amusaluemeng tu ku nikalepacawan, mapesu’ ku yadahay nu Da-may Nuo-wi a bulungaan nu hitay. Ke-pen-ha-ken bayu a nikalepacawan saan u sa ngeluay nu Na-e-sun a nikalepacawan, milakuuyt tu Te’la-fa-e-cya a picidekan nikalepacawan.

1801年4月2日，海軍上將海德·帕克率領的英國艦隊襲擊並擊敗了停泊在哥本哈根附近的丹麥-挪威艦隊。在他手下的是聲名遠揚的海軍中將霍雷肖·納爾遜，他領導了主要的攻勢，他不惜違抗帕克的撤退命令，在停戰協議簽訂之前摧毀了眾多的丹麥-挪威艦船。哥本哈根海戰通常被認為是納爾遜最痛苦的戰鬥，甚至超過了特拉法爾加的激戰。

Ke-pen-ha-ken gagikian

micapiay   近代

i caylimlunem a mihcaan, Ke-pen-ha-ken pacukeday tu tensukiw c Ke’-li-se-ti-an ese. caylimtulu mihcaan, misinzaay tu Lu-de-cun ci Fuo-lei-de-li-ke’ ese lawaan nida ku Ke-pen-ha-ken, sisa misangan ku Ke-pen-ha-ken tu kaci a langant atu adawan sakaicelang miput tu tayniay nu mi’disay.

caylimlunem mihcaan pitu a bulad, nani lawaan tu cacaya mihcaan, Ke-pen-ha-ken mikusang ci Ke-li-se-ti-an sanse, mahida pasaydaay i baluhay a palutatengaan. itida i sabaw enem a seci, Ke-pen-he-ken miida tu hinatayniay a He-lan nu balungaan atu Puo-luo-ti-hay niyaduan masasuini tu siwbay. ina tukay a Ke-li-se-duo-hu. Wa-e-ken-duo-hu u sitangahay a cen-ce-cya, matineng midiput tu misiwbayay, tu nikudan matineng pacakak tu sapacuwah. He-lan atu De-kuo amis pasayda namin tu baluhay tu palutatengaan.

在1536年之前，哥本哈根一直支持信仰天主教的克里斯蒂安二世。1523年，信仰路德宗的弗雷德里克一世包圍了哥本哈根，促使哥本哈根建造了一系列城牆和塔樓來增強防禦工事。1536年7月，在經歷一年的圍困之後，哥本哈根向克里斯蒂安三世投降，意味著該市轉向新教。在16世紀後半葉，哥本哈根藉助頻繁來往的荷蘭船隻來與波羅的海地區進行貿易。主政這座城市的克里斯多福·瓦爾肯多夫是一位傑出的政治家，他捍衛城市的利益，並為其後續的發展做出了傑出的貢獻。荷蘭和德國北部皆轉向新教信仰。 

capi nu hekal a Sen-ni-ke-law-tan ipabaw miadih tu A-may-e hamin nu putahan

hatidaay nu enem a mihcan, Ing-kuo atu Dan-may malingatu aca malepacaw. caywalseppic mihcaan walu bulad sabaw enwm demiad katuku siwa bulad lima demiad mabakuhac aca tu sakatusa nu Ke-pen-ha-ken a nikalepacawan. amica sipakayda i Ing-kuo a musakamu, u Ke-pen-ha-ken ku ayaw mi’dis, u muktiki sapialawaca tu Da-may Nuo-wi a tabakiay nu balungaan. nika sipakayda i Da-may a tademaw atu Ke-pen-ha-ken binacadan a miadih, mahiniay a nikalepacawan. Ing-kuo a hitay u Kan-li-hu silamalay a lac uku cukaymasen pasayda i macimacian mibakudang, mahetik tabaki ku lamal.

tawyaay a satabakiay nu kiwkay ci Maliya kiwkay mabakudang matuduh malawpes. saan ku sitangahay a likisi nu tademaw saan uyni a nikalepacawan u micapiay tu ayda a mihcaan nu sayaway a nikadesan a nipibakuhacan. nikudan milabu ku hitay nu Ing-kuo tulu a wangan nu tadeamw, lawa’ hantu ku Ke-pen-ha-ken, taydan midebung mi’dis, tusa a malebut ku mapatayay nu binacadan, niyadu’ mami a malekep mapesu’. Ke-pen-ha-ken a sakay lepacawan a tuud tada maluman tu, nu macapiay a lacuwan a hicaen tada batad ku nipikuwan caay paka demec tu Ing-kuo a hitayan.

短短6年之後，英丹之間戰火再起。1807年8月16日至9月5日爆發第二次哥本哈根戰役。雖然從英國的角度來說，是對哥本哈根先發制人的攻擊，目標是再次奪取丹麥-挪威艦隊。但是從丹麥人和哥本哈根居民的角度看，這是一場赤裸裸的恐怖轟炸。英軍使用康格里夫火箭對城市進行隨機的炮轟，引發了劇烈的燃燒。當時城內最大的教堂聖母教堂也被海炮摧毀。部分歷史學家認為這場戰鬥是近代以來第一場針對城市的恐怖襲擊。之後英軍投入三萬人登陸，將哥本哈根徹底包圍，襲擊造成約2000名平民陣亡，城區大部分被毀。哥本哈根的防禦工事過於陳舊，岸防炮的有限射程根本無法匹敵英軍的遠程火炮。

tawyaay  當代

hedek satu sakatusa a nikalepacawan, idaw ku sananay u “ taludu’ kiyaku” a pabaluhay tu tukay nu sapatideng a kawawan itida i caysiwsippic mihcaan patideng, paicelang namaka macimacian duducsa tu maciay a dadan nu silamalay minayat tu lima a “ taluduan” miduduc tu nipatideng tu luma’ atu kakulian, tawya paluma tu ahebalay nu langdaway a lutulutukan. sapaini tu kawaw nu kanatal a nipicuduh atu kakulian nu tatayna, hamin nu macimacian patideng tu baluhay a cacudadan, mulaay a cacudadan, patideng tu sapiyundu a tuudan atu padekuan.

在二戰結束後不久，一個被稱為「手指計劃」的創新城市發展項目在1947年推出，鼓勵從市中心沿著城市快鐵線路延伸出的五個「手指」沿線建造新的住房和企業，同時點綴大面積的綠地。福利國家政策的推行和婦女進入勞動力隊伍，全市各地興建了新的學校、托兒所、體育設施和醫院。

tusa a bataan katukuh enem a bataan nu mihcaan a secian, malalebu ku micudaday i tukay, Ke-li-se-ti-an-kan a Paw-de-se-man-de-se-te-lei-de hitay madebung nu taw, caysiwpiccay mihcaan siwa bulad itini patideng tu Ke’-li-se-ti-an-ni-ya sasiduma a tukay.   34

20世紀60年代末，城市發生學生騷亂，克里斯蒂安港區的鮑德斯曼德斯特雷德兵營被占領，1971年9月在此處建立了著名的克里斯蒂安尼亞自由城。 

kilul sa macunus tu ku kadideng muculil, caysiwpictu mihcaan u basu tu ku midayliay tu laylay a ahemaway nu diki a kadideng. tusa a bataan a seci enem a bataan a seci malingatu, itida i nipatideng ni Yen. Kay-e a nakamuan, Ke-pen-ha-ken macian misangan tu caculilan atu sakalihalay makabatikal a dadanan. Ke-pen-ha-ken minatu mikilul tu kaygung mawada’ a maenep. Ke-pen-ha-ken pahikukian misaahebal, mala tataydaan nu Pei-o, tusa a bataan katukuh i siwa a bataan nu mihcaan, minatu atu A-may-e- subal a nutipan patideng tu yadahay nu lalabinan. mala Hun-cya-tu-su-kun baluhay a lumeniay nu bunaw matatungtungduhay nu lumaan itida i caysiwsiwsiw mihcaan mitahan malingatu.

隨著汽車交通量的大幅度增長，1972年公共汽車取代了傳統的有軌電車。20世紀60年代開始，在建築師揚·蓋爾的倡議下，哥本哈根市中心修建了步行街和自行車道。哥本哈根港的活動也隨著海軍基地的關閉而減少。哥本哈根機場則進行了大規模擴建，成為北歐國家的樞紐。20世紀90年代，港區和阿邁厄島的西部都進行了大規模的住房開發。作為皇家圖書館新館的黑鑽石大廈在1999年竣工。

lumeniay a bunaw nu matatungtungduhay a luma' " Da-may-hung-cya-tu-su-kun baluhay a kun

sakaudip   經濟

pisangaan tu sapayu a kusi nu Zuy-ten itida i Se-kan-ti-na-wi-ya a matatuntunduhay a lumaan, nu ayawan u Ke-pen-ha-ken a sangaw nu silamalay. mahida nu O-cuo a tuse, macimacian nu Ke-pen-ha-ken yadah ku miedapay a kakawaw, nalimaan a kawaw atu sasiwbayan a kawaw. i kitakit satabakiay nu banges a aadupan nu misangaay i “ Ke-pen-ha-ken-maw-pi-ku-se” itida ku tadahunbu. kakulian tu ba’ketay itida nami i niyadu’an, ayda a mihcaan yadah ku kakulian palimadeng tayda i nutawan a niyadu’an, hakiya i hekalay nu kanatal. pasu Ke-pen-ha-ken a tuluay sasinganganay a bilu kakulian, idaw ku dumaay papilimaden patayda i Ze-de-lan-pan-daw.  

瑞士製藥商輝凌製藥於斯堪地那維亞的總部大樓，前方為哥本哈根地鐵高架橋。一如歐洲其他都市，哥本哈根市中心有許多服務業、手工業和商業企業。全球最大皮草製造商「哥本哈根毛皮公司」總部即在此。工業企業大多數都在市郊，近年內許多工業企業被遷移到其他地區，甚至外國。包括哥本哈根的三個著名的啤酒廠，其生產部分有的被遷到日德蘭半島上。

caysiwsepsep mihcaan a cen-paw subal atu sa'wac

saculil   交通 

amica ku Ke-pen-ha-ke itida i Dan-may a lilisan, nika u caculilan nu Dan-may. Kunlu atu dadan nu silamalay taneng busut sa tayda i O-cuo talu atu Pei-o a Se-ka-ti-na-wi-ya pantaw, E’-le’ bayu’ tabakiay a sangaw milakuuyt tu E’-le’ bayu’, mitulin tu Ke-pen-ha-ken atu Zui-ten-ma-e-muo, macimacian atu inaka idaw ku silamalay a sakalalitin, i macimacian idaw ku silamalay, idaw ku sapitulin tu Ke-pen-ha-ke atu biyaw a niyadu’an a niyadu’a nu silamalay. Ke-pen-ha-ken kanatal a pahikukian itida i Kay-se-cu-pu. tabakiay a balungan nu Ke-pen-ha-ken taneng mitulin tu Nuo-wi suotu a Aw-se-lu, Zuy-ten tukay He-e-sin-paw, Dan-may-kan-se-aw-hu-se, subal Puo-n-huo-e-mu.

雖然哥本哈根位於丹麥的邊緣，但它仍然是丹麥首要交通樞紐。公路和鐵路可直達歐洲大陸和北歐的斯堪地那維亞半島；厄勒海峽大橋橫跨厄勒海峽，連接哥本哈根與瑞典馬爾默；市中心與市郊有近郊列車相連，市內有地鐵，更有連接哥本哈根及臨近地區的區域列車。哥本哈根國際機場位於凱什楚普。而哥本哈根的渡輪也可以連接挪威首都奧斯陸，瑞典城市赫爾辛堡，丹麥港市奧胡斯，島嶼博恩霍爾姆。

https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E5%93%A5%E6%9C%AC%E5%93%88%E6%A0%B9