Korea, north
.svg)
Korea, north (北韓)
Korea, north (北韓)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u Korea, north (北韓) sa i labu nu Yaco, itiza i 40 00 N, 127 00 E.
u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 120,538 km2
u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 120,408 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 130 km2
hamin nu tademawan sa 25,115,311.
kakalukan umah sa 21.80%, kilakilangan umah sa 46%, zumaay henay umah sa 32.20%.
Zaw-sen-min-cu-cu-i-zan-min-kung-he-kuw, sa butungen Zaw-san han pangangan, Da-han-min-kuw atu Han-kan,Taiwan Be-han han nu mita pangangan, ya Japen Be-Zaw-sen han pangangaan, tatizen niza sa i wali nu iaya zuay Zaw-sen-pan-daw se-hay-cui a kanatal, i 1948 a mihecaan patizen. u tatengaay sapikuwan sa 12 a wang binhung km. u sapisakakaway sa Pinzang a daduse. ini a kanatal atu Da-han-min-kuw i 38 du balad tu a malaliyas. amisay i ya-le-cang, tu-mem-cang. a salaedan, i Cung-hah-zan-min-kung-he-kuw atu ueluws malalitin.
(u kamu nu Hulam sa: 朝鮮民主主義人民共和國（朝鮮語：조선민주주의인민공화국／朝鮮民主主義人民共和國 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk ?），簡稱朝鮮（조선／朝鮮），大韓民國、港台對其別稱為北韓（북한／北韓），日本對其別稱為北朝鮮（북조선／北朝鮮），是一個位於東亞朝鮮半島北半部的社會主義國家，於1948年9月9日成立。實際控制領土約12萬平方公里（約佔朝鮮半島總面積的55%），法定首都與最大都市為平壤。該國與大韓民國以三八線（南北韓非軍事區）分隔。北疆以鴨綠江、圖們江（南北韓稱豆滿江）為界，與中華人民共和國和俄羅斯接壤。)
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Pyongyang.
nadipa'an/likisu (歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1945 a mihecaan u sakatusa mangangayaw, ya Nipun mademec sa u U.S.A. ku mikuwanay tu i timulay a Pan-daw, i 1948 a mihecaan waluay a bulad sabaw lima a demiad muayaw sa patizan tu Da-han-min-kuw ceng-hu, nu Su-lanMin-zen-tin kuni kuwanay i amisay-pang-daw i siwaay a bulad siwaay a demiad, patizeng tu Zaw-sen-min-cu-cu-i-zan-min kun-he-kuw ceng-hu,1950 a mihecaan enengmay a bulad, mangangayaw tu ku Han-kuw, nu masakapuday a kanatal a hitay mipi’dap tu Han-kuw, palcaden tu Su-Lan atu caay kanamuhay mihantay tu Amilikaay a Cung-haw-zan-min-kung-he-kuw mipiedap tu amisay a Zaw-sen, sa zikuzan tu i 1953 a mihecaan pituay a bulad i tusa a sabaw pitu a demiad misulid tu kasatezep tu mangayaw. i timul, i amis, han satu i 38 tu salaedan sapipupu tu caay salais, katukuh ayza.
(u kamu nu Hulm sa: 1945年日本二戰投降後，由美國接管的半島南部在1948年8月15日率先建立大韓民國政府，而由蘇聯民政廳控制的半島北部稍晚於9月9日建立朝鮮民主主義人民共和國政府。1950年6月，韓戰爆發。聯合國軍所支援的韓國，同蘇聯以及抗美援朝方針指導下的中華人民共和國所支援的北韓最終在1953年7月27日簽署停戰協定。南北韓雙方以新三八線為界保持半島「停戰」狀態至今。)
Pe-hen-seng-ha ku sa i King-ze-zeng, King-zeng-ze cu-i u mizateng tu sehay cuiay a kanatal, izaw ku 120 mang a hitay, u sakalima katuuday nu hitay i kitakitay a kanatal. 2017 a mihecaan han sa izaw tu ku zau-ci-dan-daw-hey-dan-hul-seng 15 dan-daw-huy-dan mubahel a kawaw, 2018 mihecaan masatezep tu He nu pabalucu’ tu pangihaay. a sanaten cutuh nu key-zay patizeng, 2019 a mihecaan saayaway paheci ku Amilika izaw ku He a wuci ku Pe-han.
(u kamu nu Hulam sa: 《北韓憲法》稱北韓是一個以金日成金正日主義為思想體系的社會主義國家，擁有約120萬軍力的現役部隊，是全球武裝部隊人數第五多的國家。2017年該國宣稱擁有有洲際彈道飛彈火星15彈道飛彈的投射能力，2018年宣布停止核計劃，集中進行經濟建設，2019年美國首次承認北韓擁有核武器。)
nu saayaw a patizen tu kanatal sa,Pe-hen a key-zay sapalekal mabilil, nu sakauzip nu ze-min pitalakawen tu malakaputay a Hen-kuw. namalaliwasak ku Su-len sa,caay tu kayadah tu makazumaay kalisiw maselep, cunusen aca nu i hekalay misawacu,caay kataneng ku kakaengen, u key-zay haymaw sa tu palekal. 2012 a mihecaan Kin-zen-eng cuked sa, kitus han nu i cibaay a zazan,kelecan tu pasahitayay a dama, mahizasa sa kapah satu ku key-zay.
(u kamu nu Hulam sa: 在建國初期，北韓經濟發展較快，其國民生活水準一度高於同期的韓國。但自蘇聯解體以來，因外界援助的減少，加上天災等因素導致糧食短缺，經濟發展緩慢。2012年金正恩主政以來，由於採取部分市場化措施、減少對軍事的投入，經濟狀況有所改善。)
nipatizengan tu kanatal (建國)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1945 mihecaan waluay a bulad sabaw-lima a demiad, mademec ku Nipun, masatezep tu sakatusaay ngangayaw nu kitakit. malasulit nu Ya-al-da a lubang nipisilsil, Zaw-sen-pan-daw u Amilika atu Su-lan kapulungan mikuwan sa, i 38 tu balad tu mawawada. i tiya mihecaan waluay a bulad tusaay bataan izaw ku enem a demiad, i amisay ptizeng tu pin-an-nan-daw Zen-mim-ceng-ze-wuy-yun-hay sapinanunuz a sing-ceng- ci-kuw. i 10 a bulad 10 a demiad, Zaw-san Kung-zan-dang Pe-zaw-sen mapatizeng, 11 a bulad 18 ademiad pazumaan tu Pe-zaw-sen-Kung-zan-dang, ci King-ze-zeng makaala telung tu sakacacayay a su-ci.
(u kamu nu Hulam sa: 1945年8月15日，日本投降，二戰結束。根據年初雅爾達會議的安排，朝鮮半島由美國與蘇聯共同代管，並在三八線劃地而治。同年8月26日，北方成立「平安南道人民政治委員會」作為臨時行政機構。10月10日，朝鮮共產黨北朝鮮分局成立，11月18日改名為「北朝鮮共產黨」，金日成當選為第一書記。)
i 1946 mihecaan tusaay a bulad, i amisay patizen tu satalakaway a tungus Pe-zaw-sen-zen-min-hey-i, tusaay a bulad izaw ku waluay a demiad patizeng tu Uwy-yen-cang King-ze-zeng Pe-zaw-sen sa nanunuzayZen-min-uwy-yen-hay malasatalakaway a sin-cen ci-kuan. i sabaw cacay a bulad tuluay a demiad, i amisay a kenis amin paina tu i kenisay azen-min-uwy-yen-hay a patademaway a piseng-kiw.1947 mihecaan tusaay a bulad sabaw pitu demiad patizeng aca tu satalakaway a ci ta tungusay Pe-zaw-sen satalakaway zen-min-uwy-yen-hey atu sa talakaway a seng-cen-ci-kuan Pe-zaw-sen-zen-min-uwy-yen-hey, itiya malingatu tu nu lala a misumad.
(u kamu nu Hulam sa: 1946年2月，北方設立國家最高權力機關「北朝鮮人民會議」，2月8日建立了以金日成為委員長的「北朝鮮臨時人民委員會」作為最高行政機關。11月3日，北方各道市舉行地方人民委員會代議員選舉。1947年2月17日成立了最高權力機關「北朝鮮最高人民委員會」和最高行政機關「北朝鮮人民委員會」，並開始土地改革。)
1948 a mihecaan sepaday a bulad tusa a badaan izaw ku siwaay a demiad, Pe-zaw-sen satalakaway a zen-min-hey-i maawas tu Zaw-sen-min-cu-cu-i-zen-min-kun-he-kuw seng-ha, i waluay a bulad 25 a demiad micuzuh tu sapisingkiw, a patahekal tu talakaway nu Zaw-sen Zen-min-hey-i a i-yen. ya mihecaan nu waluay 16 a demiad, Da-han-min-kuw saayaw sa malaheci, kilul sa i 9 bulad 9 a demiad, Zaw-sen-min-cu-cu-i zen-min-kun-he-kuw pangihaay a malaheci, ci King-ze-zeng ku misadapamay saayaway nu Pe-han ney-ke sul-siang. i dawya Zaw-sen-pan-daw tusaay a ceng-cyng masahantay malaada sa. i 12 a bulad, Su-lan a hitay miales mileyas tu amisay a pan-daw. 1949 a mihecaan 6 a bulad 28 a demiad Zaw-sen malaheci ( cu-kuw-tung-i-min-cu-cu-i-zan-seng), u tatengaay sa malasatalakaway zen-min-hey-i nu labuay a zan-dang-leng-mung, simawan ku i-hey 100% a i-si.
(u kamu nu Hulam sa: 1948年4月29日「北朝鮮最高人民會議」通過了《朝鮮民主主義人民共和國憲法》，並在8月25日舉行普選，產生朝鮮最高人民會議議員。同年8月15日，大韓民國率先正式成立，緊接著9月9日，朝鮮民主主義人民共和國也宣布成立，金日成出任首任北韓內閣首相。此時，朝鮮半島兩個政權對峙的局面正式誕生。12月，蘇聯軍隊撤出半島北部。1949年6月28日朝鮮成立「祖國統一民主主義戰線」，實際上成為最高人民會議內部的政黨聯盟，控制了議會百分之百的議席。)
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakining nu kanatal demiad sa 15 bulad 8 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Kim Jong-un, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 5 bulad 9 demiad.