Luyi pasete
Luyi.pasete路易·巴斯德
Luyi.pasete “Louis Pasteur nu hukuakamu pangiha : [lwi pastœʁ], 1822 a mihcaan 12 abulad 27 a demiad—1896 amihcaan 9ayabulad 28 a demiad , huwaku wisenusiyciya, huwasiyciya wisenusiy sapaculi minanamatu sapibuwah tu nalimaan u maneknekay tu adatemaw cunida.
路易·巴斯德（法語：Louis Pasteur，法語發音：[lwi pastœʁ]，1822年12月27日—1895年9月28日），法國微生物學家、化學家、微生物學、免疫學和發酵工藝等領域奠基人之一。
u micaliw cinida tu sinilacul akamu hakay helak sa alaw idaw ku kawaw asakamu sa ,apatideng tu baking nu imelang sa a sasakamuen bayking nu sasakamun, atu sasakamuen nu kitakit atademaw, “micumud tu nikasitangahan sakapahay inayay ku laecusay a tademaw”.
他以借生源說否定自然發生說（自生說）、倡導疾病細菌學說（菌原論），以及發明預防接種方法以及巴氏殺菌法而聞名，為第一個創造狂犬病和炭疽病疫苗的科學家。被世人稱頌為 「進入科學王國的最完美無缺的人」。
cinida atu ci huytinante.kenen atu ci lupute.keha maladay malungatu tu bayking a nananaman, u wi-sen-u-siy han a paneknek tu cacay, kyu hina “wi-sen-u-siy a wama”
他和費迪南德·科恩以及羅伯特·科赫一起開創了細菌學，被認為是微生物學的奠基者之一，常被稱為「微生物學之父」。
u hun-ce nikasasudaduy分子對稱性
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]ci pasete makatepa tu cileminay a baetu nu pah, idaw tusa ku masamelitay, sisa si Kawanan a salineng atu kawili asalineng a mahidaay.inuayawan ci pasete u huwa-siy-ciya cinida, yu i dayga henay, ci pasetu malingatu tu mikingkiw tu nikasaatilad nu milit nu wayway atu kasasikaku. Itaw yu, utademaw makatepa tu namakayni i nikaudi a canan malalamel a cileminay baetu nu epah u hekal nida masadip sisa masaymawana a lineng, nika ya huwa-siy malamel sa makaalatu cileminay baetu a epah “ mahicay kiya a “cileminay baetu a epah” nika inayay ku sadip, nika nipisuwanis tu huwasiy sakamusa, ina tusaay a nucululan makaala tu cileminay baetu a epah sa sielih tu duma a in-su malecaday.
巴斯德發現酒石酸有兩種晶體，分別產生右旋和左旋現象。
早期的巴斯德是一名化學家，還在大學時代，巴斯德便開始了對化學結晶體形態和結構的研究。當時，人們發現從生物合成的酒石酸會令平面偏振光右旋的，但是化學合成得到的酒石酸（異酒石酸）卻沒有旋光性，但是化學分析表明，這兩種途徑得到的酒石酸的化學反應和元素構成都是一模一樣的。
pakay nien i sin-wiy-cin amiadih makatepa tu nipalamel tu hu-wa-siy anu idaw ku cayay kalecad say a cileminay baetu a epah tatengaay idaw ku tusaay a malikatay.
通過顯微鏡的觀察，他發現化學合成的異酒石酸裡實際上包含了兩種晶體。
u cacay sa hina adih tukawanan a malinengay a cileminay baetu aepah, dumasa u kawiliay a malinengay.tusa kumasalikatay a masaatiladaymalalamel sa, u malineng a likat sa malawpes,
一種就是常見的右旋的酒石酸，另一種則是左旋的。兩種晶體的混合後，使得旋光性消失。
Pasete i 1848 a mihcaan mihapiy cinida tu nikatepaan. Inanikatepa matucek u nikalineng a mahicaay a nika saatilad nipadateng sa, u kaku tu huwa-siy macakat idaku sabaeketay a nipacalilaw.
巴斯德在1848年發表了他的發現。這一發現證實了旋光異構體的設想，對結構化學的發展具有重要影響。
mahida sa ci pasete idaw aca ku patahekal nida tu hun-ce cayay kasasuala a sasakamuen, milangatu tu li-ti-huwa-siy apikingkiw a niculilan. makatepa aca cinida tu maudipay a canan idaw tusa ku cayay kasasu ala a malikatay a masaatiladay katinengan tu maadih a mipii’ yu.
巴斯德以後又提出了分子不對稱性理論，開創了立體化學研究的途徑。他還發現生物體對這兩種不對稱性的晶體具有明顯的選擇性。
sapaicelang a nananaman atu sapaiyu
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]免疫學和疫苗[編輯原始碼]
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]cay kaw wini acacay ku katepaan sapipulu’ tu cay kacilemin nu sumanahay a epah, pasetu makatepaaca cinida tu mahidaay nu kayku a imelang namakacuwa sa. nikingkiwan nuda tu sapasikul nu kanatal tu nukayku nitenunan a salacul sa atu kawaw tatenga malu pabaway kuheni, dimaaca a kawwasa u sapahemek tu kanatai nu huwaku atademaw mibang cinidaan u masikuay a Tadema cinida.
除了發現防止紅酒變酸的方法之外，巴斯德也找到了導致蠶生病的原因。他的研究成果捍衛法國在絲織產業與時尚工業的優勢地位，這又是一樁足以令全法國人向他致敬的傑出成就。
duduc sa nikingkiwan nuda yaliwliw mabuwah tu nipahabay tu aayam atu pabuy atu tademaw a imelang nu canan, sisa pakay ni i nikingkiwan tu sapaiyu idaw ku nipakakapah.
他接著將研究範圍拓展到家禽、家畜與人類疾病作用的方式，更透過研究疫苗證實其功效。巴斯德提出了預防接種措施，認為傳染病的微生物在特殊的培養之下可以減輕毒力，變成防病的疫苗。
cinida nay 1881 amihcaan namikingkiw tu nuwacu milibabuyay, 1885 amihcaan maselep ku duku “the method for attenuatio of virulent microorganisms” makingkiw nuheni ku saselep tu duku nu sapilibabuy nu wacu a sapaiyu, ci pasete u ngangan nida a law han matineng t uku tasiyang a tademaw mianin, imahida u amilika i sincesi ya pinaay a wawa nu tatama makalat nu milibabuyay a imelang mikalat kida wacu, cacacacay t uku hanhan nikalatan nu wacu, mamapatay tu.
他於1881年著手研究狂犬病，1885年以減毒的方式（the method for attenuatio of virulent microorganisms）研製出減毒狂犬病疫苗，巴斯德的名聲引來大西洋彼岸的求助，當時美國新澤西幾名男童遭到感染狂犬病的犬隻攻擊，性命垂危。