Mali
Mali (馬利)
u Mali sa i labu nu Afria, itiza i 17 00 N, 4 00 W.
u ahebal nu lala’ mapulung sa 1,240,192 km2.
u ahebal nu lala'ay sa 1,220,190 km2, u ahebal nu nanumay sa 20,002 km2.
hamin nu tademaw sa 17,467,108.
kakalukan umah sa 34.10%, kilakilangan umah sa 10.20%, zumaay henay umah sa 55.70%.
tapang tusu nu kanatal (首都)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tapang tusu nu kanatal sa u Bamako (巴馬科).
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
kakining nu kanatal demiad sa 22 bulad 9 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung) ayza sa ci Ibrahim Boubacar Keïta, micakat a demiad sa i 2013 a mihcaan 9 bulad 4 demiad.
malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
https://global.udn.com/global_vision/story/8662/4792945
Mali (馬利)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
「這是一場沒有『好人』的政治死鬥...」深受貪腐與恐怖主義侵蝕的西非國家——馬利——，一批變節逼宮的首都駐軍以「支持人民起義」為由，攻入總統官邸，強行將民選但近期盡失民心的總統凱塔（Ibraahim Boubacar Keïta）抓回政變軍基地。
"nina kakitidaan ini’ku "kapahay a tademaw" nu cen-ce masasuad’" numa tesekay nu anup nu sakatalawan numi cepcepay a tipan nu Africa (西非) nu kanatal Mali, nu cacayay anikasakaputan paciciyan nu haitay midebung ku tapang tusu nu kanatal (首都) "patideng tu sakalakal nu kawaw" sa, debungan nuheni ku tapang nu kanatal a luma’, paciciyan nuheni kuni singkiwan inaiay ku laheciay caay palutadenga ku binawlan tu nu aydaay a cungtun ci "Ibrahim Boubacar Kay-Ta" (凱塔), dakepen cinida pataydan i hitayhitayan.
儘管馬利軍中的保皇派隨即與政變軍激烈交火，非洲聯盟、西非經濟共同體、歐盟、聯合國，以及駐軍5,000人反恐的法國政府，全對馬利政變抱持著譴責與反對的態度。
mabilil ku hitay nu Mali a hitay midiput cinidaay atu malingatu tu malepacaw, lekec nu African (非洲聯盟), atipan nu Africa cing-cei kapulungan (西非經濟共同體), lekec nu Europe (歐盟), lekec nu kanatal (聯合國), atu nuitidaay tu a hitay lima a malebut a tademaw mihantaya tu France cen-hu, pasayda namim ci Mali yan a maynah tu waywaynida atu mibabelihay cinidaan a kawaw.
然而總理一同被軍隊抓走的凱塔總統，卻公開宣佈「自己已經解散政府、解散國會...並辭去總統職位」，新聞傳出國際一片錯愕，但首都巴馬科街上卻是歡欣鼓舞——哪怕整起政變牽扯的不僅是軍人干政與政府貪腐，更還有宗教極端主義、屠村戰爭罪、甚至是國際毒梟的犯罪暗雲。
pasu cung-li malecad a dakepen nu hitay ku Kay-Ta (凱塔) cung-tun, pahelak sa musakamu “aku mabulasak tu ku sifu sa, mabulasak tu ku kuohua sa, mialestu kaku tu cungtun sa” , tahekal sa isinbung mapaaw naming ku kanatal a tademaw, nika tapang nu tusu ku Bamako (巴馬科) a patiyamay tanu namuhsa amituktuk—nina hamin nu kawaw caay kawnika sasuada’nuhitay a acacay pasu sifutu nuni kaanupan, idaw henay kunu kiwkaya a linges, misawacu tu niyaduay asasasuad’a cumi, idaw henay kunu kanatal nu pacakay tu sidukuay a cadumiyan.
馬利的軍事政變，在首都巴馬科西北方15公里的「卡提陸軍基地」（Kati）。由於卡提基地自法國殖民時期開始，就是馬利軍隊現代化的大本營，過去幾次的軍人干政、甚至是2012年的軍事政變，都以此地為「臨時軍政府」總部，因此基地傳出的激烈交火才會迅速傳開，並大舉驚動了國際社會。
Mali nuni kacinlawan nu hetay, itini i tapang nu tusu ku Bamako (巴馬科) nu amisan cacay a bataan idaw ku lima a kuli nu “Ka-ti nu kaygungan (卡提)” . u Kati kakitadaan namakay France (法國) kitidaan a malingatu, sa unuaydaay nu Mali nu satabakiya a kakitidaan, naayaway nu hitay nikuwanan, katukuh nu tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa a mihcaan nika lawlaw nu hitay, numa kayniay “milinzi a hitay nu sifu” a humbu’, sisa nikalaecus nuheni ilabu masasuada’sisa kasenu a tahekal ku kamunuheni, mabiyalaw naming ku kanatal. 但不久後，陸軍的軍用車隊開始離開基地，成千上百的武裝部隊兵分多路，一支部隊開火排除了保皇黨同袍的抵抗，直接開入了首都巴馬科市中心，與歡欣鼓舞的反政府示威者「街頭合流」；
caay ka tenes, kayngu nuheni kadideng nuheni malingatu tu miliyas tu kitididaan, nuhatidaay tu a tademaw nu hitay mabulasak amiliyas, nu cacayay a hitay han midiput henay tu cung-tun nuheni, pacumud hannida ku kadideng nu suodu Bamako (巴馬科) atu nu manamuhay henay nu mihantayay a tademaw itdai “patiyamay mapulung” 另一支部隊則停在了首都北郊包圍了總統官邸，並以「恢復政治秩序」為名強行逮捕了總統凱塔，連同內閣總理一同抓回了卡提基地
nucacayan a hitay musaluimeng nu suo-du iamis liwliwan nuheni ku luma nu cung-tun, sakukamu “misa kapah tu tademaw” pacici hantu midakep ku cung-tun ci Kay-Ta (凱塔), pasu cung-li a dakepen pataydaen i Ka-Ti (卡提) a kakitidaan.
軍隊叛變並抓走總統的消息，在馬利首都街區引發了歡天喜地的全民慶祝；但國際社會上，對於馬利援助最深的非洲聯盟（AU）與歐盟（EU），都在第一時間發出了「對於軍事政變的嚴厲譴責」，並揚言轉變態度、對叛亂的馬利陸軍發動制裁。
nuni kalawlawan nu hitay madakeptu ku cung-tun a kamu, itida i suodu Mali a patiyamay tanunamuh sanamin a limulak, itini satu nu kanatal, numi padangay tu lekec nu Africa (非洲聯盟AU) atu lekec nu Europe (歐盟), tusayaway malingad「maynah tunika sasuada nu hitay a kawaw」, sakamusa amisadawmi’tu wayway, misuayw tu Mali a hitay palekal mibelih.
與此同時，自2013年以來就一直參戰馬利反恐戰爭、迄今仍駐有5,000法軍的法國政府，一方面透過大使館發出了「緊急警報」，呼籲所有僑民不要離開家門、以免遭遇被捲入動亂；一方面則透過「西非國家經濟共同體」（ECOWAS），試圖勸說政變軍釋放總統，「避免進一步逼這個國家墜入總崩潰。」
nanutawya, namaka tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu a mihcaan caay henay ka putun kuni kalepacawan tu Mali nika balihnawan ani kale pacaw, katukuh ayda lima a malebut ku hitay nu France nu France a sifu, caay pisengal pasayda i tasekun patahekal tu “kakalahen nu sasakamuen” , sakamusa amana katuhekal miliyas tu panan, kaltepaw nuni kalepacaw, pasayda i “atipan nu Africa (西非) kanatal nu sakaudip anikapulungan” (ECOWAS), mitaneng tayda masasakamu patahekalen ku cung-tun sa, “amana pacici tina kanatalan a adadaa ku balucu’ ”.
但ECOWAS與法國的地下斡旋還未見結果，被捕的凱塔總統就已放棄了抵抗。最終，凱塔透過被政變軍控制的國家電視台，於清晨現身發出了政府總辭聲明：「總統、總理與國會將於即刻起解散下台...包括我本人的執政權力，都將自此結束。」
nika ECOWAS atu France tuni kasasakamuwaw inai henay ku laheci, madakep satu ci cung-tun Kay-Ta (凱塔) caay tu piwawiis. nikudan satu pasaydatu cinida i mikuwanay cinidaan a kanatal nu tilibi, tu sananal patahekal tu sapiales nuda tu mamiales tu sasakamuen nida, "cung-tun ,cungli atu kuohui adahan maminamakaysan sa pasuaku acaytu pikuwan tu kawaw hatidatu."
現年75歲的凱塔，是2013年國際介入「馬利內戰」以來，被各方推派、負責重建國家的過渡領導人。
pitu a bataan idaw ku lima nu mihcaan ni Kay-Ta (凱塔), namakayda i tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu a mihcaan micumud ku kanatal tu (nikalepacawan nu lalabu nu Mali), papatahekalan, sakawaway nu patidengay tu kanatal nu micidekay tu mililiday a tademaw.但在位7年間，凱塔的執政內外無力，由法軍支持的反恐戰爭陷入消耗戰泥沼，國內的經濟、治安與部族分權，也都因貪腐、蕭條而陷入無政府狀態。於是民間的長期積怨，這才藉由2020年3月的國會改選爭議，而引燃了全國性的反政府大抗爭。
pitu a mihcaan mikuwan, naiku laheci mikuwan ci Kay-Ta (凱塔), nu France ku patidengay amibelinay mahida mahetikay i lanulanuan, sakauip nu kanatal, sakakapah nu niyadu' atu nika babenis nu binacadan, nunika anupan, mahetik ku sakaudip nu kainai nu laheci nu sifu. hatidaay tu nu hemhem nu tademaw, itinitu tusa a malebut tusa a bataan a mihcaan tulu a bulad nunipisingkiwan anika lalaecus, hida satu ku kanatal a tademaw mibelih tu sifu miwawies.
在這場極度爭議的國會改選中，儘管非盟、ECOWAS與法國大力鼓勵，但大規模買票、舞弊、以及馬利北部戰亂區的計票問題，卻都嚴重地損害了投票的公信力。
itini kuni kacinlawan nu kuohuiy nisingkiwan, amica ku lekec nu Africa (非盟) ECOWAS atu France nipaicelangan, nika unipicakay tu paya, paceba’, atu Mali amisay nuni kalepacawan a niyadu', micidek palulaecus tu nipalutatenga' nubinawlan.因此在選後的訴訟過過程中，馬利憲法法庭才會作出選舉無效的判決，但凱塔總統卻以此結果逕行指派了「執政黨候選人」合法當選。
sisa nunikaminatu misikiw tuni katalahuing, Mali nuhuing sa nunisingkiwan aydy sa nai' kulaheci sa, nika ci Kay-Ta (凱塔) cung-tun imahini patuduan nida ku "cecendan mamisikiw a tademaw" nutatenga'an nisingkiwan sa. 凱塔總統的行動，隨即引爆反對派的憤怒抗爭。因為對在野黨而言，凱塔的作法等同於獨裁。
wayway ni cungtun Kay-Ta (凱塔), pakilulan tu numihantaya malinges tunika sasuad. zayhan u cayidan sakamusa, ukawaw ni Kay-Ta (凱塔) tada umicidekay tusa.儘管凱塔總統不斷強調「情報指出西賽還活著」，但憤怒的民眾與反對派卻徹底失去了對政權合法性的信任，並公開質疑策動綁票的幕後黑手，就是貪圖權位的凱塔本人。
pacici sa ci Kay-Ta (凱塔) musakamu「kamusa maudip henay ci Sisay sa」, malingesay henay nu binawlan atu mihantaya caaytu palu tatenga tu kawaw nida, pahelak satu misimsim tu ahican misiked nuinikudanay misulitay a tatemaw, sisa inamaanupay a tatemaw u ci Kay-ta (凱塔).自7月中開始，凱塔總統就已察覺到了「軍方氣氛不對」的躁動風聲。因為在動亂的馬利，軍隊不僅是最有組織、資源與獨立性的政府單位，在過往——特別是2012年的政治危機時——軍方就有「政變干政...重整秩序」的爭議傳統。
pitu a bulad malingatu, Kay-Ta (凱塔) cung-tun maka tadeng tu "caay kakapah ku hetay" nika lawlaw nusuni. zayhan inika lawlawan nu Mali (馬利), numasa kaputay nu hitay silaculay atu micidekay nu sifu, itida picidekan nu tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa a mihcaan nu kabalihenawan nu cence, hitay hantu idaw kuni pi "kasumad nu cenhu, misumad tu kawaw" a kacilawan nu laylay.