Mali
Mali (馬利)
u Mali sa i labu nu Afria, itiza i 17 00 N, 4 00 W.
u ahebal nu lala’ mapulung sa 1,240,192 km2.
u ahebal nu lala'ay sa 1,220,190 km2, u ahebal nu nanumay sa 20,002 km2.
hamin nu tademaw sa 17,467,108.
kakalukan umah sa 34.10%, kilakilangan umah sa 10.20%, zumaay henay umah sa 55.70%.
tapang tusu nu kanatal (首都)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tapang tusu nu kanatal sa u Bamako (巴馬科).
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
kakining nu kanatal demiad sa 22 bulad 9 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung) ayza sa ci Ibrahim Boubacar Keïta, micakat a demiad sa i 2013 a mihcaan 9 bulad 4 demiad.
malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
https://global.udn.com/global_vision/story/8662/4792945
Mali (馬利)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
「這是一場沒有『好人』的政治死鬥...」深受貪腐與恐怖主義侵蝕的西非國家——馬利——，一批變節逼宮的首都駐軍以「支持人民起義」為由，攻入總統官邸，強行將民選但近期盡失民心的總統凱塔（Ibraahim Boubacar Keïta）抓回政變軍基地。
"nina kakitidaan ini’ku "kapahay a tademaw" nu cen-ce masasuad’" numa tesekay nu anup nu sakatalawan numi cepcepay a nutipan nu Africa (西非) a kanatal Mali, nu cacayay anikasakaputan paciciyan nu haitay midebung ku tapang tusu nu kanatal (首都) "patideng tu sakalekal nu kawaw" sa, debungan nuheni ku tapang nu kanatal a luma’, paciciyan nuheni kuni singkiwan inaiay ku laheciay caay palutadenga ku binawlan tu nu aydaay a cungtun ci "Ibrahim Boubacar Kay-Ta" (凱塔), dakepen cinida pataydan i hitayhitayan.
儘管馬利軍中的保皇派隨即與政變軍激烈交火，非洲聯盟、西非經濟共同體、歐盟、聯合國，以及駐軍5,000人反恐的法國政府，全對馬利政變抱持著譴責與反對的態度。
mabilil ku hitay nu Mali a hitay midiput cinidaay atu malingatu tu malepacaw, lekec nu African (非洲聯盟), atipan nu Africa cing-cei kapulungan (西非經濟共同體), lekec nu Europe (歐盟), lekec nu kanatal (聯合國), atu nuitidaay tu a hitay lima a malebut a tademaw mihantaya tu France cen-hu, pasayda namim ci Mali yan a maynah tu waywaynida atu mibabelihay cinidaan a kawaw.
然而總理一同被軍隊抓走的凱塔總統，卻公開宣佈「自己已經解散政府、解散國會...並辭去總統職位」，新聞傳出國際一片錯愕，但首都巴馬科街上卻是歡欣鼓舞——哪怕整起政變牽扯的不僅是軍人干政與政府貪腐，更還有宗教極端主義、屠村戰爭罪、甚至是國際毒梟的犯罪暗雲。
pasu cung-li malecad a dakepen nu hitay ku Kay-Ta (凱塔) cung-tun, pahelak sa musakamu “aku mabulasak tu ku sifu sa, mabulasak tu ku kuohua sa, mialestu kaku tu cungtun sa” , tahekal sa isinbung mapaaw naming ku kanatal a tademaw, nika tapang nu tusu ku Bamako (巴馬科) a patiyamay tanu namuhsa amituktuk—nina hamin nu kawaw caay kawnika sasuada’nuhitay a acacay pasu sifutu nuni kaanupan, idaw henay kunu kiwkaya a linges, misawacu tu niyaduay asasasuad’a cumi, idaw henay kunu kanatal nu pacakay tu sidukuay a cadumiyan.
馬利的軍事政變，在首都巴馬科西北方15公里的「卡提陸軍基地」（Kati）。由於卡提基地自法國殖民時期開始，就是馬利軍隊現代化的大本營，過去幾次的軍人干政、甚至是2012年的軍事政變，都以此地為「臨時軍政府」總部，因此基地傳出的激烈交火才會迅速傳開，並大舉驚動了國際社會。
Mali nuni kacinlawan nu hetay, itini i tapang nu tusu ku Bamako (巴馬科) nu amisan cacay a bataan idaw ku lima a kuli nu “Ka-ti nu kaygungan (卡提)” . u Kati kakitadaan namakay France (法國) kitidaan a malingatu, sa unuaydaay nu Mali nu satabakiya a kakitidaan, naayaway nu hitay nikuwanan, katukuh nu tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa a mihcaan nika lawlaw nu hitay, numa kayniay “milinzi a hitay nu sifu” a humbu’, sisa nikalaecus nuheni ilabu masasuada’sisa kasenu a tahekal ku kamunuheni, mabiyalaw naming ku kanatal. 但不久後，陸軍的軍用車隊開始離開基地，成千上百的武裝部隊兵分多路，一支部隊開火排除了保皇黨同袍的抵抗，直接開入了首都巴馬科市中心，與歡欣鼓舞的反政府示威者「街頭合流」；
caay ka tenes, kayngu nuheni kadideng nuheni malingatu tu miliyas tu kitididaan, nuhatidaay tu a tademaw nu hitay mabulasak amiliyas, nu cacayay a hitay han midiput henay tu cung-tun nuheni, pacumud hannida ku kadideng nu suodu Bamako (巴馬科) atu nu manamuhay henay nu mihantayay a tademaw itdai “patiyamay mapulung” 另一支部隊則停在了首都北郊包圍了總統官邸，並以「恢復政治秩序」為名強行逮捕了總統凱塔，連同內閣總理一同抓回了卡提基地
nucacayan a hitay musaluimeng nu suo-du iamis liwliwan nuheni ku luma nu cung-tun, sakukamu “misa kapah tu tademaw” pacici hantu midakep ku cung-tun ci Kay-Ta (凱塔), pasu cung-li a dakepen pataydaen i Ka-Ti (卡提) a kakitidaan.
軍隊叛變並抓走總統的消息，在馬利首都街區引發了歡天喜地的全民慶祝；但國際社會上，對於馬利援助最深的非洲聯盟（AU）與歐盟（EU），都在第一時間發出了「對於軍事政變的嚴厲譴責」，並揚言轉變態度、對叛亂的馬利陸軍發動制裁。
nuni kalawlawan nu hitay madakeptu ku cung-tun a kamu, itida i suodu Mali a patiyamay tanunamuh sanamin a limulak, itini satu nu kanatal, numi padangay tu lekec nu Africa (非洲聯盟AU) atu lekec nu Europe (歐盟), tusayaway malingad「maynah tunika sasuada nu hitay a kawaw」, sakamusa amisadawmi’tu wayway, misuayw tu Mali a hitay palekal mibelih.
與此同時，自2013年以來就一直參戰馬利反恐戰爭、迄今仍駐有5,000法軍的法國政府，一方面透過大使館發出了「緊急警報」，呼籲所有僑民不要離開家門、以免遭遇被捲入動亂；一方面則透過「西非國家經濟共同體」（ECOWAS），試圖勸說政變軍釋放總統，「避免進一步逼這個國家墜入總崩潰。」
nanutawya, namaka tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu a mihcaan caay henay ka putun kuni kalepacawan tu Mali nika balihnawan ani kale pacaw, katukuh ayda lima a malebut ku hitay nu France nu France a sifu, caay pisengal pasayda i tasekun patahekal tu “kakalahen nu sasakamuen” , sakamusa amana katuhekal miliyas tu panan, kaltepaw nuni kalepacaw, pasayda i “atipan nu Africa (西非) kanatal nu sakaudip anikapulungan” (ECOWAS), mitaneng tayda masasakamu patahekalen ku cung-tun sa, “amana pacici tina kanatalan a adadaa ku balucu’ ”.
但ECOWAS與法國的地下斡旋還未見結果，被捕的凱塔總統就已放棄了抵抗。最終，凱塔透過被政變軍控制的國家電視台，於清晨現身發出了政府總辭聲明：「總統、總理與國會將於即刻起解散下台...包括我本人的執政權力，都將自此結束。」
nika ECOWAS atu France tuni kasasakamuwaw inai henay ku laheci, madakep satu ci cung-tun Kay-Ta (凱塔) caay tu piwawiis. nikudan satu pasaydatu cinida i mikuwanay cinidaan a kanatal nu tilibi, tu sananal patahekal tu sapiales nuda tu mamiales tu sasakamuen nida, "cung-tun ,cungli atu kuohui adahan maminamakaysan sa pasuaku acaytu pikuwan tu kawaw hatidatu."
現年75歲的凱塔，是2013年國際介入「馬利內戰」以來，被各方推派、負責重建國家的過渡領導人。
pitu a bataan idaw ku lima nu mihcaan ni Kay-Ta (凱塔), namakayda i tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu a mihcaan micumud ku kanatal tu (nikalepacawan nu lalabu nu Mali), papatahekalan, sakawaway nu patidengay tu kanatal nu micidekay tu mililiday a tademaw.但在位7年間，凱塔的執政內外無力，由法軍支持的反恐戰爭陷入消耗戰泥沼，國內的經濟、治安與部族分權，也都因貪腐、蕭條而陷入無政府狀態。於是民間的長期積怨，這才藉由2020年3月的國會改選爭議，而引燃了全國性的反政府大抗爭。
pitu a mihcaan mikuwan, naiku laheci mikuwan ci Kay-Ta (凱塔), nu France ku patidengay amibelinay mahida mahetikay i lanulanuan, sakauip nu kanatal, sakakapah nu niyadu' atu nika babenis nu binacadan, nunika anupan, mahetik ku sakaudip nu kainai nu laheci nu sifu. hatidaay tu nu hemhem nu tademaw, itinitu tusa a malebut tusa a bataan a mihcaan tulu a bulad nunipisingkiwan anika lalaecus, hida satu ku kanatal a tademaw mibelih tu sifu miwawies.
在這場極度爭議的國會改選中，儘管非盟、ECOWAS與法國大力鼓勵，但大規模買票、舞弊、以及馬利北部戰亂區的計票問題，卻都嚴重地損害了投票的公信力。
itini kuni kacinlawan nu kuohuiy nisingkiwan, amica ku lekec nu Africa (非盟) ECOWAS atu France nipaicelangan, nika unipicakay tu paya, paceba’, atu Mali amisay nuni kalepacawan a niyadu', micidek palulaecus tu nipalutatenga' nubinawlan.因此在選後的訴訟過過程中，馬利憲法法庭才會作出選舉無效的判決，但凱塔總統卻以此結果逕行指派了「執政黨候選人」合法當選。
sisa nunikaminatu misikiw tuni katalahuing, Mali nuhuing sa nunisingkiwan aydy sa nai' kulaheci sa, nika ci Kay-Ta (凱塔) cung-tun imahini patuduan nida ku "cecendan mamisikiw a tademaw" nutatenga'an nisingkiwan sa. 凱塔總統的行動，隨即引爆反對派的憤怒抗爭。因為對在野黨而言，凱塔的作法等同於獨裁。
wayway ni cungtun Kay-Ta (凱塔), pakilulan tu numihantaya malinges tunika sasuad. zayhan u cayidan sakamusa, ukawaw ni Kay-Ta (凱塔) tada umicidekay tusa.儘管凱塔總統不斷強調「情報指出西賽還活著」，但憤怒的民眾與反對派卻徹底失去了對政權合法性的信任，並公開質疑策動綁票的幕後黑手，就是貪圖權位的凱塔本人。
pacici sa ci Kay-Ta (凱塔) musakamu「kamusa maudip henay ci Sisay sa」, malingesay henay nu binawlan atu mihantaya caaytu palu tatenga tu kawaw nida, pahelak satu misimsim tu ahican misiked nuinikudanay misulitay a tatemaw, sisa inamaanupay a tatemaw u ci Kay-ta (凱塔).自7月中開始，凱塔總統就已察覺到了「軍方氣氛不對」的躁動風聲。因為在動亂的馬利，軍隊不僅是最有組織、資源與獨立性的政府單位，在過往——特別是2012年的政治危機時——軍方就有「政變干政...重整秩序」的爭議傳統。
pitu a bulad malingatu, Kay-Ta (凱塔) cung-tun maka tadeng tu "caay kakapah ku hetay" nika lawlaw nusuni. zayhan inika lawlawan nu Mali (馬利), numasa kaputay nu hitay silaculay atu micidekay nu sifu, itida picidekan nu tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa a mihcaan nu kabalihenawan nu cence, hitay hantu idaw kuni pi "kasumad nu cenhu, misumad tu kawaw" a kacilawan nu laylay.