Muo-san-pi-ke’

Muo-san-pi-ke’ 莫三比克

Muo-san-pi-ke' hata

Muo-san-pi-ke kun-he-kuo “ Pu-taw-ya kamu: República de Moçambique” , Pu-taw-ya ngalngal : [ʁɛˈpuβlikɐ ðɨ musɐ̃ˈbikɨ], malumanay a nibelihan Muo-san-pi-kai, ayda han u Muo-san-pi-ke’, walian nu Hue-cuo, sibiyaw tu In-tu’-yeng, silaad tu Muo-san-pi-ke’ bayu atu Ma-ta-cya-se-cya masasupa’ngaw, u Pu-taw-ya-yi ku tadakamu, caysiwpiclim mihcaan miliyas tu Pu-taw-ya nu nikabulawan tu udip misiteked. tusepcaypic mihcaan misausi tu tademaw 28,861,863 ku tademaw. sakasiwantan atu Ing-kuo nayay ku hedek tu hulican a kanatal, sisa tusep a secian walsep katukuh siwsep mihcaan lawpesen ku Na-hue tu binacadan a kawawan, atu Ta-ing-kuo-sye kanatal nu sapisiwbayan, i caysiwsiwlim mihcaan u picidekan a kawaw ku sapicumud i Ta-ing-kuo-sye. Muo-san-pi-ke’ caay pakakilul ku nikaudip nu taw, mihapiyu ku Lan-he-kuo i kitakid tu sacaayay ka celak nu kanatalan atu sapakuyucay a kanatal. 

hata nu Muo-san-pi-ke'

莫三比克共和國（葡萄牙語：República de Moçambique，葡萄牙語發音：[ʁɛˈpuβlikɐ ðɨ musɐ̃ˈbikɨ]，舊譯作莫三鼻給，現通稱莫三比克，位於非洲東部，臨印度洋，隔莫三比克海峽與馬達加斯加相望，以葡萄牙語作為官方語言，1975年脫離葡萄牙殖民地身分而獨立。2017年普查人口為28,861,863人。作為與英國並無憲制關係的國家，因其20世紀80至90年代支持廢除南非種族隔離政策的立場，以及與大英國協國家的貿易關係，在1995年以特殊例子加入大英國協。莫三比克經濟低落，是聯合國宣布的世界最低度開發國家和重債窮國。

kamu 語源 

Muo-san-pi-ke’ u Pu-taw-ya ku panganganay tu Muo-san-pi-ke’ subal, nina kamu namaka A-la-pu-yi ngangan Mussa Bin Bique（موسى بن بيك）, u siidaay mikuwanay tu subalan nu Mu-se-lin misiwbayay a tademaw. Muo-san-pi-ke subal a niyadu’an u Pu-taw-ya nu mabulaway henay i tawya a kitidaan.

莫三比克由葡萄牙人取名自莫三比克島，該詞源自於阿拉伯語姓名Mussa Bin Bique（موسى بن بيك），他是一名統治該島的富有穆斯林商人。莫三比克島的城鎮聚落是葡萄牙殖民時期的活動基地。

nu ayawan nu Mu-san-pi-ke, u Pu-taw-ya Tun-hue, Cen-he-sia-si-yen sabataday na tayda i Muo-san-pi-ke’ a Pei-la minatu. caysipsiwwal mihcaan tulu a bulad, Pu-taw-ya mitahaway a pabalungaay a tademaw ci Ta-cya-ma milili tu kaput nida makatukuh i Muo-san-pi-ke’, tawya idaw tu ku A-la-puo a misiwbayay i tida. namaka caylimseplin mihcaan malingatu, malaPu-taw-ya a kalimadan nu lala’an,i dadipasan nu Pu-taw-ya patideng tu yadahay nu sasiwbayan atu paw-lei, mala Huy-cuo walian nu culil nu pabalungaay sasaluemengan nu balungan. Pu-taw-ya a misiwbayay nu tademaw, midintuay atu mitahaway micumud misawantan i labu. katukah tu sabaw tu siwa a seci nu lingatu, u sakalakalung itiya tu a milawpes. 

Nivali niyadu'

莫三比克的前身，就是葡屬東非，鄭和下西洋時最遠曾達莫三比克的貝拉港。1498年3月，葡萄牙航海家達伽馬率領船隊到達莫三比克，當時就有阿拉伯的貿易站在沿海一帶設立。自1505年開始，成為葡萄牙的殖民地，葡萄牙在沿海興建了許多貿易站和堡壘，並且使它成為非洲東岸航行船隻經常停泊的港口。葡萄牙的商人、傳教士和探險家更深入內地。到了十九世紀初期，當地的奴隸制度才被廢止。

u hatidaay a nikabulaw tu nipikuwan tu limaay a secian nu nikatenesan, Muo-san-pi-ke’ a binacadan malingatu tu manengil, tabaki satu ku ngiha mangalay misiteked, nika caay ka ngadah ku Pu-taw-ya miales, sisa bakuhac satu tu sabaw lima a mihcaan tu nikalepacaw i kilakilangan a lepacawan. u masakaputay nu lumeniay a tademaw, nika idawan nu mililiday a tademaw ci Sa-muo-la. Ma-e, atu Pu-taw-ya a hitay malingatu a malepacaw. katukuh tu caysiwpiccay mihcaan, i Muo-san-pi-ke nu hitayan itida i Su-lin a tuudan nu sakalapacawan a tuudan tu nipipadangan a milawa tu ahebalay nu niyadu’an, nu malasepatay tu cacayay a lalaan maalaw nutaw a hitayen. 

經過了近五世紀的漫長殖民統治後，莫三比克人民也開始政治覺醒，要求獨立自主的呼聲高唱入雲，但是葡萄牙政府對這個殖民地不肯放手，因此爆發了為期15年的叢林游擊戰爭。莫三比克解放陣線的黑人組織，在他們首領薩莫拉·馬謝爾的領導下，和葡萄牙軍隊展開了武裝鬥爭。到了1971年，莫三比克解放陣線游擊隊在蘇聯的武器援助下控制了境內廣大的鄉村地帶，全境四分之一的土地都落入游擊隊的掌握中。

caysiwpiclu mihcaan, macunus ku nikasasibut nu Muo-san-pi-ke’, macunus ku icelang nu hitay, mademecay a Pu-taw-ya hitay tadikud satu namaka amis taydan i kilakilangan nu pinaay a macimacian. yadatu namin ku nuheni, Pu-taw-ya atu Mu-san-pi-ke malingatu masasakamu, mangalay pakasiteked tu Mu-san-pi-ke. tawya a mihcaan tu siwa a bulad walu a demiad sabaw siwa a tukian, u sakayhekalay a tapang nu Pu-taw-ya ci Ma-li-aw-su-e-se atu Muo-san-pi-ke mililiday a tademaw ci Ma-ci, itida i Sang-pi-ya tukay Lu-sa-ka masasakamu, makakiyaku tu acaay tu ka lepacaw sananay a sasulitan, hang sa ku Pu-taw-ya tu Muo-san-pi-ke’ tu hitay masakaputay nu lemeniay a tademaw milinzi tu sihu, i siwaay a buladan mihedek misiteked. 

malukay a tatayna

1973年，莫三比克的局勢更加混亂，游擊隊的勢力也更加壯大，士氣低落的葡萄牙軍隊被迫從北方的叢林中退守到有數的幾個城市裡。在大勢已去聲中，葡萄牙政府只好和莫三比克解放陣線展開談判，準備放手讓莫三比克獨立。同年9月8日19時，葡萄牙外交部長馬里奧蘇爾斯和莫三比克解放陣線領導人馬奇，在尚比亞首都盧薩卡進行會談，雙方簽署協定立即停戰，葡萄牙允許莫三比克解放陣線領導組織黑人臨時政府，並且在9個月內完全獨立。

nipihapu sa tina kawawan, caysiwpiclim mihcaan enem a bulad tulim demiad, Muo-san-pi-ke’ tatengan mihapu tu nipiliyas tu Pu-taw-ya misiteked, mala Muo-san-pi-ke zen-min-kun-he-kuo, u se-huy-cu-yi, tapabaw ku langdaway , salengacay , lumeniay , kalawlawan, sumanahay lima a kulitan atu tatak, pabaw ku sapipacuk a katini’ AK-47 kuwan, cudad nisakaputan a payapay nu Muo-san-pi-ke, mahida u malukay, hitay, sitangahay a tademaw. caysiwpicnem mihcaan, mihantayay nu Muo-san-pi-ke’- zen-min-kun-he-kuo misumad tu ngangan nu kanatal u Muo-san-pi-ke’- kun-he-kuo alesen ku syakay cuyu. caysiwsiwtu mihcaan, mahedek i labu a nikalepacawan, Muo-san-pi-ke’ malingatu sikawaw tu yadahay a duo-tan-min-cu-ce.

pahikukian

這項協定宣佈後，1975年6月25日，莫三比克正式宣佈脫離葡萄牙獨立，成立莫三比克人民共和國，奉行社會主義，升起了綠、白、黑、黃、紅五色以及鋤頭，上了刺刀的AK-47步槍，圖書組成的莫三比克國旗，象徵農民、軍人、知識分子。1976年，因反對派莫三比克民族抵抗運動反對莫三比克解放陣線一黨專制，爆發內戰。1990年12月1日，莫三比克人民共和國改國號為莫三比克共和國，放棄社會主義。1992年，內戰結束，莫三比克開始實行多黨民主制。

cen-ce 政治

tusa a bataan ku pina nu sisulitay i sihuan a cen-tan. Muo-san-pi-ke’ cya-fan-cen-sin-ten u tada ce-cen-tan, Muo-san-pi-ke kanatal tu sapiwawies u sakatusa nu tabakiay a tangnan, tapang u mamihantayay a tan. duma nu silaheciay a cen-tan idaw henay u Muo-san-pi-ke mincu yuntun-tan, he-pi, min-cu atu hua-cen-tan, min-cu-lin-mum atu kun-tan. 

全國有20多個合法政黨。莫三比克解放陣線黨是執政黨，莫三比克全國抵抗運動是第二大黨，主要反對黨。其他較有影響的政黨還有莫三比克民主運動黨、和平、民主與發展黨、民主聯盟和工黨。

pakunida a kitidaan 自然地理

Muo-san-pi-ke kitidaan kaliwmahan a niyadu’ Nivali  莫三比克地理 農村地區 Nivali村

patiyamay nu pacakayay

maingil ku Muo-san-pi-ke maka tip amis pasayda i walt imu ku nikaingilan, Cen-pi-si talawadaw makilid mibesul tu cungpu micumud i bayu, amis nu sauwac u talakaway a buyu’, talakaw limsepsep—caylimsepsep mi, adidi’ ku mililis tu sadipasan, ahebal hakiya tu lusepsep a kunli, sadipasan nu bayu u lanulanuan, likelikenan atu sumanahay a kilakilangan. Muo-san-pi-ke’ u kacaledesan a lutulutukan atu kacaledesan nu dimiadan, pulung nu mihcaan a maudad nemsepsep---caytusepsep hawmi. yadah ku cilis, kilakilangan makaala tu sepat nu cacayay a lalaan.  

莫三比克地勢大致自西北向東南傾斜，贊比西河斜貫中部入海，河以北主要是高原，一般海拔500-1500米，沿岸平原較窄，以南主要是平原，最寬處約300公里，濱海多沼澤、沙洲和紅樹林。莫三比克屬熱帶草原氣候和熱帶季風氣候，年降水量600-1200毫米以上。多河流，森林約占領土的四分之一。

sakaudip sakayliwmah經濟 農業 

micapiay tu dadipasananay a babutingan海岸近海漁業

mibutingay a tademaw

amica ku nipakuyuc nina kanatdal, GDP sa sipcaysip Amilika a kalisiw, u sapakuyucay nu kanatalan, nina kanatal yadah ku masaenalay a lala’, sisidamek, taneng ku udad, yadah ku sakaliwmahan a kakalukan, caay namin a satadadasan. ilabu nu kanatal mucelak, nika u gigicu nu sakayliwmah nu sumamaday henay. tapang tu papalumaan u tebus, kupa, muwa, sanasay, kupkup, yew-kuo,mugi, kalitang, buletu, dayuc, lu-li, cukana a simal, kahuy, tabaku, pada’, kama, heci atu lami’, u malukay namin ku itidaay a tademaw. amisa nu Muo-san-pi-ke, idaw ku tabakiay nu kilakilangan. ahebal nu kitidaan makaala tu limsep %, sisa kapah ku sakasilacu, nika caay henay ka buwah ku nitadasan.

這個國家為聯合國宣布的重債窮國，人均GDP是$414美元，為世上最貧困的國家之一，該國境內平原很多，土壤肥沃，雨量充足，很多土地都可以用作農耕，可是大部份土地都還沒有開發。境內農業發達，但是農耕技術卻十分古老。主要農產品有甘蔗、棉花、麻、椰子、玉蜀黍、腰果、小麥、花生、馬鈴薯、豆類、蘆粟、棕櫚油、咖啡、菸葉、香蕉、柑橘、水果和蔬菜等，國內大部份人民都是以農為業。 在莫三比克的北部，有一片大森林。國內森林面積佔全國總面積50%，因此林產資源豐富，但是還沒有大量開發。

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%8E%AB%E6%A1%91%E6%AF%94%E5%85%8B