Sandimen
Sandimen(三地門鄉)
Sandimen a sakuwan ku Pingtung. kumud nu kalesakan, 185.9 km². (kalesakan nu linpanti 94.02 km², kalesakan nu pawliwti 85.25 km²), u kasabinawlan, 7,698 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 2,296 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 7,320 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 95%(Paiwan, Rukai) ku kasabinawlan. u Paiwan atu Rukai ku sakalaniyazu’.
nikasakuwakuwan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Sandimen mala 10 a cuwen atu 12 ku niyazu’. kina 12 a niyazu’sa, Timur(三地部落), Tjavatjavang(達來部落), Valjulu(馬兒部落), Paridrayan(大社部落), Sagaran(口社部落), Talamakau(青葉部落), Cavak(青山部落), Djineljepan(安坡部落), Tjailjaking(賽嘉部落), Kingdalruwane(金大露安部落), Tjukuvulj(嘟估甫了部落), Tjusepayuan(北巴部落).
Sandimen(三地門鄉)(排灣語:Timur)位於台灣屏東縣北端,北臨高雄市茂林區、六龜區,東鄰霧台鄉,西鄰高樹鄉、鹽埔鄉,南接內埔鄉、瑪家鄉。面積約196平方公里,排名屏東縣第三大(僅次於獅子鄉、霧台鄉);人口約7.7千人,為屏東縣人口最多的山地鄉。
Sandimen(三地門鄉)(Paiwan a binacadan a kamu, Timur)i tini i Taywan nuwamisan nu Ping-tung-siang, nuwamisan nu Kaw-sing-se Maw-lin-cuy, Liw-kuay-cuy, nuwalian macapi i Wu-tay-siang, satip macapi u Kaw-su-siang, Yan-pu-siang, nutimulan macapi i Ne-pu-siang, Ma-ciy-siang. u ahebal ku lala’ makala tu 196 ping-bang-kung-li, nipasilut(排名) tu ngangan i Ping-tung-siang u sakatulu nu tabakiay, uyni dada’Se-ce-siang,
U’-tay-siang, u tademaw pakala’ tu 7.7 malebut a tademaw, u kakatuuday nu Ping-tung-siang a tademaw nu binacadan a niyazu’.
該鄉地處山地與平原的交界地帶,多屬丘陵地形,海拔在100~2159公尺之間,有隘寮溪流經鄉境,氣候上屬熱帶季風氣候。居民以台灣原住民排灣族為主,另有部分魯凱族居民(如青葉村),近年來成為熱門的觀光勝地,並被納入茂林國家風景區。
Sandimen(三地門鄉)(排灣語:Timur)位於台灣屏東縣北端,北臨高雄市茂林區、六龜區,東鄰霧台鄉,西鄰高樹鄉、鹽埔鄉,南接內埔鄉、瑪家鄉。面積約196平方公里,排名屏東縣第三大(僅次於獅子鄉、霧台鄉);人口約7.7千人,為屏東縣人口最多的山地鄉。
Sandimen(三地門鄉)(Paiwan a binacadan a kamu, Timur)i tini i Taywan nuwamisan nu Ping-tung-siang, nuwamisan nu Kaw-sing-se Maw-lin-cuy, Liw-kuay-cuy, nuwalian macapi i Wu-tay-siang, satip macapi u Kaw-su-siang, Yan-pu-siang, nutimulan macapi i Ne-pu-siang, Ma-ciy-siang. u ahebal ku lala’ makala tu 196 ping-bang-kung-li, nipasilut(排名) tu ngangan i Ping-tung-siang u sakatulu nu tabakiay, uyni dada’Se-ce-siang,
U’-tay-siang, u tademaw pakala’ tu 7.7 malebut a tademaw, u kakatuuday nu Ping-tung-siang a tademaw nu binacadan a niyazu’.
Sandimen mala 10 a cuwen atu 12 ku niyazu’. kina 12 a niyazu’sa, Timur(三地部落), Tjavatjavang(達來部落), Valjulu(馬兒部落), Paridrayan(大社部落), Sagaran(口社部落), Talamakau(青葉部落), Cavak(青山部落), Djineljepan(安坡部落), Tjailjaking(賽嘉部落), Kingdalruwane(金大露安部落), Tjukuvulj(嘟估甫了部落), Tjusepayuan(北巴部落).
該鄉地處山地與平原的交界地帶,多屬丘陵地形,海拔在100~2159公尺之間,有隘寮溪流經鄉境,氣候上屬熱帶季風氣候。居民以台灣原住民排灣族為主,另有部分魯凱族居民(如青葉村),近年來成為熱門的觀光勝地,並被納入茂林國家風景區。
uynian a buyu’a lala’ atu enal u kalalikeluhan(交界)a kakitizaan, kayadahay ku masaungcuyungcuyay a buyu’,hay-pa i 100 katukuh i 2,159 depah, izaw ku Ay-liaw a sauwactalabi i niyazu’, 流經鄉境demiad tungusay u ze-day-ci-bung a demiad, aenengan a binawlan u Paiwan a binacadan u kahenulan,u zumaay a Paiwan a binacadan, mahiza u Sin-ye a niyazu’, ayzaay a mihcaan pakala tu sakapahay aidangan a kakitizaan, patayza i Maw-lin a kanatalay a idangan.
Laylay(歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Sandimen(三地門鄉),源自排灣語「timur」,移居此開墾的閩南裔漢人以閩南語諧音稱之山豬毛或山地門,今臺灣閩南語仍稱山地門(Suann-tē-mn̂g)。1935年,日本將排灣族Timur、Talavatsal、Salalau三社居民遷移到今日的三地門,並規畫為棋盤街道聚落。當時屬高雄州屏東郡管轄,稱為「サンティモン」。
Sandimen(三地門鄉), lalengawan/lalekalan(源自) namakayni i Paiwan a kamu,「timur」 malinat tayni miatang(開墾) ku layakay nu tayniay a Hulan nu lalayay tunisasengiay a ngiha’ kyu palu nu buyu’ay a kiwmah a banuh(山豬毛) tu San-ti-men, nu ayaza i Taywan layakay a kamu masakamu tu San-ti-men “Suann-tē-mn̂g” 1935 a mihca i kaLipunan u Paywan a binacadan tu Timur, Talavatsal, Salalau tuluay nu kenis a tademaw malimat hay nikatukuh ayza nu Sandimen a kenis, nisasulitaan sakaysasangaan tu kalcalaecay nuzazan a kasaupuaan nu niyazu’ay, nanutawya nu Takaw a kenis atu Pingtungay a kenis nipikuwan, panganga han sa “サンティモン”.
光復後初期改設高雄縣三地盟鄉,1947年易名為「三地鄉」,1950年改隸新設之屏東縣,1992年8月更為今名。
nazikuzan nu Kang-hu tu sayaway misumad tu Ta-kawan a kenis nu Sandimen a nikasu u ouwan malecabay a kenis, 1947 amihcaan masumat u Sandimen a kenis, 1950 a mihcaan masumat aca tu baluhayay nu Ping-tung a kenis, 1992 a mihcaan waluay a bulad hanika ayza kinangangan.
mikawaway tu kawaw nu kanatal a kakitazaan kenis(行政區劃)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]i tiniay a kenis izaw ku cacay nataan a niyazu’(本鄉共10村)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Cing-ye a niyazu’,(青葉村)
An-po a niyazu’(安坡村)
Cing-san a niyazu’(青山村)
Ma-l-el a niyazu’(馬兒村)
Cow-se a niyazu’(口社村)
Say-ciya a niyazu’(賽嘉村)
San-ti-men niyazu’(三地村)
Ta-se a niyazu’(大社村)
De-wen a niyazu’(德文村)
Ta-lay a niyazu’(達來村)
Cing-ye a niyazu’(青葉村)
An-pu a niyazu’(安坡村)
Cing-san a niyazu’ a niyazu’(青山村)
Ma-el a niyazu’(馬兒村)
Kou-se a niyazu’(口社村)
Say-ciya a niyazu’(賽嘉村)
San-ti a niyazu’(三地村)
Ta-se a niyazu’(大社村)
三地門位於臺灣屏東縣北端,北臨高雄市茂林區、六龜區,東鄰霧臺鄉,西鄰高樹鄉、鹽埔鄉,南接內埔鄉、瑪家鄉。
Sandimen (三地門鄉) tini i nuwamisan Taywan Pin-tung a kuwan, u belaw saamisan nu 高雄 akuwan Maw-lin a kenis, Liw-kuay a kenis, nuwalian u belaw u Uw-tay a kenis, satipan a belaw u Kaw-su a kenis, Yen-pu a kenis, mitules tu Ne-pu a kenis, Ma-ciya a kenis.
katinengan(了解)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]三地門早期地名為「音斯笛摩兒」,屬於魯凱族『三地門』社的聚落,中國旳閩南地區移居此開墾的漢人以閩南語諧音稱之「山豬毛社」或「三地門」。
Sandimen(三地門鄉) kasumamadan a ngangan u “Sin-se-di-mo-el”, tungusay u Lukay a binacadan “San-ti-men” kenis a niyazu’, Cung-ku a ,Cung-kou a u nu layakay akakitizaan nu malimatay nu layak miatang (開墾) u layakay akamu misasengiay tu pipangangan “San-cu-maw-se” atu “Sandimen(三地門鄉).”
Shan-chuan cuyacuy a sangaw(山川琉璃吊橋)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Shan-chuan cuyacuy a sangaw/Shanchuan Glass Suspension Bridge(山川琉璃吊橋)
山川琉璃吊橋位於臺灣茂林國家風景區內,為連接屏東縣三地門鄉與瑪家鄉的人行吊橋,跨越高屏溪的支流隘寮溪。橋體為吊床式吊橋,橋長262公尺、距河床平均高度45公尺,曾是全臺灣最長的吊床式吊橋,直至2017年由桃園市復興區的新溪口吊橋(橋長303公尺)超越。
Shan-chuan cuyacuy a sangaw tini i Taywan Maw-lin piazihan tu hekal nu kantal a kakitizaan, mitulesay tu Ping-tung akuwan San-ti-men a kenis atu Majia a kenis(瑪家鄉) tu caculilang nu tademaw cuyacuy a sangaw, miawas tu Kaw-ping sauwac adidi’ay cilis Ay-liaw a sauwac, u uzip nu sangaw u masacuyacuyay a sangaw, katanayu’ a sangaw 262 kung-ce, laed tu sauwac palalecad tu talakaw sepat bataan izaw ku lima debah, nau satanayaay masacuyacuay a sangaw, katukuh 2017 a mihcaan u Tuing atuse Fu-sing a kakitizaan u baluhay a sacumud nu sauwac cuyavuy a sangaw “katanayu’ nu sangaw 303 debah malakuit tuway”.
山川琉璃吊橋為聯絡屏東縣三地門鄉三地村與瑪家鄉北葉村的吊橋,屬於吊床式吊橋,最大乘載人數100人。琉璃珠的意象裝置為由排灣族藝術家撒古流·巴瓦瓦隆所設計,橋體兩側鑲有32面故事牌,講述32個不同部落的故事。吊橋兩端設有馬賽克藝術作品以及巨石裝置藝術。橋體兩側在試營運結束至正式營運期間加裝了1,664顆琉璃珠。
Shan-chuan cuyacuy a sangaw/Shanchuan Glass Suspension Bridge(山川琉璃吊橋) u satakus tu Ping-tung akuwan San-ti-men a kenis San-ti a niyazu’ atu Majia a kenis(瑪家鄉) Pa-ye a niyazu’ tu cuyacuy a sangaw, tunusay masacuyacuyay a sangaw, u sakatuuday pitubian tu tademaw cacay lasubu, Liu-li-cu a sakahini tu pipazeng nu Paiwan a binacadan a Yi-su-ciya ci Sa-ku-liw-pa-wa-wa-lung mibihekacan a misanga’, u uzip nu sangaw tusaay a takinilan izaw kunipazeng tu tulu bataan izaw ku tusa a paya’ tu kungku, nusakamu 32 masazumaay a kungku nu niyazu’, cuyacuy a sangaw i sacumut atu katukuhan patizeng tu Ma-say-ke yi-su-zuo-pin atu tabakiay a ba’tu kunipazeng tu yi-su. uzip tu sangaw tusa a takinilan pahezek tu pitanam katukuh tatengaay tu amiculul a demiadan micunus tu mipazeng tu 1,664 ku Liu-li-cu.
舊筏灣部落原為排灣族、魯凱族祖先之發源地 舊筏灣海拔800多公尺 ,石板屋依山勢而建與對面山頭的射鹿、高燕與好茶部落隔著隘寮南溪 ,雲深之處便是排灣族的聖山「大武山」 ..整排的排灣族石板屋保存的還算完整這樣面山臨水、居高臨下的地理位置 提供早期筏灣人生活上的便利,也得以防範宿敵好茶部落的來犯 早年的筏灣部落人口達一百多戶 ,日治時期日本人曾強迫射鹿及高燕兩部落的人搬遷到筏灣,台灣光復後國民政府再度安排三部落的人遷村到現今北葉、瑪家及筏灣村 ,原來的筏灣部落也改名為舊筏灣。
malumanay a Fa-wan a niyazu’ na u Paiwanay tu ,Rukai a binacadan u lalangawan a tuas ulalekalan a lala’ nu tuas, malumanay a Fa-wan u talakaw pakala tu 800 debah, ba’tuay aluma’ micangday tu butu’ amipatizeng atu nu ayawan a buyu’ tu Se-lu, Kaw-yan atu kapahay aucya niyazu’ silaed tu ai-liau nutimulan a sauwac, ilabu ku kakitizaan nu Paiwan a binacadan a kakawsan a buyu’(聖山) “Ta-uw a buyu’”, kasilut(整排) nu Paiwan a binacadan ba’tuay a luma’ masupet u masakapahay malisimed u mahiniay nusuayaway tu butu’ micapiay tu nanum, u satalakaway a maazih ku kakitizaan a lala’ pawapen tu kasumamadanay tu Fa-wan a tademaw lihalay kunikauzip, uyza sa amitena’ tu miubiay tu kapahay a ucya, i saayaway a mihcaan u Fa-wan niyazu’ a tademaw katukuh tu cacay lasubu kayadah ku luma’, u pikuwanay nu Lipun a ziday Lipun a tademaw napacici tu Se-lu atu Kaw-yan tusaay niyazu’an a tademaw, mabulaw tayza i Fa-wan, Taywan napatizang hawsa ku-min-cen-bu pasilut aca tu tuluay niyazu’ a tademaw mabulaw ku niyazu’ tayza i ayzaay Pa-yia, Majia atu Fa-wan a niyazu’, nauyaanan(原來) u Fa-wan a niyazu’ pasumad han ku ngangan u malumanay Fa-wan.
namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]- 內政部戶政司全球資訊網
- 原住民族委員會全球資訊網統計資料
- 中文維基百科: Sandimen(三地門鄉)https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%9C%B0%E9%96%80%E9%84%89
- 中文維基導遊:Sandimen Township(三地門鄉): https://zh.wikivoyage.org/wiki/%E4%B8%89%E5%9C%B0%E9%96%80
- 中文維基百科: 山川琉璃吊橋: https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%B1%B1%E5%B7%9D%E7%90%89%E7%92%83%E5%90%8A%E6%A9%8B