Taoyuan

Taoyuan（桃源區）

Taoyuan a sakuwan ku Kaohsiung. kumud nu kalesakan, 969.43 km². （kalesakan nu linpanti 871.9 km², kalesakan nu pawliwti 86.77 km²）, u kasabinawlan sa, izaw ku 4,172 a tademaw. u kasalumaluma’ sa, izaw ku 1,320 a luma’. i labu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, izau ku 3,872 a tademaw nu ingcumin. u kasabinawlan, Pakalatu 93%(Bunun, Hla’alua) ku kasabinawlan. u Bunun atu Hla’alua ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan

Taoyuan mala 8 a cuwen atu 14 ku niyazu’. kina 14 a niyazu’sa, Ciusinlun（寶山部落）, Husida（藤枝部落）, Tamahu（建山部落）, Sʉhlʉnganʉ/Sulungan（草水部落）, Rʉhlʉcʉ/Haising（高中部落）, Su'aci（美蘭部落）, Kalʉvʉnga/Ngani（桃源部落）, Tanguhla/Dinkam（四社部落）, Mizuhu（勤和部落）, Ua-asik（復興部落）, Lavulan（拉芙蘭部落）, Dakus（樟山部落）, Masuhuaz（梅山部落）, Dai-ni（二集團部落）.

mikuwanay a kenis a kitidan (行政區位置)

桃源區（郡群布農語：Ngani）位於中華民國高雄市東北部，北臨臺灣省南投縣信義鄉，東鄰臺灣省臺東縣海端鄉、花蓮縣卓溪鄉，西鄰那瑪夏區、甲仙區、六龜區、臺灣省嘉義縣阿里山鄉，南接茂林區。

Tao-Yuan (Cun-Cin-Po-nung a kamu [郡群布農語]: Ngani) i Cung-haw-ming-kuo (中華民國) iwaliay nuamisan nu Takaw,  tepal nu amisan ku Taywan-Sen Nan-To-Sian Sin-i-siang (臺灣省南投縣信義鄉),  tepal nu walian ku Taywan-sen Tay-tung-sian Hay-tuwan-siang (臺灣省臺東縣海端鄉), Kalingku Cuo-si-siang (花蓮縣卓溪鄉), tepal nu tipan ku Namasiya a kenis (那瑪夏區), Cia-sian a kenis (甲仙區),  Liw-kuy a kenis (六龜區), Taywan-Sen Cia-i-sian Alisan-siang (臺灣省嘉義縣阿里山鄉), tepal nu timulan ku Maw-Lin a kenis (茂林區).[1]

桃源區為高雄市人口密度最低、面積最大的區，亦為全國面積次大的市轄區，在全國所有三級行政區之中，人口密度全國最低，面積則高居全國第六。

Tao-Yuan a kenis i Takaw u tademaw nuheni cay kakatu’ud, u saahebalay ku kenis’, ina kanatal sakatusaay satabaki a kenis, i tini a kanatal u sakatuluay kakawawanan a kenis, cay kayadah ku tademaw nuheni, satalakaway sakaenem kina kanatal.

桃源區是直轄市山地原住民區，為具有公法人地位的地方自治團體，區內居民以布農族為主，亦有少數拉阿魯哇族及排灣族。

u Tao-Yuan a kenis ku ce-sya-se (直轄市) puyu’ay a kenis nu yuan-cu-ming. kya kenis u kung-fa-zeng (公法人) kapulungan mikuwan tu naudipan. mue’nengay i niya’du u Pu-nun ku katuuday. caay kahacica ku tademaw nu La-A-Lu-Wa atu Pay-Wan.[2]

laylay (歷史)

大約於二百多年前，拉阿魯哇族﹝hla'alua﹞原本居住在東部一處稱為hlasungag這個地方，因為遭到布農族的攻擊，遂逐漸遷往西方，由荖濃溪左岸現今寶來溪石洞溫泉的地方遷移於現今的桃源區，所以拉阿魯哇族 人是本區最早的住民，而布農族人是在一百八十年前陸續從南投及台東遷居到本鄉。

itauya tusaapatekenan a miheca (拉阿魯哇族[hla'alua]) naiti i tawali i zau hlasungag uynikakitizaan,zyhan mabacekis nu bunung a tademaw. malimad i tip,makay Law-nong a sauwac, ikauyli, katukuh ayza sa Paw-lay a sauwac Se-tong unsinh a kitizaan malimad aca tyza i Tao-Yaun a kenis, sisa La-A-Lu-Wa a tademaw (阿拉嚕哇族人) nay tiniyai a kenis nuayauway a tademau, nay Po-nun a tademaw i cacay a patekenan walu a bataan a mihecaan namakay Nan-To atu Pusung a niyazu’.

本區的布農族屬於郡社群，郡社群人，稱為Isibukun，至今布農族人佔全鄉人口數約百分之九十，是人口數最多的族群，當時由布農族組織演進而成，計有中心崙社（寶山里）、玉穗社（建山里）、比蘭社及排剪社（高中里）、他拉魯社、雁爾社（桃源里）、瑞穗社（勤和里）、比比由社（復興里）、拉婆蘭社（拉芙蘭里）、拉庫斯社（樟山社區）、馬士娃兒社（梅山里）等蕃社。

u kenis nu Bo-nong ya Cin-se-cin,se-cin a tademaw sa ,u lsibukun,katukuayza Bonung a tademaw macalap ku tademau nuheni i patekenan (百分比) izau ku siwa a bataan, u sakatuday nu binacadan, tawya Bunung mapulungay kYin-el-seuheni, tini i teban nu Sin-lun-se (寶山里) I Suy-se (建山里), Pilanse a tu Paicinse (高中里), Ta-la-lu-Se (他拉魯社), Yan-El-se (雁爾社) Tao-Yaun-li (桃源里), Zuy-Suy-Se (瑞穗社), Cian-San-li (建山里), Pi-pi-Yu-Se (比比由社)Hu-Sin-Li (復興里), La-Po-Lan-Se (拉婆蘭社), La-Hu-Lan-Li (拉荴蘭里), La-Ku-Se-Se (拉庫斯社), Cang-San-Se a kenis (樟山社區), Ma-Se-Wal-Se (馬哇兒社), Mia-San-li (梅山里) a Fan-Se.

當時族人原本居住在深山裡，日據時期，由於日人害怕原住民兇悍，初期採「懷柔政策」，紛紛在鄉內各社設置「警察駐在所」，管理各社群的原住民，爾後推行「理蕃政策」，日本政府將族人強制集中遷居於現在的部落，以方便集中管理。

itawya a tademaw nawitiyay kuenen i teban nu buyu, kadipunnan a Dipon sa maedes ku Yuancumin matalaw ku Dipun sisa sayway patideng ku “kitidaan nu kin-cal” mikuwan tu Yuancumin a binacadan anuayaw “li-fan a kawaw”,  bahbahhentu nudipun kutamedaw misaupu muenenitiniyay aydayniyadu,  kia saluwayai musaupu a mikuwan.

本區於日據時期隸屬「高雄州旗山郡六龜分室」，當時桃源地區有雅爾部落，布農族人稱之為Gani，日人遂稱Gani社，當時部落的分布主要以雅爾駐在所為中心，散居於荖濃溪沿岸、大竹溪山東支稜，海拔高度約七百至一千七之間山坡上。

ina kenis yukadipuan  a ciday  sa “Takaw-cu Ci-san-cun Liw-kuy-fn-se”, itawya idaw ku Ya-El a niyadu’, pangangan han nu Pu-nun a tademaw kya Gani, sisa pangangan nu Dipon ku Gani-se. u niyadu’ paenenen han i teban nu Ya-El cu-cai-suo, mabusak i lilis nu Lao-non a sauwac atu saawali masadukudukuan  nu Ta-Cu-Se a buyu’. mueneng i buyu nu pitu a lasubut katukuh cacay a malebut idaw ku pitu a lasubut.[3]

macuyacuay a sangnaw nu Mey-San (梅山吊橋)

布農語舊稱「梅山」為「馬斯娃霍爾」(Masuwahoru），意為「盛產黃藤之地」。在布農族遷徙史，「荖濃溪流域」為「郡社族群」遷徙地區。

iayaway u Mey-San  sumamaday a kamu nu Pu-nun ku “Masuwahoru”. nya imi ku “ina lala’ yadahay ku uway”. i laylay nu Pu-nun malimad, u Lao-Nung a sauwac (荖濃溪) sa u malimaday a kakitidaan nu Cun-se a binacadan.

而梅山則是最晚開發之地，梅山聚落形成約是70幾年前。

inaMey-San nika mautang milinga tu kawaw itinalala“, ya Mey-San kitidaan a niyadu, hakia iayaw pituway a bataan a miheca. 現在的梅山地區包含了兩個部分：梅山口與北邊1.5公里處的梅山村。

現在的梅山地區包含了兩個部分：梅山口與北邊1.5公里處的梅山村。

ayza idaw ku tusaay a kakitidaan i Mey-San a kenis: sacumud nu May-San, atu May-san a niyadu’ nu amisan nu cacay idaw ku pangkiw a kong-li (公里).

玉山國家公園在村落尾端荖濃溪谷上方建有「梅山吊橋」，在唯金溪谷上方建有「關山吊橋（馬斯娃霍爾吊橋）」，二座吊橋各長200及128公尺，二座吊橋橫越高聳峽谷。立足其上，聆聽奔騰而下的水聲，極為震攝人心。

patideng tu “macuyacuay a sangnaw nu Mey-San” ku Yu-san a kanatakay a pidangan i pabaw nu diheb nu Lao-Nung a sauwac i pulut nu nizadu’. patideng tu “macuyacuay a sangnaw nu Kuan-Shan”(Ma-Se-Wa-Hul-El a macuyacuay a sangnaw, 馬斯娃霍爾吊橋) i pabaw nu diheb nu Way-Cin a sauwac (唯金溪).

sacacayay ku tusa a lasubu a depah (公尺), satusaay ku cacay a lasubu tusa a bataan idaw ku walu a depah (公尺). miawas tu talakaway a diheb ku tusaay a macuyacuay a sangnaw. mutideng i pabaw, mitengil tu suni’ nu tasasaay a nanum, matebutebut ku balucu’.[4]

natimulan milakuitay a dadan (Nan-heng a dadan) 南橫公路

台20線沿著荖濃溪旁的山腰，這條路如山脈的一條皮帶，這條路對桃源對外的聯繫很重要，也連著南橫公路僅存的美景與淨土。

Tay-tusa a bataan-dadan kilul sa tu teban nu buyu’ i tabal nu Lao-Nung a sauwac. hina dadan mahida u tatelecan kya analay a buyu’.  sakatadudung a dadan nu Tao-Yuan nu sakaykalel milinglaku. madaduduc sa Nan-heng a dadan a sadikuday sabangcalay a piadihan kya lala’.

據說在南迴公路開通之前，南橫公路就像高速公路一樣熱鬧，來來往往台東的車輛非常多，也形成了桃源區及六龜區的觀光與繁華。

sa nay i nuayawan i Nan-huy a dadan kapah tu culilan, Nan-heng a dadan mahida u kalimulakay a tabesiw (高速公路). yadahay a kadideng tayniay tayzaay i Pusung (台東), malaheci u aiidangan atu malitmitan nu Tao-Yuan atu Liw-Kuay.

自從南橫公路被風災摧毀之後，修復遙遙無期。目前僅能通行到桃源的梅山口地區，若要再前進到台東縣就沒有辦法。

namapespes nu baliyus ku “natimulan milakuitay a dadan” (Nan-heng dadan), caay tu sikuli amisanga’. ayda makayza i Mey-shan-kuo a kakitidaan nu Tao-Yuan, anu taayaw i Tai-tung sa caay tu kakatukuhi atayzan.[5]

Tao-Yuan a yakuba (桃源區公所)

這裡是桃源區境內人口最聚集的地方，是最熱鬧的一個區塊。所有的行政單位如區公所、郵局、戶政事務所等等都在此設立。

u yakuba sa ku sakatuuday a tademaw i Tao-Yuan a kenis, u sakalimulakan kina kenis. itini patideng ku mikuwanay a kenis, idaw ku yakuba, yubing, atu papanganganan (hu-ceng-se-wu-suo, 戶政事務所) sa.

桃源區公所前的石碑，寫著當地原住民的文化及歷史。

i ayaw nu Tao-Yuan a yakuba, nitu’tu’kan a ba’tu u lalangawan atu laylay nu itinay a yuncuming.[6]

Tao-Yuan a kenis u yuancuming pitizaan a tuud  (桃源區原住民文物館)

桃源區原住民文物館，於民國97年1月1日成立，位於中央山脈南段、南橫公路94公里處，四周群山環繞、風景秀麗。

Tao-Yuan a kenis u yuancuming pitizaan a tuud patizeng tu ming-guo 97 a mihcaan cacay a bulad cacay a demiad. mueneng nya pitizaan i nutimulan nu teban nu buyu’buyu’an (中央山脈), i sakasiwa a bataan idaw ku sepat a kong-li (公里) nu natimulan milakuitay a dadan Nan-heng a dadan. liwliw nu buyu’, sabangcalay kya aadihan.

館舍計三層樓，面積共1372.53平方公尺。一樓設有辦公室、簡報室、手工藝品展示區及小型展覽區；二樓有會議室、手工藝教室；三樓為大型展覽區。館舍前有大型戶外展演場，可供各種祭典舉辦之場所。

kya pitizaan tulu a kayakay, idaw ku 1372.53 ping-fant depah (平方公尺) kaahebal. sakacacay a kayakay idaw ku sakakawanan, sakakamuwan, piadihan nu nisanga’ay a tuud atu adidi’ay a piadihan. sakatusa a kayakay idaw ku tatengilan atu cacudadan nu misanga’ tu tuud. sakatulu a kayakay idaw ku satabakiay a piadihan. nuayawan nu banan idaw ku u tabaki’ay a kapalawan, kakitizaan nu pilisinan itini.[7]

canacanan a tuud (館藏文物)

1.靜態展示：以影像、器物等典藏品，展示本區布農族、拉阿魯哇族的人文發展史，以呈現其優質文化。

1. piadihan mihida u sasing atu tuud. paadih tu lalangawan nu Punun atu La-a-lu-wa a pinacadan, paadih tu sakapahay a laylay.

2.動態展演：舉辦各種祭典儀式，如布農族的「射耳祭」、「播粟祭」、「進倉祭」，拉阿魯哇族的「貝神祭」等。

2. mapalawan tu lisin mahida u se-er a lisin (射耳祭), paluma’ a lisin, pacumud i suku a lisin nu Punun atu bey-sen a lisin (takiaru) nu La-a-lu-wa a pinacadan (拉阿魯哇族).

3.研習活動：如族語研習、音樂文化研習課程、藝文創作研習等。

3. nananaman mahida u kumu nu pinacadan, dadadiwan atu laylay a picudadan atu misalakiw mudadaw misulit mikulitay a picudadan.[8]

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (資料來源)

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料
• 中文維基-桃源區：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%A1%83%E6%BA%90%E5%8D%80
• 梅山吊橋：https://fonghu0217.pixnet.net/blog/post/38054029-%E6%A2%85%E5%B1%B1%E5%90%8A%E6%A9%8B--%E9%AB%98%E9%9B%84%E5%B8%82%E6%A1%83%E6%BA%90%E5%8D%80
• 在南橫公路上的浮雲風景：https://journey.tw/s-highway/
• 桃源區原住民文物館：https://www.maolin-nsa.gov.tw/04002413.html
• 桃源區公所-區名緣由：https://web.archive.org/web/20230210073441/https://tauyuan.kcg.gov.tw/Content_List.aspx?n=BA44600D0C21BA58