Uwtayhuwa
Uwtayhuwa 渥太華
Uwtayhuwa kamu ni Amilika sa ; Ottawa nu kanata a mapulungay a kitidaan, kanatal nu lulu a tabakiay a tukay atu sakalulu a tabakiay a tukay, u tademaw nu tukay sa 934,243 a tatademawan, u kitidaan sa 1,323,783atatademawan, “namakay 2016 a mihcaan mikinsa tu tademaw” u ahebal nu pala sa 2,779 a kuli, tini i an-ta-ke a kitidaan nu timulan atu nutipan, Uwtayhuwa nu timulan a dadipasan, i tuluntu nu walian 400 a kuli, mungtulu nu tipan 190 a kuli.
渥太華（英語：Ottawa）是加拿大的聯邦首都，全國第四大城市暨第四大都會區，市區人口是934,243人，首都圈地區是1,323,783人（根據2016年人口普查），面積2,779平方公里，位於安大略省東南部，渥太華河南岸，多倫多以東400公里，蒙特婁以西190公里。
atu amilika awtaliya a mapulungay a kanatal cayay kalecad, utayhuwa cayay kaw nu pulungay a ptucekay a kakakuwanan, nika u utayhuwa mikuwanay tup ala atu tukay mikiyakuay nu kanatal a kitidaan nu wiyun huy u ; National Capital Commission” ku sisikiningay.
與美國、澳大利亞等聯邦制國家不同，渥太華不是聯邦直轄的行政區，但是渥太華土地管理和城市規劃是由國家首都委員會（National Capital Commission）負責。
i 1826 a mihcaan 9abulad 26 a demiad nu “Bytown” a ngangan a patideng, 1850 amihcaan 1 abulad 1 a demiad palapien t uku niyadu’, nayi 1855 amihcaan 1 abulad 1 ademiad nu “ uwtayhuwa a ngangan sapikutay, kyu caay kaputun ku cakat mala nu kanata a mukuwanay a nalumaan a gigicu nu kitidaan.
在1826年9月26日以「Bytown」之名建立，1850年1月1日合併為一個城鎮，並於1855年1月1日以「渥太華」之名合併取代。並不斷發展成為加拿大的政治和工業技術中心。
tukay nu idaway a lilis nadikudan micaliway kinapina tu adidiay a maydih sapatabaki tu “uwtayhuwa” ina ngangan namakayni i uwtayhuwa atademaw, i yakangkun a kamu “Algonquin language”nu teban sa adawe， u imi sa “pabulusiyay”.
城市的原有邊界由後來經過多次的小規模兼併而擴大的。「渥太華」這個名稱是來自渥太華人，在亞岡昆語（Algonquin language）中的adawe，意思為「貿易」。
Uwtayhuwa hina pangangannan nu huwa a tademaw u “uwcing”.
渥太華常被華人簡稱為渥京。
namakayni nu mayse mipalita kyu sisilac tu ngangan, uwtayhuwa nu amisan a nikaudip u sakapahay sayaway atukay.
根據美世諮詢的排名，渥太華是北美生活品質第一的城市。
mahini sa nu Kanata tu sakatusa a tamelacay a tukay atu nu kitakit sakatuluay a tamelavay a tukay.
同時也是加拿大第二乾淨的城市和全球第三乾淨的城市。
Uwtayhuwa matulin mapulung mala tekiay a sakapahay a aenegan kitidaan mueneng a tukay.
渥太華連續被聯合國評為10個最適宜人類居住的城市之一。
naemekan 歷史[編輯原始碼]
aytian.pulil “Étienne Brûlé” u sayaway tayni i uwtayhuwa a banaw nu ucu a tademaw , nayi 1610 amihcaan tayda i awmay a banaw micaliway tu uwtayhuwa.
艾蒂安·布魯爾（Étienne Brûlé）是第一位來到渥太華河的歐洲人，並於1610年去五大湖的途中經過了渥太華。
nadikuda nu tinulu a mihcaan , samiyl.te.sangpula sakamusa tini a kitidaan u cascas atu maadihay a alkuncin a tademaw .
alkuncin a tademaw micukaymas tu nu uwtayhuwa a banaw nu kamu makaala tu lasubu a mihcaan.uwtayhuwa nu yakangkun a niyadu’ “Algonquian peoples” nu Kanata a binacadan a lumalumaan.
三年後，薩繆爾·德·尚普蘭描述了在這個地區的瀑布和見到的阿爾袞琴人。阿爾袞琴人以使用渥太華河一詞達百年了。渥太華原是屬於亞岡昆部落（Algonquian peoples）的加拿大原住民的家園。
yakangkun a tademaw u uwtayhuwa abanaw sakamusa “Kichi Sibi” atu Kichissippi u iminida sa u “tabakiay a banaw”. Yu mahida henay matalulay tayni itini nu nadikudan sa, katuud ku midinduay nu kilisetukiw lalutun sa tayni i wutayhuwa.
亞岡昆人將渥太華河稱作「Kichi Sibi」或：Kichissippi「，意思是「大河」。這些早期的探險家來到之後，許多傳教士也陸續來到渥太華。
1800 a mihcaan 3 abulad 7 ademiad, u masatawkiay ci huylimen.huwayte “Philemon Wright” i uwtayhuwa abanaw nu amisan, tida i uwtayhuwa nu ayawan nu kuypayciyatinu hel akitidaan patideng tu sayaway nu ucu a tademaw nu kitidaan a mueneng.
1800年3月7日，企業家菲利門·懷特（Philemon Wright）在渥太華河北側，位於渥太華對面的魁北克加蒂諾赫爾區域建立了第一個歐洲人定居點。
cinida atu awmay a tademaw atu tulim a mikuliay, malingatu i kitidaan nunisawacuan a pala’ ppatideng tu pangangan han tu “huwayte a niyadu” “Wrightsville” nu malukay a sayku a kitidaan.
他與5名農民和25位勞工，著手開始在此殖民地建立一個名叫「懷特城鎮」（Wrightsville）的農業社區。
ci huwayte makatepa tina banaw a balad sa u uwtayhuw a masadanggayay a banaw, “Ottawa Valley atu mungtelu nu laad u sakapahay a kilang sapadadan, misakasuyay atu miulusiya tunu uwtayhuwa a kitidaan kyu kalamkam kinatukay macakat.
懷特發現這條河是介於渥太華河谷（Ottawa Valley）與蒙特婁之間的絕佳木材運輸通道，木材加工和貿易使渥太華地區很快繁榮起來。
1812 a mihcaan nadikudan nu lepacaw, katuuday a hitay nu paylumalumaa’ I tini a mueneg, u siyhu mucuduh tu pakuyuc nuayelan a tademaw pasayda i uwtayhuwa a malimad, nadikudan tu pinaamihcaan ayelam beleng sa tayni a malimad.
1812年戰爭之後，大量軍人家庭在此定居，政府亦致力推動貧困的愛爾蘭人向渥太華移民，在此後的幾十年愛爾蘭移民蜂擁而至。
imahini sa, u huwaku a tademaw tiniay mueneg i Kanata a tademaw namakay kuyipayke tatimulae, katuuday atademaw milabunamin tu litu a banaw misangaay mikuli atu sikawaway tu nu kilang a miulisiy.
同時，法裔加拿大人也從魁北克南下，大部分人參與麗都運河修建工程或從事木材貿易。
1832 q mihcaan, yihan.pay “John By” u sang-siyaw nu hitay ku situngusay a misanga tina kawaw, u uwtayhuwa atu masaekimay a tukay atu antayliy malalutinay, kyu mala kitidaan u sabaeketay a niyadu’.
1832年，約翰·拜（John By）上校主導的麗都運河工程竣工，將渥太華與金石城和安大略湖連為一體，使之成為地區重鎮。
u banaw i nu tipan kitidaan nu lalubangan nu kanatal kyu “ pabaay a tukay han”; u walian sa nu banaw atu liti nu laad a kitidaan u “ sasaay han a niyadu’”
運河西部是國會山所在地，稱為「上城」；而東部介於運河與麗都河之間的地區稱為「下城」。
calawcaw sa ku “sasaay” madayum si milaliday a imelang, u singanganay sa i 1832 amihcaan idaw ku malaliya atu 1847 amihcaan si sumanahay a kutiay a imelang.
嘈雜擁擠的「下城」容易爆發傳染病，著名的有1832年的霍亂和1847年的紅熱病。
1857 a mihcaan 12 abulad 31 a demiad, wiytuliya tatyna a tapang mipili tu uwtayhuwa mala Kanata a kitidaan nu ngangan “ pasu aydaay a antayli atu kuypayke.
1857年12月31日，維多利亞女王選擇渥太華為加拿大省的首都（包括現在的安大略和魁北克）。
kanaha tu aydaay a uwtayhuwa nu kanata sakalulua tabakiay a tukay, nika itawya, u miulusiyaay tu kilang acacay ci nida I tini adidiay a niyadu, pasu ayda nu laad sa nu masawacuay a pinaay a tukay “ nu walian a mungtelu atu kuypaykecen; nu tipan a tulintu atu ekimay a tukay” mabaat ku dadan.
雖然現代的渥太華是加拿大第四大城市，但在當年，她僅僅是一個木材貿易通道中的內陸小鎮，並且距離殖民地的幾個主要城市（東部的蒙特婁和魁北克城；西部的多倫多和金石城）路途遙遠。
malapapalitaan a tapang nu tatayna pasakamu u uwtayhuwa nu kitidaan idaw tusa ku papilian u sabaeketay a liyu, sayaway sa utayhuwa masacacayay a hatidaay a kitidaan, nika itida I Kanata nu walian atu nutipan nu lilis “aydaay a antayliy atu kuwiypayke a lilis” a tukay,
女王的顧問們建議渥太華成為首都之選有兩大重要理由：首先，渥太華是唯一具有一定規模、並且位於加拿大省東西部邊界地（現安大略與魁北克邊界）的城市，
tini a pasinteb tu tinusaay a nisawacuan a ingku nu binacadan, huwaku a tademaw sitangahat u kasenengan; dumasa, 1812 a mihcaan namalpacaw, duma atukay nu hekal sa nibakuhacan nu amilika, wida sa tada macapi tu lilis nu amilika.
定都於此是平衡兩個殖民地及其英裔、法裔居民的聰明妥協之舉；其次，1812年戰爭表明，其他主要城市容易受到美國人的攻擊，因為過於靠近美加邊界。
Utayhuwa tini i misapala aca, i kapahay a sebengan, u banaw nu uwtayhuwa atu ya li-tu hananay a banaw atu ciyanata nu timulan atu nutipan a dadan u kapahay.
渥太華位於腹地，易於防守，渥太華河及麗都運河使之與加拿大東西部之間交通極為便利。
dumasa ya tusaay a pidateng sa Uwtayhuwa imahini sa nu tuluntu atu kuy-pay a tukay nu laad “silaad kinatusaay a tukay 500 a kuli” nika u ahebal nu tukay sa adidi’, kyu cay kadayum cumudan nu makatalay a tademaw, nu mikuwanay a dateng, yumahida henay u ngangan nu tukay sa hina sawacuan nu taw amielul.
另外兩個方面的考慮是：渥太華正好介於多倫多和魁北克城之間（距離這兩個城市都是500公里），並且城市規模較小，因而不容易受到大規模的暴徒襲擊，因為政治動機，以往的首都城市都受到過這種攻擊。
Uwtayhuwa nu sayaway sa nu ay-llanatu huwaku nu kilisetukiw a niyadu’, ayda sa malacacay idaway ku yadahay nu lalangawan,talakaway anikaudip, inayay ku nayiay ku kakulian a tukay.
渥太華最初為愛爾蘭和法國的基督教鄉鎮，現在已成為一個具有多元文化、高水準生活水平，低失業率的大城市。