Wanrong

Wanrong（萬榮鄉） a sakuwan ku Hualien. kumud nu kalesakan, 687.39 km². （kalesakan nu linpanti 627. km², kalesakan nu pawliwti 49.32 km²）, u kasabinawlan, 5,610 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,807 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 5,400 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 96%(Truku, Bunun) ku kasabinawlan. u Truku atu Bunun ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan

Wanrong mala 6 a cuwen atu 10 ku niyazu’. kina 10 a niyazu’sa, Ihownang（紅葉部落）, Murisaka（摩里莎卡部落）, Maribasi（馬里巴西部落）, Matanki（馬太鞍部落）, Donkuan（東光部落）, Kunuan（固努安部落）, Damayan（大馬遠部落）, Thgahan（大加汗部落）, Ciyakang（支亞干部落）, Gbayang（新白楊部落）.

萬榮鄉（太魯閣語：Malibasi），為台灣花蓮縣三個山地原住民鄉之一（另兩個為秀林鄉、卓溪鄉），位於花蓮縣西方，北臨秀林鄉，東鄰鳳林鎮、光復鄉、瑞穗鄉，東北連壽豐鄉，西鄰南投縣仁愛鄉、信義鄉，南臨卓溪鄉。面積約618平方公里，佔全縣總面積約13%，在全國所有三級行政區之中，面積高居全國第十。

Wan-zun-syang ( nu Da-lu-ku a kamu: Malibasi), i Taywan Halen tuluay a san-di yincumim pikuwanay i labuay a sa cacay, (yatusaay sa Siw-lin-shang, Zul-si-shang) eneng i edip nu Halen-syang, mitepal tu Siw-lin-syang, i waliay mibelaw tu Hung-lin-zeng, Kung-hu-syang, Zay-suey-syang, i wali amis militin tu Suo-hung-syang, i edipan militin tu Nan-tul-sang Zen-ai-syang, Sin-i-syang, makatimul milalitin tu Zul-si-syang. ahebal nu lala’ 618 a pinng-hung-kung-li, makaala nu Halen 13% a lala’ kaahebal, i Taywan u 3 ci cing-ceng-cyu nu labu sa, kaahebal nu lala’ sa cacay a badaan i ayaway nu kanatal amin.

萬榮鄉地處中央山脈之上，地勢起伏甚大，平均海拔約600公尺，有萬里溪、馬太鞍溪、光復溪等流經鄉境，氣候則隨海拔高度的變化而有所差異。鄉內居民以台灣原住民太魯閣族為主，亦有布農族丹社群及泰雅族，產業以農業為主。由於萬榮鄉幾乎都是山地，故人口多集中於在接近鳳林鎮的平原地區，鄉內觀光資源豐富，如知名的林田山林場、瑞穗溫泉大部分區域及紅葉溫泉即在本鄉，但目前潛力並未被完全開發。 地方通行語為太魯閣語與布農語。

Wan-zun-syang mueneng i Cung-yeng-san-may a labuay, u sakatizaay talakaw. atu i sasaay tabaki ku caaay kalecad, palecad han hay-pad 600 a kung-ce. izaw ku Wan-li-si, Ma-tay-an-si, Kung-hu-si makayni miculil, u hahemheman maka nu hay-pad a takalaw masumad caay kalecad. u muenengay a binawlan u. Ta-lu-ke binacadan ku katuuday, izaw aca ku nu Bunung Dan-se-cen atu Tayal a binacadan, lalacul sa miikalukan ku yadahay. Wan-zun-shang u buyubuyu’an ku yadahay, u binawlan saupu sa micapiay i Hung-lin-ceng a enalan, u sapaazih, sapiidang tu masibek, patinaku tu Lin-ten-san kilangkilangan, Rei-suay-un-cing a ngatu atu nu Hun-yea-un-cing i tini amin i Wan-zun-shang. ayza sa caay han kabitelak. u kamu nu i tizaay sa u Ta-lu-ku a kamu, atu nu Bunung a kamu.

likisi/nadipa’an 歷史

萬榮鄉在日治時期係由花蓮港廳鳳林郡郡警務課管轄的蕃地，日本警察並在各社（部落），直接設置派出所或駐在所，負責一切行政、教育、衛生等相關工作。1945年臺灣戰後時期時初設鄉治，鄉公所設於「萬里車站」前側 ，即今「鳳林鎮長橋里派出所」位置。未設站前，當地原名「馬里巴西」（日稱：マリバシ，Maribashi），譯作「萬里橋」，故取其名「萬里鄉」；後因與台北縣萬里鄉同名，於1958年6月，易名為「萬榮鄉」，鄉公所則移駐到「萬榮村」（日治「森坂村」前身，モリサカ，Morisaka，摩里沙卡）至今。其後一般均以「馬里巴西」直接代表「萬榮車站」之意，也寓有前往「鄉公所」洽公或赴當地探親的涵意。

ina Wan-zun-shang i kalipunan. sa Halin-kung-ting Hung-lin-cing sapikuwan nu cing-u-ke  a hung-di, Lipun a kingcal i niyazu’an patizeng tu Paycusul, Cucaysul, milimatah tu cing-ceng pasubana’ay uay-sen a kawaw. 1945 a mihecaan Taywaan nu zikuzan a palcawaw mipatizen tu shang-ce, shang-kung-sual i ayaw nu. Wang-li pangizuay, i ayzaay nu Hung-lin-ceng Ceng-ceaw-li pay-cu-sul a katizaan. nu ayaw. caay han patizen sa, u ngangan nu tizaay sa ( Ma-li-pa-si) nu lipun sa Maribashi, belin han (wan-li-caw) ku pangangan, matenes tu pangangan han tu (wan-li-shang); i zikuz mahiza nu Taypei-seng Wan-li-shang malecad ku ngangan i1958 a mihecaan sumadan mala Wan-zun-shang, yakuba mabulaw tu i Wan-zun-cun  katukuh ayza. nu ayzaay ( Malipasi) mikuday tu (Wan-zun. pangizuan), izaw ku atayza i ( Shang-kung-sul ) milunguc, mizizaway a imi.

平林遺址

平林遺址於1929 年6 月間由鹿野忠雄調查發現並進行試掘，並於1930 年發表，乃是目前已知台灣最重要的玉器產地，亦為最大型的玉器製造遺址，此類型的遺址罕見於台灣、東亞與東南亞地區，研究指出可能是環南海國家玉器製造體系的中心。

Pin-lin nazikuzan i 1929 a mihecaan 6 a bulad ci Lu—yi-cung-seng ciyusa makaazih sa mikutkut tu, i 1930 a mihecaan patahekal (huabiaw), itiya katinengan nu Taywan sa henulan izaway ku Yi a budawan, u satabakiay misangaay tu Yi budaw a nazikuzan, nu mahiniay a nazikuzan sananay cacay i Taywan, i waliay nu Yacu, i waliay-timulay a kenis, hansa kay micekiway ina nazikuzan nasa nu Nan-hay-kul-ca a Yi budawan misangaay a teban.

行政區

萬榮鄉自北而南劃分為西林、見晴、萬榮、明利、馬遠、紅葉六村。今日鄉內部落基本上皆是日治時期實行移住政策而形成，萬榮鄉山區地帶幾無人居，絕大部分人口居於鄰近鳳林鎮、瑞穗鄉西部邊界的山腳邊緣地帶，平地腹地十分狹窄，各村交通出入皆需通過鳳林鎮、瑞穗鄉的鄰近村落。

Wan-zun-shang maka i amis katukuh i timul pelaen: Si-lin, Ceng-cing, Wan-zun, Mim-li, Maa-yun, Hun-ye enem a niyazu’. ayzaay i labuay a niyazu’ caay kasumad maheda tu nu kalipunan pikuwan, i buyubuyu’an nu Wan-zun-shang nayi ku muenengay, u katuuday a tademaw mueneng i capiay a Hung-lin-ctng, Gwey-siay-shang i saedipan i sasa’ nu buyu’, u enal maipuc aca, u niyazu’ a tahekal amim, a makayza tu Hung-lin-ctng, Gwey-siay-shang macapiay a niyazu’ mitabesiw saan.

aidangan (旅遊)

kulikulitan a banaw (七彩湖)

早期的七彩湖並未命名，因為在黃昏及夜晚有成群水鹿集聚於湖畔飲水，故有「鹿湖」、「鹿池」之稱，後來為開採山林資源而在七星崗架設工作站，故以「七星湖」為名。直到1970年代，林文安途經該湖，無意間看見日出光照湖面時呈現七彩斑斕的絢麗彩光而得名，沿用至今仍廣為稱之。該湖有一大一小兩座，小的稱為七彩湖妹池，兩湖之間相距約500公尺。

u nu saayaway nu Kulikulitan a banaw caay hanay pangangan, u sakasa i kalabian, i labii izaw ku beleng sa ku ngabul tayza minanum, sisa izaw ku Lu-hu, Lu-ze a nggangan, i zikuz sa izaw ku tayzaay mipatadas nu buyuay a sapalacul sa i Ci-sing-kun patizen tu sapikakawaw, sisa pangangan han tu Ci-sing-hu. katukuh i 1970 a mihecaan, ci Lin-un-en makayza i banaw sa makayzih ci niza nu nihal  nu cilal, pa’til i pabaw nu nanum sa kulikulitan alamay a katinengan, katukuh ayza maalangangan tu. ina banaw izaw ku cacay tabakiay, tusa ku adi’diay pangangan han Ci-ctay-cia-may-ze, u laad nu tatusaay a banaw sa 500 a kung-ce.

湖水面積大約2公頃，相較於翠峰湖，七彩湖在台灣的高山湖泊是屬面積第二大（滿水位）。七彩湖最深可達8公尺，是台灣第二深的高山湖泊，僅次於大鬼湖的34公尺深。其周圍和湖底大多為沙礫夾雜的岩碎片，其湖水清澈見底，但不適合生飲。鄰近台灣百岳之一的六順山（2999公尺），大部分的登山客都會順登六順山。附近還有一座台灣電力公司的新東西輸電線路工程竣工紀念碑，及一些台電的高壓電塔，兩者形成強烈的對比。

i na banaw ahebal sa 2 kung-cin, mahiza u Ctey-hun-hu, kulikulitan a banaw i buyubuyu’an a banaw sa katusaay a hebal i Taywan (matumesay nu nanum). 8 a kung-ce kailabu, nu asipan sakatusa tu nu buyu’ay a banaw kai labuay, i zikuz nu Da-kuy-hu 34 a kung-ce katesek.u liiwliw nina banaw atu i sasaay nu banaw u liken macamul tu tapaday, tingalaw ku nanum makaazih tu isasaay, a mana hini sa minanum a pakulkulen henaay itiya minanum. i capi sa Taywan-bay-ye Leu-sun-san (2999 a kung-ce ) katalakaw, katuud ku tayzaay i Leu-sun-san mikayakay a tademaw, i capi izaw aca ku nu. Deng-li-kusha baluhay a sapicuzuh deng-seng kung-cteng sapakininay a ba’tu, atu nu Tay-deng kaw-ya-deng-ta, u buyu’ atu Deng-ta sa zumaay tu caay kalecad.

富源國家森林公園

富源國家森林遊樂區又稱蝴蝶谷，位於花蓮縣瑞穗鄉及萬榮鄉，海拔高度約225~750公尺，原為登山健行的地方，是台灣最大的樟樹林遊樂區，以蝴蝶谷和瀑布景觀聞名，並具有豐富的溫泉資源。屬行政院農業委員會林務局花蓮林區管理處管轄，林務局以ROT方式讓民間經營。現在由富源蝴蝶谷溫泉渡假村負責管理，除了原有的登山步道外，富源蝴蝶谷溫泉渡假村將森林遊樂園、溫泉及渡假村結合一起。

Hu-yin-kul-cia-sen-lin a idangan, zuma a ngangan Hu-tea-ku, i Hualen-seng Zay-suey-shang atu Wan-zun-shang, nu maka bayu sausi sa 225-750 a kung-ce katalakaw, saayaway sapikayakay nu tademaw, u satabakiay nu Taywan zakes a kilang a aidangan, i labu  yadah ku adipapang atu u cascas a katinengan, atu mabuwahay nu akuti’ay a nemnem. nu Cing-ceng-yunNun-yi-uey-yun-hay Lin-u-ci Halien-lin-cie-kung-li-zu-kung-sia, Lin-u-ci kawiza ROT a zazan papisubay tu maydihay atu matinengay a tademaw. ayza sa Hu-yin-hu-tia-ku-un-cin-du-cia-ctung midimataay mikuwan, iizaw ku. sapikayakay a zazan sa kilankilaang a idangan  atu un-cing atu sapihalayay palecad han mikuwan.

蝴蝶谷內風景優美，健行路線除了可以作森林浴外，園區內許多木製的告示牌，讓遊客更了解蝴蝶谷的自然生態；也可尋著富源溪，走到著名的景點：吊橋及瀑布。許多人會在溪邊瀑布下小憩一會兒，吸收大地的精華。

Hu-tia-ku sakanawlan, salungan aazihan, nu saculilan nu kilang a huntel-cin, i labu misanga’ tu nu kilang a sapakatineng, u tayzaay midang a tademaw sa matineng tu nu adipaapang i hekalan a sakauzip, taneng aca mikilul tu Hu-yun-si culil han katukuh i mahuyahuay a sabgaw, atu cascas. katuud ku tademaw i sasa’ nu cascas pacena’ i tiza, micepcep tu kapahay a cing-hua.

富源國家森林遊樂區是花蓮當地人休閒時間的好去處，也是觀光客到瑞穗的必經之地。

Hu-yin-kul-cia-sen-lin-yu-le-ci nu Halien atademaw mikihalay sa katayzaan, tayniay midangay tademaw katukuh i Zay-suey micuumud i tini.

特產

文旦. mami

檳榔.   da’dac

苦茶.   a kenek a uciya

咖啡.   kahey

柑橘.   kama’

檸檬.   lingmum

山胡椒 imuc

箭竹筍 adeci

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料
• 萬榮鄉維基百科 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%90%AC%E6%A6%AE%E9%84%89
• 七彩湖維基 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%83%E5%BD%A9%E6%B9%96
• 富源國家森林公園 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AF%8C%E6%BA%90%E5%9C%8B%E5%AE%B6%E6%A3%AE%E6%9E%97%E9%81%8A%E6%A8%82%E5%8D%80