Wanrong
Wanrong(萬榮鄉)
Wanrong a sakuwan ku Hualien. kumud nu kalesakan, 687.39 km². (kalesakan nu linpanti 627. km², kalesakan nu pawliwti 49.32 km²), u kasabinawlan, 5,610 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,807 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 5,400 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 96%(Truku, Bunun) ku kasabinawlan. u Truku atu Bunun ku sakalaniyazu’.
nikasakuwakuwan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Wanrong mala 6 a cuwen atu 10 ku niyazu’. kina 10 a niyazu’sa, Ihownang(紅葉部落), Murisaka(摩里莎卡部落), Maribasi(馬里巴西部落), Matanki(馬太鞍部落), Donkuan(東光部落), Kunuan(固努安部落), Damayan(大馬遠部落), Thgahan(大加汗部落), Ciyakang(支亞干部落), Gbayang(新白楊部落).
萬榮鄉(太魯閣語:Malibasi),為台灣花蓮縣三個山地原住民鄉之一(另兩個為秀林鄉、卓溪鄉),位於花蓮縣西方,北臨秀林鄉,東鄰鳳林鎮、光復鄉、瑞穗鄉,東北連壽豐鄉,西鄰南投縣仁愛鄉、信義鄉,南臨卓溪鄉。面積約618平方公里,佔全縣總面積約13%,在全國所有三級行政區之中,面積高居全國第十。
Wan-zun-syang ( nu Da-lu-ku a kamu: Malibasi), i Taywan Halen tuluay a san-di yincumim pikuwanay i labuay a sa cacay, (yatusaay sa Siw-lin-shang, Zul-si-shang) eneng i edip nu Halen-syang, mitepal tu Siw-lin-syang, i waliay mibelaw tu Hung-lin-zeng, Kung-hu-syang, Zay-suey-syang, i wali amis militin tu Suo-hung-syang, i edipan militin tu Nan-tul-sang Zen-ai-syang, Sin-i-syang, makatimul milalitin tu Zul-si-syang. ahebal nu lala’ 618 a pinng-hung-kung-li, makaala nu Halen 13% a lala’ kaahebal, i Taywan u 3 ci cing-ceng-cyu nu labu sa, kaahebal nu lala’ sa cacay a badaan i ayaway nu kanatal amin.
萬榮鄉地處中央山脈之上,地勢起伏甚大,平均海拔約600公尺,有萬里溪、馬太鞍溪、光復溪等流經鄉境,氣候則隨海拔高度的變化而有所差異。鄉內居民以台灣原住民太魯閣族為主,亦有布農族丹社群及泰雅族,產業以農業為主。由於萬榮鄉幾乎都是山地,故人口多集中於在接近鳳林鎮的平原地區,鄉內觀光資源豐富,如知名的林田山林場、瑞穗溫泉大部分區域及紅葉溫泉即在本鄉,但目前潛力並未被完全開發。 地方通行語為太魯閣語與布農語。
Wan-zun-syang mueneng i Cung-yeng-san-may a labuay, u sakatizaay talakaw. atu i sasaay tabaki ku caaay kalecad, palecad han hay-pad 600 a kung-ce. izaw ku Wan-li-si, Ma-tay-an-si, Kung-hu-si makayni miculil, u hahemheman maka nu hay-pad a takalaw masumad caay kalecad. u muenengay a binawlan u. Ta-lu-ke binacadan ku katuuday, izaw aca ku nu Bunung Dan-se-cen atu Tayal a binacadan, lalacul sa miikalukan ku yadahay. Wan-zun-shang u buyubuyu’an ku yadahay, u binawlan saupu sa micapiay i Hung-lin-ceng a enalan, u sapaazih, sapiidang tu masibek, patinaku tu Lin-ten-san kilangkilangan, Rei-suay-un-cing a ngatu atu nu Hun-yea-un-cing i tini amin i Wan-zun-shang. ayza sa caay han kabitelak. u kamu nu i tizaay sa u Ta-lu-ku a kamu, atu nu Bunung a kamu.
likisi/nadipa’an 歷史
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]萬榮鄉在日治時期係由花蓮港廳鳳林郡郡警務課管轄的蕃地,日本警察並在各社(部落),直接設置派出所或駐在所,負責一切行政、教育、衛生等相關工作。1945年臺灣戰後時期時初設鄉治,鄉公所設於「萬里車站」前側 ,即今「鳳林鎮長橋里派出所」位置。未設站前,當地原名「馬里巴西」(日稱:マリバシ,Maribashi),譯作「萬里橋」,故取其名「萬里鄉」;後因與台北縣萬里鄉同名,於1958年6月,易名為「萬榮鄉」,鄉公所則移駐到「萬榮村」(日治「森坂村」前身,モリサカ,Morisaka,摩里沙卡)至今。其後一般均以「馬里巴西」直接代表「萬榮車站」之意,也寓有前往「鄉公所」洽公或赴當地探親的涵意。
ina Wan-zun-shang i kalipunan. sa Halin-kung-ting Hung-lin-cing sapikuwan nu cing-u-ke a hung-di, Lipun a kingcal i niyazu’an patizeng tu Paycusul, Cucaysul, milimatah tu cing-ceng pasubana’ay uay-sen a kawaw. 1945 a mihecaan Taywaan nu zikuzan a palcawaw mipatizen tu shang-ce, shang-kung-sual i ayaw nu. Wang-li pangizuay, i ayzaay nu Hung-lin-ceng Ceng-ceaw-li pay-cu-sul a katizaan. nu ayaw. caay han patizen sa, u ngangan nu tizaay sa ( Ma-li-pa-si) nu lipun sa Maribashi, belin han (wan-li-caw) ku pangangan, matenes tu pangangan han tu (wan-li-shang); i zikuz mahiza nu Taypei-seng Wan-li-shang malecad ku ngangan i1958 a mihecaan sumadan mala Wan-zun-shang, yakuba mabulaw tu i Wan-zun-cun katukuh ayza. nu ayzaay ( Malipasi) mikuday tu (Wan-zun. pangizuan), izaw ku atayza i ( Shang-kung-sul ) milunguc, mizizaway a imi.
平林遺址於1929 年6 月間由鹿野忠雄調查發現並進行試掘,並於1930 年發表,乃是目前已知台灣最重要的玉器產地,亦為最大型的玉器製造遺址,此類型的遺址罕見於台灣、東亞與東南亞地區,研究指出可能是環南海國家玉器製造體系的中心。
Pin-lin nazikuzan i 1929 a mihecaan 6 a bulad ci Lu—yi-cung-seng ciyusa makaazih sa mikutkut tu, i 1930 a mihecaan patahekal (huabiaw), itiya katinengan nu Taywan sa henulan izaway ku Yi a budawan, u satabakiay misangaay tu Yi budaw a nazikuzan, nu mahiniay a nazikuzan sananay cacay i Taywan, i waliay nu Yacu, i waliay-timulay a kenis, hansa kay micekiway ina nazikuzan nasa nu Nan-hay-kul-ca a Yi budawan misangaay a teban.
萬榮鄉自北而南劃分為西林、見晴、萬榮、明利、馬遠、紅葉六村。今日鄉內部落基本上皆是日治時期實行移住政策而形成,萬榮鄉山區地帶幾無人居,絕大部分人口居於鄰近鳳林鎮、瑞穗鄉西部邊界的山腳邊緣地帶,平地腹地十分狹窄,各村交通出入皆需通過鳳林鎮、瑞穗鄉的鄰近村落。
Wan-zun-shang maka i amis katukuh i timul pelaen: Si-lin, Ceng-cing, Wan-zun, Mim-li, Maa-yun, Hun-ye enem a niyazu’. ayzaay i labuay a niyazu’ caay kasumad maheda tu nu kalipunan pikuwan, i buyubuyu’an nu Wan-zun-shang nayi ku muenengay, u katuuday a tademaw mueneng i capiay a Hung-lin-ctng, Gwey-siay-shang i saedipan i sasa’ nu buyu’, u enal maipuc aca, u niyazu’ a tahekal amim, a makayza tu Hung-lin-ctng, Gwey-siay-shang macapiay a niyazu’ mitabesiw saan.
aidangan (旅遊)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kulikulitan a banaw (七彩湖)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]早期的七彩湖並未命名,因為在黃昏及夜晚有成群水鹿集聚於湖畔飲水,故有「鹿湖」、「鹿池」之稱,後來為開採山林資源而在七星崗架設工作站,故以「七星湖」為名。直到1970年代,林文安途經該湖,無意間看見日出光照湖面時呈現七彩斑斕的絢麗彩光而得名,沿用至今仍廣為稱之。該湖有一大一小兩座,小的稱為七彩湖妹池,兩湖之間相距約500公尺。
u nu saayaway nu Kulikulitan a banaw caay hanay pangangan, u sakasa i kalabian, i labii izaw ku beleng sa ku ngabul tayza minanum, sisa izaw ku Lu-hu, Lu-ze a nggangan, i zikuz sa izaw ku tayzaay mipatadas nu buyuay a sapalacul sa i Ci-sing-kun patizen tu sapikakawaw, sisa pangangan han tu Ci-sing-hu. katukuh i 1970 a mihecaan, ci Lin-un-en makayza i banaw sa makayzih ci niza nu nihal nu cilal, pa’til i pabaw nu nanum sa kulikulitan alamay a katinengan, katukuh ayza maalangangan tu. ina banaw izaw ku cacay tabakiay, tusa ku adi’diay pangangan han Ci-ctay-cia-may-ze, u laad nu tatusaay a banaw sa 500 a kung-ce.
湖水面積大約2公頃,相較於翠峰湖,七彩湖在台灣的高山湖泊是屬面積第二大(滿水位)。七彩湖最深可達8公尺,是台灣第二深的高山湖泊,僅次於大鬼湖的34公尺深。其周圍和湖底大多為沙礫夾雜的岩碎片,其湖水清澈見底,但不適合生飲。鄰近台灣百岳之一的六順山(2999公尺),大部分的登山客都會順登六順山。附近還有一座台灣電力公司的新東西輸電線路工程竣工紀念碑,及一些台電的高壓電塔,兩者形成強烈的對比。
i na banaw ahebal sa 2 kung-cin, mahiza u Ctey-hun-hu, kulikulitan a banaw i buyubuyu’an a banaw sa katusaay a hebal i Taywan (matumesay nu nanum). 8 a kung-ce kailabu, nu asipan sakatusa tu nu buyu’ay a banaw kai labuay, i zikuz nu Da-kuy-hu 34 a kung-ce katesek.u liiwliw nina banaw atu i sasaay nu banaw u liken macamul tu tapaday, tingalaw ku nanum makaazih tu isasaay, a mana hini sa minanum a pakulkulen henaay itiya minanum. i capi sa Taywan-bay-ye Leu-sun-san (2999 a kung-ce ) katalakaw, katuud ku tayzaay i Leu-sun-san mikayakay a tademaw, i capi izaw aca ku nu. Deng-li-kusha baluhay a sapicuzuh deng-seng kung-cteng sapakininay a ba’tu, atu nu Tay-deng kaw-ya-deng-ta, u buyu’ atu Deng-ta sa zumaay tu caay kalecad.
富源國家森林遊樂區又稱蝴蝶谷,位於花蓮縣瑞穗鄉及萬榮鄉,海拔高度約225~750公尺,原為登山健行的地方,是台灣最大的樟樹林遊樂區,以蝴蝶谷和瀑布景觀聞名,並具有豐富的溫泉資源。屬行政院農業委員會林務局花蓮林區管理處管轄,林務局以ROT方式讓民間經營。現在由富源蝴蝶谷溫泉渡假村負責管理,除了原有的登山步道外,富源蝴蝶谷溫泉渡假村將森林遊樂園、溫泉及渡假村結合一起。
Hu-yin-kul-cia-sen-lin a idangan, zuma a ngangan Hu-tea-ku, i Hualen-seng Zay-suey-shang atu Wan-zun-shang, nu maka bayu sausi sa 225-750 a kung-ce katalakaw, saayaway sapikayakay nu tademaw, u satabakiay nu Taywan zakes a kilang a aidangan, i labu yadah ku adipapang atu u cascas a katinengan, atu mabuwahay nu akuti’ay a nemnem. nu Cing-ceng-yunNun-yi-uey-yun-hay Lin-u-ci Halien-lin-cie-kung-li-zu-kung-sia, Lin-u-ci kawiza ROT a zazan papisubay tu maydihay atu matinengay a tademaw. ayza sa Hu-yin-hu-tia-ku-un-cin-du-cia-ctung midimataay mikuwan, iizaw ku. sapikayakay a zazan sa kilankilaang a idangan atu un-cing atu sapihalayay palecad han mikuwan.
蝴蝶谷內風景優美,健行路線除了可以作森林浴外,園區內許多木製的告示牌,讓遊客更了解蝴蝶谷的自然生態;也可尋著富源溪,走到著名的景點:吊橋及瀑布。許多人會在溪邊瀑布下小憩一會兒,吸收大地的精華。
Hu-tia-ku sakanawlan, salungan aazihan, nu saculilan nu kilang a huntel-cin, i labu misanga’ tu nu kilang a sapakatineng, u tayzaay midang a tademaw sa matineng tu nu adipaapang i hekalan a sakauzip, taneng aca mikilul tu Hu-yun-si culil han katukuh i mahuyahuay a sabgaw, atu cascas. katuud ku tademaw i sasa’ nu cascas pacena’ i tiza, micepcep tu kapahay a cing-hua.
富源國家森林遊樂區是花蓮當地人休閒時間的好去處,也是觀光客到瑞穗的必經之地。
Hu-yin-kul-cia-sen-lin-yu-le-ci nu Halien atademaw mikihalay sa katayzaan, tayniay midangay tademaw katukuh i Zay-suey micuumud i tini.
文旦. mami
檳榔. da’dac
苦茶. a kenek a uciya
咖啡. kahey
柑橘. kama’
檸檬. lingmum
山胡椒 imuc
箭竹筍 adeci
namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]- 內政部戶政司全球資訊網
- 原住民族委員會全球資訊網統計資料
- 萬榮鄉維基百科 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%90%AC%E6%A6%AE%E9%84%89
- 七彩湖維基 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%83%E5%BD%A9%E6%B9%96
- 富源國家森林公園 https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AF%8C%E6%BA%90%E5%9C%8B%E5%AE%B6%E6%A3%AE%E6%9E%97%E9%81%8A%E6%A8%82%E5%8D%80