Xinyi

Xinyi（信義鄉）

Xinyi a sakuwan ku Nantou. kumud nu kalesakan, 1,423.52 km². （kalesakan nu linpanti 1,067.28 km², kalesakan nu pawliwti 113.33 km²）, u kasabinawlan, 12,373 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 3,695 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 9,393 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 76%(Bunun) ku kasabinawlan. u Bunun ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan

Xinyi mala 14 a cuwen atu 17 ku niyazu’.

kina 17 a niyazu’sa, Lanngdun（人倫部落）, Qapuciu（洽波石部落）, Tamazuan（達瑪巒部落）, Isingan（雙龍部落）, Laidazuan(malavi)（潭南部落）, Naihunpu（明德部落）, Salitung（豐丘部落）, Sinapalan（希哪巴瀾部落）, Halusipun（筆石部落）, Luluna（羅娜部落）, Qalipusungan（阿里不動部落）, Mahavun （Mamahavunna）（久美部落）, Kalibuan（望鄉部落）, Tungpu daigaz（東埔部落）, Ilausan（依勞善部落）, Valana（法蘭娜部落）, Hanbizan（涵碧蘭部落）.

信義鄉（布農語：Nehunpu-siang[1]；臺灣話：Sìn-gī-hiong；客家話：Sin-ngi-hiông）位於臺灣南投縣東南部，為該縣的山地原住民鄉之一（另一個為仁愛鄉）。北鄰仁愛鄉、魚池鄉，東鄰花蓮縣萬榮鄉、卓溪鄉，西鄰水里鄉、鹿谷鄉、竹山鎮，西南連嘉義縣阿里山鄉，南接高雄市桃源區，是南投縣面積最大、人口密度最低的鄉鎮，在全國所有鄉鎮市區之中，面積高居全國第二（僅次於花蓮縣秀林鄉）。

Sing-i-syang  engeng sa i Taywan Nan-tul-sing wali-timuay, u zuma a cacay a yincumim a syang . i amis mitepal tu Zen-ai-syang, Yi-ze-syang, i waliay mibelaw tu Hualan-singay nu Wan-zeun-sang,Ctul-si-syang, i edip sa, mibelaw tu Suiy-li-syang, Lu-ku-sang, Zu-san-zeng, i edip-timul malalitin tu Ca-i-syang A-li-san-syang, i timul malalitin tu Kaw-sun-se Taw-yun-ci,u sa ahebalay nu Nan-tul-syang, macacelcelay sa i sasaay a  sang-zen, i tini i Taywan u sakatusa ahebalay a lala’.

本鄉地處中央山脈與玉山山脈之上，地勢陡峭險峻，其行政中心海拔518公尺，因地形因素影響，日夜溫差大，而臺灣最高峰－玉山，即位於本鄉南端與桃源區的邊界上。人口數約1.6萬人，曾為全國人口最多的山地鄉，於2020年4月被花蓮縣秀林鄉超越，現為第二多；鄉內居民漢人與原住民約各半，原住民中以布農族佔95%為最多，鄒族僅約5%。地方通行語為布農語。

Sing-i-syang i tiza nu Cung-yang-san-may atu Yi-san-san-may, u katizaan sa  masakayakay, dangkay, malikelun, u cing-ceng-cung-sin 518 a kung-ce katalakaw, nu makabayuay. nu di-sin a papisatiidan malawilaw tu, u demiad labii a hemhem yadah ku sa zumaay. nu sadalakaway a buyu’ nu Taywan Yi-san, muengengay i satimulay nu Sing-i-syang atu Taw-yin-ciyay i lilis. u binawlawan sa 1.6 emang ku tademaw, nanu sakatuuday nu yincumim sang-zen, i 2020 a mihecaan 4 a bulad sa kiayawan nu Bu-siw-lin-syang, sakatusa katuud ayza. i labuay muengeng sa hulam  atu yincumim ku yadahay, malatepan tu, yincumim i Bunun 95% yadah, 5% u Zu, u kamu nu Bunun a kamu ku sasakamuan.

likisi/nadipa’an （歷史）

本鄉的前身為日治時期台中州新高郡直轄的蕃地，1945年後改制爲山地鄉，初名「羅娜鄉」，後改稱「信義鄉」。

nu sumamad i kalipunan  ku Sing-i-syang sa, Tai-cung-zu-sing-kaw-cing pabesuc saan pikuwanay a hun-di, 1945 a mihecaan nu zikuzan sumaden  mala San-di-sang, saayaway a ngangan sa (Lul-na-sang), zikuzan sumaden tu mala Sing-i-syang.

2014年「台灣原住民族部落行動聯盟」爭取不再使用「信義」要恢復原名。

2014 a mihecaan  (Taywan yun-cu- mim-cu -bu-lul-cing-tung-leng-mum) maydih muliyaw pangangan tu Lul-na-sang, caay kaydih pangangan tu Sing-i-syang.

玉山國家公園是中華民國第二座國家公園，前身為日治時期成立之新高阿里山國立公園（1937–1945）。1985年4月6日公告計畫，1985年4月10日成立管理處，總面積103,121.4公頃，涵蓋台灣本島行政區域包括南投縣、嘉義縣、高雄市以及花蓮縣，為台灣陸域面積最大之國家公園。

Yi-san-kul-ca-kung-yun u sakatusaay a kul-ca-kung-yun, i ayayaw i kalipunan malaheci tu Sing-kaw-a-li-san-kul-li-kung-yun ( 1937-1945). 1985 a mihecaan 4 a bulad 6  a demiad pahusu ( palasit)  tu lekakawa, i 1985 a mihecaan 4 a bulad 10 a demiad malaheci ku mikuwanay, ahebal  izaw ku 103, 121, 4 kung-cin, maala i Taywan a subal a cing-ceng-ci-yi  maala ku Nan-tul-syang, Ca-i-syang, Kaw-sun-se atu Hualan-sang, i Taywan malatabakiay a ahebal a Kul-ca-kung-yun (aidangan).

園區位居台灣本島中央地帶，地理位置獨特，奇峰兀立，雄偉壯麗，為台灣高山少數仍保存原始風貌之地區。其間包括有台灣第一高峰，海拔3952公尺之玉山主峰，主峰鄰近地區崇山峻嶺，溪谷深邃，天然植被隨海拔之變化而異，由亞熱帶、溫帶以至寒帶林相次變化，野生動物遍布，並具有清朝所建歷史遺跡八通關古道；因此，全區蘊藏許多珍貴之生態資源及人文史蹟。

ina aidangan i tepan nu Taywan supal, micitek ku piengengan, kabiyalawan a buyu’, lamadacay a tektek, mala Taywan a talakaway a buyu’ malisimetay tu caayay, tusaay, i hekalan a mamelawan. i labu nu aidangan izaw ku sakacacay a talakaway a buyu’, 3952 a kung-ce, Yu-san satatangahan a buyu’, satangahan a buyu’ sa, belawbelaw sa ku buyubuyuan, sauwac i labulabu maenep, i hekalan a mulangaway mikilul tu katalakaw nu buyu’ masumad a masazuma, ya-ze-day, un-day, han-day, u kilangkillang. sapiazih masummad tu, u a adupan yadah i tiza, izaw henay namakaCing- zaw masangaay tu Pa-tung-kung a zazan maliwan i nazikuzan. sisa i tiniay yadah ku caay han katinengan nu mauzipay, mulangaway a laculaculan atu namaka laylay a nazikuzan.

玉山地區早於日治時期，即由台灣總督府設有國立公園委員會，指定為「新高、阿里山國立公園」預定地，1937年12月27日「新高阿里山國立公園」與「大屯國立公園」、「次高太魯閣國立公園」同時成立，但是三座國立公園因日本戰敗而廢止。

Yu-san a kenis i nu ayaw sa i kalipunan sa, nu Taywan-tung-tu-hu patizen tu  kul-li-kung-yun-uyi-yen-hey, tuzuen i ( Sing-kaw, A-li-san-kul-li-kung-yun) a sasa paheciay a kenis, 1973 a mihecaan 12 a bulad 27 a demiad sa ( Sing-kaw-a-li-san-kul-li-kung-yen), (Da-tung-kul-li-kung-yen), (Ce-kaw-tay-lu-ke-kul-li-kung-yen) naamahiza malaheci, zayhan i na tuluay a kul-li-kung-yen mademec ku Lipun namangangayaw a maales.

戰後不久，中華民國政府遷臺，開始著手研擬國家公園法規與設立。《國家公園法》經立法院與內政、司法等二個委員會進行聯席會議12次審查後，最後於1972年5月宣布三讀通過，並提交至總統於同年6月13日公布實施[2]。1979年3月，行政院頒布《台灣地區綜合開發計畫》，將玉山、南橫檜谷等地區指定為國家公園預定地[3]。1983年1月1日，玉山國家公園的區域範圍奉行政院於第1806次院會中核定通過後，內政部開始著手邀請專家學者乃就區域內生態及人文資源之野外調查，分別對地理地形、動物、植物、遊憩及人文史蹟資源委託國立台灣大學及內政部國家公園計畫委員會審議，並積極展開區域內資源與土地使用之規劃。

caay katenes nu ngangayaw sa, Cung-hua-mim-ku ceng-hu mabulaw tayni i Taywan, malinngatu tu nipacucek tu kul-ca-kung-yen a ulic atu sapitekel. (kul-ca-kung-yen-ha) maka Li-ha-yen,ne-ceng-bu,Se-ha-yen tusaay a uay-yen-hay cuzuh tu pitatengilan12  mi timadaw a zekuzan, sazikuzay tu i 1972 a mihecaan 5 a bulad pahusu (palasit) kinatulu maawas tu, patapabaw tu patayzaan ci Ceng-tungan paazih, i malecaday a mihecaan 6 a bulad 13 a demiad, paliwal tu pahecian. 1979 a mihecaan 3 a bulad Cing-ceng-yen pahusu tu ( Taywanay  Ceng-he-kay-ha nabalucu’an), sapa Yi-san, Nan -heng Kuay-ku a kenis tuzu’ a mala kul-ca-kung-yenay a sapaeneng. 1983 a mihecaan 1 a bulad. 1 a demiad  Yi-san-kul-cya-kung-yen a sapaenengan mitudu’ tu nu Cing-ceng a 1806 cacay nu pilubangan malucekay tu i tiya pahusu maawas tuway. i Ne-ceng-pu itiya sa malingatu tu musakakawaw. miawza tu matesekaay a tademaw micekiw tu i labuan mauzipay atu nipilaculan nu tademaw a laylay, i hekalan a sapikilim sa zumaan  nu ulauulangan, aadupan, mulangaway, a saidangan, atu laylay nu sapilacul nu tademaw, papiedap tu Kul-li-Taywan-da-she, atu Ne-ceng-pu kul-ca-kung-yen pabalucu’ay a uwey-yun-hey nu timaadaw, madupuh sa ceballen. misakakawaw tu sapilacul atu namaka lalaay a ngatu atu hicaen malaheci.

1985年2月7日，玉山國家公園計畫遂經行政院於第1921次院會中核定通過，交由內政部公告實施[3][4]。同年4月10日，成立管理處，原計畫設於塔塔加，因土地問題與台灣大學協商不斷，最後才改設於水里，並將辦公處所暫時借用於民宅。1992年2月13日，玉山國家公園管理處暨訓練中心新建工程正式動工。1995年4月11日，玉山國家公園管理處暨訓練中心落成啟用，並展開為期二天的典禮活動，結束10年來一直借用民宅做為辦公處所之歷史。

1985 a mihecaan 2 a bulad. 7 a demiad, Yi-san-kul-ca-kung-yen pabalucu’an maka i Sing-ceng 1921 cacaay nu pilubang malucek sa. maawasay tu, patayza i Ne-ceng-pu  pakatineng tu amisakakawaw tu. i namihecaan i 4 a bulad. 10 a demiad, malaheci tu mikuwanaay, sayaway sa pabalucu i Ta-ta-ca patizen saan, nu lala a patelac sa matatengil tu Taywan-da-swey sa, caay kasiwantan, i zikuzan sa i Suiy-li patizen, u sakakawawan micaliw tu luma’ nu i tizaay a tademaw. 1992 a mihecaan 2 a bulad 13 a demiad sa, Yu-san-kul-cya-kung-yen mikuwanay atu sapiecawan misabaluhay malingatu tu misanga 1995 a mihecaan 4 a bulad 11 a demiad, ya sapikuwanay atu sapiecaway milipecu, tusa a demiad mipadaesu, mipahezek tu nu picaliw tu luma’ katukuh 10 a mihecaan katenes tu sakakawaway a laylay.

玉山國家公園管理處暨訓練中心位於現今水里鄉中山路一棟外觀呈白色的大樓，依臨水里溪，背倚濁水溪，門前佇立一塊岩石刻題「玉山國家公園管理處 Yushan National Park」。2012年，在玉山國家公園第三次通盤檢討中公告，將梅山地區之原住民保留地給予劃出，園區範圍由105,490公頃減至103,121.4公頃。

Yu-san-kul-ca-kung-yen pikuwwanan atu spiecaway eneng i Seuy-li-saing Cung-san-lu cacayay azihan u sanglacay a matadungduhy a luma’, mitepal tu Seuy-li-si, i zikuzan u Ceul-seay-si, i ayaw nu panan patizen tu cacay. a ungcung sulitan (Yu-san-kul-cya-kung-yen-kuan-li-zuYushan Nationnal Park). 2012 a mihecaan, i Yu-san-kul-cya-kung-yen sakatulu nu pilubang sapahusu, paMey-san a kenisay a yincumim a maliwanen a lala’ patahekal, yen-ciy a ngatu sa, namaka 105,490 kung-cing maselep tu 103,121.4 kung-cing.

kakitizaan （地理）

玉山國家公園東起馬利加南山、喀西帕南山、玉里山主稜線，南沿新康山、三叉山後沿中央山脈至塔關山、關山，西自梅山村西側溪谷順楠溪林道西側稜線至鹿林山、同富山，北沿東埔村1 鄰北側溪谷至郡大山稜線，再順哈伊拉漏溪至馬利加南山北峰；計畫範圍內包括玉山群峰、秀姑巒山、大水窟山、塔芬山、雲峰、關山及南橫公路梅山至埡口段。

Yu-san-kul-ca-kung-yen maka i wali Ma-li-ca-nan-san, Ke-si-pa-nan-san, Yu-li-san-cu-len-sang, Nan-yen-sing-kung-san, San-ca-san-huo besus tu Cung-ying-san-may ta Ta-kung-san,Kung-san, i edip sa maka May-san-ctung i edipay a sauwac besus han Nan-si killangkilangan a zazan, makaedipan a bayac katukuh i Lu-lin-san Tung-hu-san, i amis dungdung han ku Tung-pu-chung 1 ling amisay a sauwac katukuh i Cing-da-san-lung-sang, anu paabesus aca. i Ha-i-la-lul-si atu Ma-li-ca-nan-san amisay a bayac; nu pabalucu’. sa a izaw ku Yu-san buyubuyu’an Siw-ku-lang-san, Da-seuy-ku-san, Ta-hun-san, Yun-hung-Kung-san atu Nan-heng-kunng-lu May-saann katukh i Ya-kuo.

國家公園面積共103,121.4公頃，行政區包括南投縣信義鄉24,163.8公頃、嘉義縣阿里山鄉1,404公頃、高雄市桃源區34,936.9公頃、花蓮縣卓溪鄉42,616.7公頃。

Kul-ca-kung-yen a lala’ u 103,121.4 a kung-cing kaahebal, cing-ceng-ciyi i laay ku Nan-tel-siang Sing-i-syang 24163.8 a kung-cing, Ca-i-syang A-li-san-syang 1,404 a kung-cing, Kaw-shung-se Taw-yen-ciyi 34,936.9 a kung-cing, Halin-sang cwo-sii-syang 42,616.7 a kung-cing kaahebal amim.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料
• 信義鄉維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%A1%E7%BE%A9%E9%84%89_(%E5%8F%B0%E7%81%A3)
• 玉山國家公園：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%89%E5%B1%B1%E5%9C%8B%E5%AE%B6%E5%85%AC%E5%9C%92