Yehan. Saypa-sedi’-an.Pa-ha約翰·塞巴斯蒂安·巴哈
nikaudip生平
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
caynem-wallim a mihcaan tulu a bulad lucay a demiad, pilecuhan ni Pa-ha (kamu nu Hulam: 巴哈) itida i Sen-sen’-luo-ma-di’kuo Aysen-nahe’. ci ama nida ci Ye-han. Anpu-luosiw-se. Pa-ha naenengan nu heni i Aye-hute’, caynem-piccay a mihcaan mabulaw taydan i Aysen-nahe’. Anpuluo-siwse u niyadu’ay a ingyey nu lumaan, u dayday tu nu sakasepat nu ingyey nu lumaan, pasubana’ cinida ci Pa-haan mitengteng tu siwticin atu tacencin, cina ni Pa-ha Maliya. Yili-sapay. Laymuo-site’ u wawa nu sikaduhay a tataynaan a wawa, walu ku nilecuhan nu heni tu wawaan, sasabaay ci Pa-ha. Kaka nu wama ni Pa-ha ci Yehan. Ke’lise-duohu. Pa-ha, u sakaapi nu wama nida, pasubana’ ci Pa-haan tu kunfuncin a sapitelenteng a nalimaan.
1685年3月31日，巴哈出生在神聖羅馬帝國艾森納赫。他的父親約翰·安布羅修斯·巴哈本居住於艾爾福特，1671年才舉家搬遷至艾森納赫。安布羅休斯是鎮上的音樂家，也是家族的第四代音樂家，他教導巴哈演奏小提琴和大鍵琴，巴哈的母親瑪利亞·伊莉莎白·萊默希特是馬車伕之女；兩人育有八名子女，巴哈排行最小。巴哈的伯父約翰·克里斯多福·巴哈，也是其父親的雙胞胎兄弟，教導了巴哈關於管風琴的演奏藝術。
waluay ku mihcaan ni Pa-ha micumud tu Aysen-nahe’- ladin gu a cacudadan, malingatu minanam tu Syesiw, sepna atu lu’-de-cun a cudadan, micidek ku nu De-kuo atu Ladin-gu a hukuing atu setu nu cudadan, tumian uyni u tasaay nu secian ni Madin. Lude a cudadan. kapah ku nicudadan ni Pa-ha i cacudadan, kapah aca ku dadiw nida, u nu kiwkay sa ku dadadiwan nu heni, katukuh tu pilipayan itida i Senhew-ce kiwkayan mudadiw tu cinwen a dadadiwan atu dadiw sananay tu dadiw a sepanan.
巴哈8歲進入艾森納赫拉丁語學校，開始學習聖經、詩篇及路德宗教義，特別是德語和拉丁語的福音書和使徒書，這裡恰好也是兩世紀前馬丁·路德的母校。巴哈在校成績不錯，顯然他歌喉很好，由只能唱讚美詩的詩班，升到週日在聖喬治教堂演唱經文歌和清唱劇的詩班。
Aw-de-luo-hu奧德洛夫
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kapatayan nina ni Pa-ha i caynem-siwsip a mihcaan, ci ama nida i tawyaay tu a mihcaan tu caycay a buladan siacawawac, tulu a bulad namikikung mapatay tu. cacay a bataan ku mihcaan nida naitu ku wina atu wama sacacayay satu cinida, taydan tu nida i Aw-de-luo-hu a kakaan ci Yehan.Kelise-duohu.Pa-ha nu lumaan, u kaka t uku pahabayay. ci Ke’lise-duohu u kawaw nida i kiwkay malakunfun-cinse, namaka Pa’-hay-pia-e, tulinen nida ci Pa-ha i Aysen-na’he’ malingatu pasubanaen nida tu ingye a sapasubanaan, pasubanaan nida tu tacincen, atu cacanan nu dadatukan a hucunu dadatukan, naniladayan tu cinida tacuwacuwa nu kiwkayan miadih tu baluhay a kunfuncin, uyniya ku sakatumecek ni Pa-ha tu sakay dadatukan.
巴哈的母親死於1694年，他的父親遂於同年11月底再婚，卻在三個月後去世。10歲的巴哈成了孤兒，並住進了位於奧德洛夫的長兄約翰·克里斯多福·巴哈家裡，由長兄扶養。克里斯多福是一個職業教堂管風琴師，曾師從帕海貝爾，他繼續給予巴哈在艾森納赫便開始的音樂教育；他教導巴哈彈奏大鍵琴，以及其他樂器的基本演奏技巧，還曾帶他參觀鎮上教堂裝設新管風琴的過程，這種種奠定了巴哈未來器樂造詣的基礎。
miedap ci Pa-ha tu sakayluma nu sakaudip, malacing ku dadiw nida, ahebal ku natakulawan nida, anupaimung tu cinida yadah t uku kalisiw, nika caay piales cinida tu sapinanamaw, matulin i Awluo-ladin gu micudad. yadah ku nisuupedan nida tu sakay sensye a cudadan, u sakay pahanhanan a micudad sa.
巴哈也幫忙分擔家計，他的歌喉嘹亮、音域很廣，表演所得的收入相當不錯，但他沒有放棄學習，繼續在奧德洛夫拉丁語學校上課。他還蒐羅一批為數可觀的神學著作，供閒暇時閱讀消遣。
ci Ke’lise-duohu papicapien nida ku nisulitan namaka timulay, amisay nu De-kuo u matinengay misulitay tu dadadiwan, idaw ku namaka Fa-kuo a tademaw, papatinakuan ci Lu-li, Lu-yi. Ma-e-san,Ma-lan.Ma-lia, atu Yi-ta-li tademaw ci Ci-luola-muo.Fuolia-seke-pae-di. yu wawa henay ci Pa-ha yadah tu ku nipimelawan ni nanaman tu mahiniay a nalamaan a nisulitan. nalimaan ni Pa-ha sakamusa namiedap ci nida tu kaka nida misulit tu dadadiwan, nika ci kaka nida caay ka namuh tu mahiniay a waywayan, u sapalawpesay sa tu demiad ku mahiniay sa.
克里斯多福讓巴哈接觸的作品有來自當時南、北德的大作曲家，也有法國人，例如盧利、路易·馬爾尚、馬蘭·馬雷，以及義大利人吉羅拉莫·弗雷斯科巴爾第。年輕的巴哈也許觀摩學習了這些作曲家的作品。巴哈的手稿表明了他曾經為他哥哥抄總譜，但他的哥哥不鼓勵他這樣做，也許是因為覺得這樣浪費了他的時間。
Li-na-paw呂訥堡
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Li-na-paw a senmake kiwkay呂訥堡的聖馬可教堂
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]caypic-sepsep mihcaan tulu a bulad, ci Pa-ha atu cabay nida ci Ay-de-man tayda i Li-na-paw. patideng cinida tu Senma-ke kiwkay a cacudadan tulinen nida micudad, sa milabu tu nu kiwkay a dadadiwan. pasubana’ cinida tu Latin-yi, Sila-yi, Luo-ci, Siwce-sye atu Sen-sye. amica caay ka hacica ku kalisiw, nika ci Pa-ha sakay tida i mapatayay mikikungay a mudadiw kapah henay ku kaalaan tu kalisiw, taneng maudip.
1700年3月，巴哈與他的好友埃德曼同行前往呂訥堡。他在聖馬可教堂設立的拉丁語學校繼續學業，並參與教堂的音樂生活。學校裡同樣教授拉丁語、希臘語、邏輯、修辭學和神學。雖然唱詩班成員分到的零用金微薄，但巴哈靠著在婚喪典禮上獻唱及街頭表演的收入，還能勉強維持生活。
amica ku nikakapah nu luma’, kiwkay nu Sen-make a aadihan tu cudad a lumaan yadah ku nisingaan tu namaka caynem nu secian tu nalimaan anipisulitan tu dadadiwan atu niingsacuan tu cudad, makaala tu pina nu malebutan, pasu pinaay tu nu misangaay tu dadadiwan a tademaw, hatiniay tu nisulimetan nu dadadiwan, idaw ku matinengan mudadiway nu kiwkay a tademaw, ci Sen-make patahekalen nida ku sakapahay nu dayday a dadadiwan. ci Pa-ha mitengil tu mikilul tu a mudadiw, nanu tawya tu ku nika itida i kiwkiwkayan, ci Ma-tin. Lude yadah ku nisangaan nida tu dadadiwan
sasipabeli ci Pa-haan sapitaneng nida a sapatahekal mikulin tu sakay cinidaan tu dadadiwan a sadadiw, mahiniyay nanutawyaay a dadadiwan itini ci Pa-haan patahekal tu nu aydaay a nipisumadan tu dadadiwan atu sapicuduhaw tu dadadiwan.
除了擁有華麗的建築外，聖馬可教堂的音樂圖書館裡還典藏了自16世紀中期以來豐富的手抄樂譜及印刷版本，曲目超過千首，包含上百位作曲者；擁有如此可觀的樂作收藏，又有優秀的唱詩班，聖馬可發展出精緻的音樂傳統。巴哈在此既聽也唱，朝夕受教會音樂的薰陶；馬丁·路德創作的許多聖詠後來給予巴哈創作的啟發並磨練了他和聲的技巧，而這種古老的音樂形式在巴哈未來無數的聲樂作品中得到改良與推廣。
caay tu katenes makuhat tu ci Pa-ha, nika idaw tu ku kawlah nu kiwkay, malaziwsiw nu tatuluay a sayhuan, hanipinanam han nida ku nipitulin tu kawaw, siw-ti-cin, kun-fun-cin, ta-cen-cin. ci Pa-ha matineng cinida tu Sen-ye-han kiwkay a sayhu nu kun-fun-cin ci Ke-aw-e-ke.Pu-mu, ci Pu-mu atu luma’ ni Pa-ha u kakatinengan tu, ci Pa-hu nu tawyaay a nisulitan kalalidanaca. caypic-sepcay mihcaan tu lalud, culil han ni Pa-ha taydan i Han-paw, mitengil tu Sen-kay-lin kiwkay a cinse ci Lay-in-ken tu kun-fun-cin, makatengil aca tu pey-z’-e-man a cinse ci Wen-sen.Li-pey-ke’ a nipidatukan, mapabahal ci Pa-ha, hanipidang hantu nida a tayda i tuda.
沒多久巴哈也變聲了，但他仍保有教堂的獎學金，且擔任三位器樂師傅的助手，並繼續磨練他畢生最熟練的樂器：小提琴、管風琴、大鍵琴。巴哈此時認識了聖約翰教堂的管風琴師格奧爾格·伯姆，伯姆早年即與巴哈家族結識，巴哈早期作品深受其影響。1701年的暑假，巴哈步行30哩到漢堡，聆聽聖凱薩琳教堂的琴師萊茵肯彈奏管風琴，還聽到北日耳曼的著名琴師文森·呂北克的演奏，這給年輕巴哈帶來強烈震撼，此後他多次舊地重遊。
katukuh i Li-na-paw, ci Pa-ha kanamuhan nu Fa-kuo. itida i Sen-ma-ke kiwkay tu siidaay nu cacudadan a mahicaay nidatengan, nu Fa-kuo namin ku kamu nu micudaday. yu migiki ku nuheni nu Fa-kuo a dadadiwan ku gagikian nu heni, miawda henay tu namaka Lu-li, Li-na’-paw a ye-se ci Sale’ malapasubanaay tu lukiyawan nu saydanan. namakatengil satu, ci Pa-ha mangalay micapi i tunuheniyan, micidek tu sakay dadadiwan. ci Sale’ madateng nida ku wayway ni Pa-ha, laday han nida tayda i Ce’-le’ mitengil tu midatukay atu kun-fun-cin, micapiaca tu Ku’-pu’-lan nu Fa-kuo matinengay a kapahay nu kawawan, uyni ci Pa-ha u sakalingatuan nida kuyni.
回到呂訥堡後，巴哈也受到法國文化的洗禮。在聖馬可教堂一所專為貴族子弟附設的學校裡充斥法國傳來的新奇想法：學校裡的學生流行以法語交談、排演法國戲劇並以法國音樂伴奏，還聘請曾受教於盧利，呂訥堡伯爵的樂師薩勒擔任舞蹈老師。在旁聽後，巴哈下了不少功夫接近法國文化，尤其是在音樂上。薩勒對巴哈留下深刻的印象，甚至帶他到策勒欣賞管弦樂團和管風琴的演奏，並接觸了如庫普蘭等法國作曲大師的相關作品，這是巴哈音樂兼容並蓄的開端。