Yi-nen-ka-ci

Yi-nen-ciya-ci 伊能嘉矩

nilaculin

Yi-nen-ka-ci “1867 a mihcaan 6 abylad 11 a demiad katukuh 1925 amihcaan 9 abulad 30 ademiad”, u dipun mikingkiway tu tademaw a sipunu’ay, nu lalangawa mikingkiway, nikaudipan nida mikingkiw tu taywa, u taywan naemekan atu yuncumin mikingkiway tu sapanwknwk a tademaw cinida.

伊能嘉矩（1867年6月11日—1925年9月30日），日本人類學家、民俗學家，其一生致力於臺灣研究，是臺灣歷史及原住民研究的奠基人之一。

imahini cinida pasayda tu niyadu’nida yin-yi a kitidaan mikingkiw tu naemekan a tu lalangawan a sapikingkiw, imahini macalolaw ku ci liw-tayn-ku-nan nisulitan nida atu yin-yi-u-yi anilacul.

同時他也對自己的故鄉遠野地區進行歷史民俗研究，此即影響了柳田國男所著之《遠野物語》的內容。

1949 a mihcaan 6 abulad 6 ademiad, u sitangahay ci yang-in-pin i “ pulung a sinbun” nu sakabit “taywan nikaudip” anisulitan, alan ku n iyi-nen a “ taywan lalangawan” acuda matucek “ taywan sapikinkiw sapicudacacay ba taan” sa.

1949年6月6日，學者楊雲萍在《公論報》副刊——「臺灣風土」專欄上，將伊能氏的《臺灣文化志》一書選入「臺灣研究必讀書十部」中。

ci yang-se sakamu sa “kapah ninin kukamu sa “taywan mikingkiw tu sayku” Yi-nen-ka-ci a “demiad a adding” nika si masasingay.”

楊氏並且認為：「可以說：『臺灣研究的都市』的任一曲巷小路，沒有一處沒有伊能嘉矩的『日影』的映照的。」

nikaudipan生平[編輯原始碼]

1896 amihcaan 11 abulad ci Yi-nen-ka-cinaw hitay nu lu-cin- nu mikuliay ku udip nida kyutayna i taywan, kawaw nida u sakakaay anu mikuwanay tu binawlan.

1895年11月，伊能嘉矩以陸軍省雇員身分來到臺灣，任職於總督府民政局。

Katukuh sa cinida i taywan, kasenun sa cunida atu ci tin-tay-an-tin “1857 katukuh 1928” masakaput “taywan a tademaw nu masakaputay”, malingatu minanam tu kamu nu taywa, nu taluku, kyu mikinsa tu Yincumincu a kamu.

到臺灣後，他隨即與田代安定（1857~1928）組織「台灣人類學會」，開始學習台語、泰雅語，進而調查原住民各族語言。

1867 a mihcaan 6 a bulad 11 a demiad  “ in-cin-3 a mihcaan 5 ay abulad 9 a demiad” Yi-nen-ka-ci lecuhan i dipun yi-yi-heng-tin a niyadu’ baluhay a luma’ “ aydaay nu yin-se-king yin-yi-si timulay a maci” nanu adidi i baku anikuwanan muculcul minanam tu cuda.

1867年6月11日（慶應3年5月9日），伊能嘉矩出生於日本遠野橫田村新屋敷（現岩手縣遠野市東館町），從小就在祖父的嚴厲督促下熟讀四書五經。

1897 a mihcaan 5 ay c bulad katukuh 11 a bulad, mikawaw cubuda makaala tu 192 a demiad nu " sapalangaw tu banzin sa tawya apatungus tu sapicuda mikingsa", imahini nasadipaan nida mamin ku taywan a misaan nida,

1897年5月至11月，他進行了為期192日的「蕃人教育設施準備に関する調查」，在這段足跡遍布臺灣全島的調查旅程，

cinida sa haymaw sa pasasutinaku a mipadadan, pasayda micukaymas tu naumahan a cuda, mipalecad tu nu tin-tay-an-tin, niyaw-ci-lung-cang a tademaw nikinkiwan a hici. ya nikingkiwan nu henisa pacunuden tu nu udip a satakatineng,

他將自己漸趨成形之分析方法，充分應用於田野資料上，同時也參照了如田代安定、鳥居龍藏等人的研究成果，將他們的研究融入自己的理論中，

patahekal tu taywan yuncimin a sapacuyaku a kaput, namakayni i kamu nu binacadan "ukaku nu udip, ulalagawan, nudateng, u kamu nu ngiha, naemekan a pasubana;"lima kina sasakamuen a pasasucukaymas,

提出了臺灣原住民的解釋體系，其依據各族群語言及透過「體質特徵、土俗異同、思想進否、言語異同、歷史口碑」五種原則的應用，

u taywan yuncumin u "idaw aca ku malecaday ni kasaupu sa, paadih aca tu wayway nu baat atu capi, suwanisen tu pulung nu cudad adihan ku idang nu baat tu capi"

將臺灣原住民以「共有某種特殊性質的集成一體，再以其共有特徵的遠近，劃定系統上血緣的遠近」，

pakayni "luyalul,binacadan, niyadu" a mupili', u taywan yuncumin pala waluen a binacadan tusa idaw ku cacay ku niyadu' " waluay a binacadan sa; tayal,amis,bunung, cu, saysiya, paywan,puyma, tangabulan" mademec ku nu cin a siyhu nu ban sananay," mataay a ban", "maneknekay a ban", hidanida mu ulic.

並依「群、族、部」的分類，將臺灣原住民分成4群8族21部（8族：泰雅、阿美、布農、鄒、賽夏、排灣、卑南、平埔），打破以往在清政府撫蕃時所做「生蕃」、「熟蕃」之劃分。

1898 a mihcaan, ci Yi-nen-ciya-ci "mikingkiw tu banzin" mikisaay, mihapiyu " taywan nu huwan a nipi tadas a kakawaw"

1898年4月，伊能嘉矩任「蕃政研究」調查員，發表《臺灣土蕃開發狀況》。

1900 a mihcaan, kasenun han ku taywan nu malumanay a pikingsa a masakaputay patideng, tucek han ci Yi-nen-ciya-ci malabanti. pinaamihcaan alaw han mamin tu nida ku pikingsa tu nu tademaw a kakawaw kyu idaw ku "ratwan bazin a kakawaw". atu mutiku musilemud tu tusaay a lasubu nu matenesay a banzin a nukuwanan "taywan banzun" itawya mumuku tu baeketay a ziday.

1900年，臨時臺灣舊慣調查會成立，任命伊能嘉矩為幹事。幾年間，其分別完成了他於人類學的著作《臺灣蕃人事情》，以及回溯梳理清代二百年熟蕃統治史的《臺灣蕃政志》，具備劃時代的重要意義。

1904 amihcaan 4 abulad, ci Yi-nen-ciya-ci u "taywan banzi" pasay tukiw a daygaku misinsi tu puesu, nika i 1907 a mihcaan pacubelisan.

1904年4月，伊能嘉矩以《臺灣蕃政志》向東京大學申請博士學位，但在1907年遭撤回。

1906 amihcaan ci Yi-nen-ciya-ci miales tu kawaw nida, taluma i niyadu' nida i yin-yi, sadep sa misulit tu nwemekan misulit ku kawaw nida, imahida mihapiyu tu yi-su a naemeka.

1906年，伊能嘉矩辭去一切職務，回到故鄉遠野後，專心進行文獻編纂的工作，期間發表《岩手縣史》。

1909 amihcaan, ciYi-nen-ciya-ci mahedek ku "tabakiay a dipu nu cudad musilac -u taywan" 1922 amihcaan "taysiwsabaw cacay a mihcaan" upulung nu mikuwanay patideng tu "taywan a mikuwanay naemekan anikaydaan a wiyunhuy muawaw ci Yi-nen-ciya-cimamisulit tunu cin-day a taywan nu naemekan, wonisa pasayni i taywan nu naemekan macalilaw tabaki a akawaw a "taywan lalangawan a kawaw".

1909年，伊能嘉矩完成《大日本地名辭書序編─台灣篇》；1922年（大正十一年）總督府設立「台灣總督府史料編纂委員會」，聘請伊能嘉矩撰寫清代臺灣歷史，這就是後來對臺灣史研究影響重大的《臺灣文化志》。

1925 a mihcaan 8 ay a bulad 9 a demiad, i tini i taywan malalid tu imelang mangaleb aca, micumud i sen-kang a ising a paising, tuyda a mihcaan 9 abulad 30 ademiad ci Yi-nen-ciya-ci mapatay, tawya 58 ku mihcaan nida.

1925年8月9日，因為在臺灣所染瘧疾復發，進入盛岡一家醫院治療。同年9月30日，伊能嘉矩病逝，享年58歲。