a laylay nu Cuo-kuo
saayaway a kasumamadan a laylay (上古史)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
Cuo-kuo(中國) a laylay a nu makayni i sulit a cudad, tahekal tu i Sang-chaw(商朝) malingatu izaw tu ku tulu malebut lima lasubu a mihcaan, namakay caliway tunu tusa tuni sulitan a hulic pawacay (證明), Siy-chaw(夏朝) malingatu izaw ku sepat malebut tusa lasubu a mihcaan, namakay Sang-huang-uw-ti(三皇五帝) atu nakamuan a mihcaan Cuan-suo-se-day(傳說時代) malingatu pakala tu sepat malebut enem a lasubu a mihcaan, makay Pan-ku(盤古)、San-ti(上帝)、Ni-wa(女媧) nakungkuan nu babalaki a mihcaan pakalal tu lima a mihcaan .
(u sulit nu Hulam: 中國歷史如果從文字出現的商朝算起約有三千五百年（信史）；從經過二重證據法證明的夏朝算起約有四千二百年；從三皇五帝的傳說時代算起約有四千六百年；從盤古、上帝、女媧等不確定的神話時代算起約有五千年。)
itepan tu kasumamadan a laylay中世史[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
piazihan Cuo-kuo-caw-tay(中國朝代) kasasumamadan a Cuo-kuo(中國) miawas tu pinaay a nikakutay tu laylya nu knatal,Hung-ti (黃帝) mapulung atu malaliyas tu ni u kakutay u zuma satu kapulung tu mihcaan izaw ku Cin-han(秦漢),Ci-cin(西晉),Suy-tang(隋唐),bey-sung(北宋) hatini kakatuud kapulung, Yuan-tay(元代)、Min-tay(明代)、Cin-tay(清代), u ni kalaliyasan a mihcaan izaw ku Chun-ciw-zang-ku(春秋戰國)San-ku(三國)Uw-huw-se-luw-ku-se-ciy(五胡十六國時期)Nan-pe-caw(南北朝)Uw-day-se-ku(五代十國)Sung-liyaw-cin-yuan(宋遼金元) zuku.
(u sulit nu Hulam: 古代中國經歷朝代更迭不下數次，統一與分裂交替發生，其中統一的時期有秦漢、西晉、隋唐、北宋（局部統一）、元代、明代、清代等，分裂時期有春秋戰國、三國、五胡十六國時期、南北朝、五代十國、宋遼金元等。)
ayaw nu kasumamadan tu 21 a mihcaan, u wawa ni Yu(禹) mipatizeng tu China(中國) saayaway saicelangay a kamihcaan nu Siy-chaw(夏朝), zikuzan tu sepat lasubu a mihcaan Tang(湯), mabelin ku Siy-chaw(夏朝) a kamihcaan, u mahini malakuwit tu kuni u kasumamadan henay a laylay a nikauzipan tatenga’ u saayaway nu Cung-yuan-wang-shaw(中原王朝), ayaw pakala tu 1046 a mihcaan Zew-wu-wang(周武王), malawpes nu Zew-chaw(周朝)。
(u sulit nu Hulam: 公元前二十一世紀，禹的兒子啟建立了中國第一個世襲朝代夏朝。四百餘年後湯推翻夏，創建商朝，是目前通過考古確認的第一個中原王朝。約前1046年周武王滅商建立周朝。)
patizen tu Zew-chaw(周朝), Zew namakay Zew-wu-wang(周武王), Zew-zen-wang(周成王)和Zew-kang-wang (周康王) mikuwan tulu a laylayan a mihcaan. patizeng kapah tuni pikuwan tu saykay mala Hung-ti (黃帝) tu ci,Cen-wang(成王) kang-wang(康王)masangangan tu Cen-kang-ze-ce(成康之治), i tini kala Hung-ti (黃帝) nica sa pangangan han tu Cen-kang-ze-ce(成康之治) a pikuwan. 841 a mihcaan kanatalay a tademaw malebu mala u Cuo-kuo(中國) a laylay, tatenga’ malingatu tunian a mihcaan, satu u Zew-chaw(周朝) malingatu tu kalawlawpesan tu, ayaw nu 771 a mihcaan malawpes tu ku Zew-chaw(周朝)，patizeng tu Dung-zew(東周)，u Cung-yuan(中原) maaalaw pingangayaw tu Chun-ciw-zang-ku(春秋戰國) a kanatal a kamihcaan.
(u sulit nu Hulam: 周經周武王、周成王和周康王三代的治理，建立完備的禮治社會，成王、康王在位期間後被稱為成康之治。前841年的國人暴動成為中國歷史有確切紀年的開始，此後周朝開始衰退。前771年西周滅亡，東周建立，中原進入諸侯爭霸春秋、戰國時代。)
ayaw nu kasumamadan tu 221a mihcaan, malawpes ni Cin-se-huang(秦始皇) ku enem a kanatal patizeng satu ku Cin-chau (秦朝)，palacacay hantu ku China(中國). namahica palebung tu u nipikelec pikuwan nu China(中國), malingatu tu ni Cung-yang(中央) a saupu tu sakaku mikuwan nu Hung-ti (黃帝), ayaw nu 207 a mihcaan malawpes tu ku Cin-chau (秦朝)，kilul tu ni ngangayaw nu Cu-han-zan-zen(楚漢戰爭)，mademec ni Liw-pang(劉邦) ci Sang-yu(項羽) i tini i ayaw nu 202 a mihcaan hawsa patineng satu Han-chaw(漢朝)，Si-han(西漢) namilawpes tu Wen-cin-ze-ce(文景之治) icelang tu ku Han-uw(漢武) atu Zaw-sun--ze-ce (昭宣之治), China(中國) u saicelangay tu a kanatal, mala u kakitaan tu. u nu satipan a Lu-ma-di-cu(羅馬帝國) malecat mala u tabakiay tu Hung-ti (黃帝) a kanatal.
(u sulit nu Hulam: 公元前221年，秦始皇消滅六國，建立秦朝，統一中國。從此中國結束分封體系，開始中央集權的君主統治時代。前二零七年秦朝滅亡，在隨後的楚漢戰爭中，劉邦打敗項羽於前202年建立漢朝，西漢經歷文景之治、漢武盛世、昭宣之治，中國的國勢來到第一個輝煌的高峰，與西方的羅馬帝國同時成為舉足輕重的世界大帝國。)