banul

banul, tekikicay(鵪鶉)

雞形目雉科鶉屬鳥類。鵪鶉又名紅腹鶉。

u banul ku mata(目) nu tulakukay a wayway, ce a ke(科), banulay a su(屬). u banul u sumanahay ku bili a banul han ku zuma a ngangan.

u kauzipan (生態環境)

鵪鶉是一種生性膽怯的鳥類，不喜歡結群互動，體形較小且保護色很好，常常潛伏在農田、草場的植物基部，極難發現，受到驚嚇後會尖叫著從藏身處直飛而去。

u banul hananay u halitalaway a ayam, makayi kuheni a mabeleng, adidi ku uzip kapah aca ku sapilimek a banuh, itiza tu milimek i umahumahan, atu lutulutukan. caay kadayum a mazih, anu mapasiangi kakelul sa mutuwa a mabahel milaliw.

u cidek (特徵)

鵪鶉為體形較小的雉科鳥類，體長在16－18厘米左右。

adidi ku uzip nu banul u tikulac a ayam, hakay 16—18 a mm katanayu’.

鵪鶉雌雄體形接近，體色略有不同，雄性頭部基色為褐色，頭頂有黃白色中央冠紋。

u ulang atu tama a banul malecad katabaki, u kulit caay kalecad tu adidi, u tama ya tangah u nu kafey a kulit, i teban sitakulyaway atu sanglacay a kulit i teban malaadiping.

自喙基部起始有細長的黃白色眉紋，眉紋甚長延伸至後頸部；過眼有一道黑色貫眼紋，貫眼紋下為褐色條帶，條帶以下餘部黃白色，喉部黑色；

napakayza i ngutuc malingatu izaw ku tanayu’ay a takulyaway atu sanglacay a kulit nu kalaw, uyza ya kalaw manayat tazikuz nu liel; i mata izaw ku luminiay a kulit mibalat tamata, i sasa nu pibalat tu mata a kulit sa u nu kafey a kulit, i sasa nu sasulitsulit sananay sa u takulyaway atu sanglacay a kulit, i takulaw u luminiay tu a kulit.

上體深褐色，密布紅褐色及黑色橫紋，其上點染大量縱向黃白色矛狀條紋及不規則斑紋；翅長且尖。

u ayaw a uzip nu banul, u ka-fey a kulit ku uzip nuheni. malecek nu sumanahay luminiay atu luminiay sasulitsulitan, i pabaw satabaki han amicengel tu takulyaway atu sanglacay a kulit sa dicem sananay a kulit atu caay kasiwantan a tungaw; tanayu’ ku sapikpik madicem aca.

尾短，尾羽甚至被尾上覆羽完全遮蓋，飛行時可見尾部長度小於翅長的一半；胸部紅色，兩脅有同色的斑塊，腹部污白色。

apuyu’ ku kikul, u banuh nu kikul matabu nu zumaay a banuh, mabahel satu mazih tu maltusa nu sapikpik kiza kikul niza; u sumanahay ku baluhan, i kakeli’ niza simalcaday a kulit a tungaw, u bili niza u mauningay a sanglacay,

雌性體色基本與雄性一樣，惟其喉部黃白色，而不似雄性為黑色；虹膜紅褐色；喙灰色；雙腿肉棕色。

u nu ulang a kulit malecadtu nu tama a kulit, itiza adada’ i takulaw sa u takulyawway sanglacay ku kulit, caay kalecad tu nu tama u luminiay ku kulit; u hung-mu(虹膜) sa u sumanahay kafeyay a kulit, u sangutuc sa u abuay a kulit, u sazipa sa u nu titi a kulit.

本物種喙形短小而細，跗跖部短，幾乎與中趾等長，無距。

mahiniay a banul adidi ku uzip, apuyu’ ku taludu, malecadlecad ku katanayu’, nayi aca ku laad.

siwawa atu pidiput (繁殖與保護)

鵪鶉營巢於農田作物之間的地面上，每巢產卵8－13枚。

本物種的數量及分布甚廣，未列入瀕危。在歐洲，鵪鶉是主要獵捕的鳥種之一，尤其在其遷徙至地中海沿岸地區期間，遭大量捕殺。

u banul i umahumahan, nipalumaan a mulecuh tu tiekuk, kina cacay walu katukuh sabaw tulu sa ku nilecuh tu tiekuk.

mahiniay a banul yadah henay ahebal aca ku kakitizaan nuhini. caay henay ka u mamalawpes a ayam. i Ameylika sa u aadupen ku banul, mangalub yu mabulaw kuheni tayza i lilis nu ti-chung-hay(地中海), beleng sa ku mitekelay a mitekel tu banul.

sanglacay a kulit nu kalaw, mibalat tamata kiza kulit nu kalaw, i sasa nu kalaw sa u ka-fey a kulit, i sasa nuza sulit sa u takulyaway atu sanglacay a kulit, u takulaw sa, u lumeniay a kulit.

但在東亞，鵪鶉養殖有數千年的歷史，養殖育種（家養鵪鶉起源於日本鵪鶉，而非本條目所述物種）技術成熟，養殖場已能滿足市場需求，野生鵪鶉的生存未受威脅。

nika i tini i tung-ya(東亞), pinapina tu a mihica, mamalebut tu a mihcaan pahabay tu banul, pahabay tu banul hananay napakayza i li-pun malingatu, nika caay kaumahiniay a banul, masametek tu nipahabayan, maedem tu ku sakitini papacakayan, caay henay pikawa tu i putahay a banul.

u lalangawan (文化)

鵪鶉肉及蛋均為高級滋養品，其蛋白質、維生素及鐵等元素含量均比雞肉高，而脂肪含量低於雞肉。

u titi nu banul atu tiekuk, u sayadahay ku iyu sa, i labu yadah ku wey-ta-min atu tey hananay a iyu kiyadahan ku nu tulakuk saan, adidi aca ku simal kiadidien ku nu tulakuk a simal.

尤其是含有重要的腦素和卵磷脂，是人類高級神經活動不可缺少的營養物質。其膽固醇含量較低，優於雞肉、蛋。

mangaleb i labu izaw aca ku naw-su(腦素) atu lwan-lin-ce(卵磷脂), u

mahiniay a tuud daecus a nayi i tini i punu nu mita u tademaw, adidi aca ku tan-ku-cun(膽固醇) kyu kikapahen ku tulakuk atu tiekuk.

所以鵪鶉肉、蛋等還有很高的醫療價值。《本草綱目》記載：它具有補五臟，益中氣，實筋骨等功效。

kyu u titi nu banul atu tiekuk, u sakapahay a sapaiyu, hini sa ku nacudadan:

misakapa tu lalabuay nu mita, sakakapah nu labu a izang ita, "sakatanektek nu ukak nu tademaw (本草綱目)" sa.

據《禮記‧曲禮》中記載，春秋時鵪鶉已成「上大夫之禮」，出現在宮廷宴席上。雄鵪鶉生性好鬥，故很早就有鬥鵪鶉的歷史，還用鬥鵪鶉來賭博。

pakayni itini nacudadan nu "li-ci(禮記)", i "chun-ciw(春秋)" henay u sapanubu tu i pabaway, u sapakan tu i pabaway a labang. makatal ku tama a banul, kyu i samamad naizaw tu ku padademec tu banul hananay a kawaw, u sapipakiyaw aca ku banul.

古人所說的「衣若懸鶉」就是用鵪鶉尾巴又禿又短的羽毛來形容衣服的破爛。「鶉衣」也是這個意思。

由於鵪鶉生性極度膽小，因此香港人形容一些膽小或者怕事的人為鵪鶉。

在舊約聖經中有上帝為以色列人每人每天降下一隻鵪鶉作食身的紀錄。

yu sumamad sikamu tu "tada mahiza ya i tepatepadan a banul" han, patinaku tiza kikul nu banul maanal aca apuyu’ aca ku kikul nu banul satu malepiay a zikic a patinaku. "u nu banul a zikuc(衣若懸鶉)" sananay u maniay a imi.

mapadaki ku banul, kyu hini sa ku syan-kang(香港) a tademaw u banul han nuhini ku mapadakiay atu halitalaway a tademaw.

itini i bangcalay a cudad hini sa pabelien nu kamisama ku I-se-ley(以色列)

a tademaw tu demidemiad tu banul, simalcacay sa ku cacay a tademaw malukakanan nuheni.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (參考來源)

nisulitan ni 蔡宜庭 aci 高碧霞.
中文維基-鵪鶉：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%B9%8C%E9%B9%91