ciluciluk

ciluciluk(麻雀)

【學名】Passer montanus

【mitesekay a ngangan】passer montanus

【俗名】樹麻雀、霍雀、嘉賓、瓦雀、琉雀、家雀、老家子、老家賊、照夜、麻谷、南麻雀、賓雀、厝鳥、砉鶉；屋角鳥、屋簷鳥，是麻雀屬下的一種鳥類。

【tada ngangan】Shu-maque, Huo-cui, Jiabin, wa-que, liu-que, jia-qiao, laojia-zi, laojia-zei, zhao-ye, Magu, nanmaque, Bin-que, Cuo-niao, Huo-chun, wujiao-niao, Wuyan-niao, u nu cilukciluka mikeliday tu cilukcilukan.

kaliwasak (分布)

麻雀廣泛分布於歐亞大陸，歐洲、中亞、東南亞、東亞均可見到此物種。

cilukciluk kaliwasak maudip han i Ou-ya ta-lu, Ou-cou, Cung-ya, Tung-nan-ya, Tung-ya maadih tu numita ku cilukcilukan.

它們普遍在樹上築巢，身形比起其他鳥類來説比較小，身體大部分為褐色與白色，且相較其它鳥類特別的是，麻雀在陸地上移動時是用跳的。

i pabaw nu kilang a sidibu, udip nida mikiadidi tu duma a ayama, udip nu banuhan a kulit u he-se a kulitan atu sanglacay a kulitan, picidekan tu duma a ayam han, cilukciluk anuisasatu u lebut ku kawaw nuheni.

wayway (特徵)

麻雀體形較小，體長僅為14公分左右，體形短圓，具有典型的食穀鳥特徵。

adidi ku udip nu cilukciluk, tanayu nu udipan han sabaw tu sepat a congfen, wayway nu udip han apuyu mamulmul, u tada mukanay tu tipusan a ayaman.

麻雀雄雌同形同色，頭頂和後頸為栗色，面部白色，雙頰中央各自有一塊黑色色塊，這塊黑色的小臉蛋是鑑別麻雀的關鍵特徵，有研究指出，在群體中地位越高的個體喉部的黑色區域也相應越大，黑色也越飽滿。

cilucilik nu tatayna tatama malecad nami ku kulit, tunguhan atu nikudan nu lalielan u lise a kulitan, bihid u sanglacay a kulit, teban han idaw ku lumeniay a kulitan, nina lumeniay a kulitan i bihid han u sapakatineng tu u ciluciluk kuynian sa. saan kumi kinkiway itini i masakaputay nu cilucilukan han idaw ku lumeniay a takulawan u mililitay kuyda, u lumeni' han kapah kunika lumenian.

上體褐色，具黑色斑點，所有飛羽、小覆羽、初級覆羽均為黑褐色；具兩道污白色翅斑；尾羽褐色；下體污白色；虹膜為深褐色；喙呈圓錐形，比較粗壯，呈黑色；足為粉褐色。

pabaw nu udip han u hese, idaw ku tintintin sananay nu lumeniay, hamin nu sakubat a banuh, adidiay nu banuh, atu mahka tahekalay nu banuhan u lumeniay hese a kulitan. tusa ku sisulitay nu sanglacay a sakubat, kikul han u hese, sasa' han sanglacay, mata han u micidek ku he-se, sangucud mamucuy ku wayway, tabak, lumeni', kuku' han kala he-se.

kakanen (食物)

麻雀是雜食性鳥類，根據一年不同時間會取食不同的食物，春夏季節昆蟲活動頻繁，植物較少結出果實，麻雀的主要食物是各種昆蟲。

cancanan ku makanay nu ciluciluk, cacaya a mihcaan caay namin kalecad ku kan, sadingsing pasabaan a puu'an u cilekay ku kanen, adidi ku mulangaway nu kilangan inai ku siheniay, tada kakanen nu ciluciluk han u cilekay ku kane nuheni.

而秋冬季節，各種植物包括人工種植的作物結實，昆蟲活動逐漸減弱，麻雀的主要食物則為各種植物的種子、果實，尤以各種作物為主。

balangbangan kasienawan a puu'an han, u canan nu langawan nipalumaan nu tademaw a langawan idaw tu ku heci, cilekay han inai tu maadih, tawya satu u kakanen nuheni sa u cancanan nu langawan a pa'nu, heci, cancanan tu a langawan nuheci ku kanen.

近年來在城市中生活的麻雀早已充分適應城市生活，學會尋找人類丟棄的殘羹冷炙，獲得了穩定的食物來源後上述的季節差異就逐漸淡化了。

aydaay nui maciay a ciluciluk maudip han mananam tu aimaci amaudip, matineng tu mikilim tuni bakahan nu tademaw micudcud mukan, yadahtu ku kakanen sa caay tu pipili' tu puu'an amikilim tu kakanen.

mibuwah atu midiput (繁殖與保護)

麻雀的繁殖開始於每年的3－4月間，它們的巢多用草莖、枯枝等搭建，巢址常選擇在天然或人工的洞穴中，有時甚至將巢築在空調室外機中、煙囪中、熱水器排氣管中，這常常給人們的生活帶來不同程度的麻煩。

ciluciluk kasi ti'kukan han i tulu~sepat a bulad asiti'kuk. misa dibu ku nuheni han u damud, maacakay nu ciid nu kilang ku sasangan tu dibuan nuheni, misadibu ku nuheni sai itida i helak atu nisangaan nu tademaw a buhangan , alahican itida i kikaykikayan, intucan, buhan nu sangsiban, kalingesan tu nu tademaw pacebasa asidibu.

本物種每巢產卵5－6枚，卵殼呈白色並有斑點，孵化期12天左右育雛期的親鳥會捕捉大量昆蟲。

ciluciluk han nu cacayay a dibuan han lima ~enem ku ti'kuk, sanglacay ku kulit nika si tintintin, sabaw tusa a demian matiti'tu tu wawa u pakanay han yadah tu mikilim tu yadahany nu cilekay sapakan tunuhenian.

麻雀的繁殖能力很強，種群數量巨大，因而未列入瀕危名單。在中國，經過打麻雀運動全國捕殺近20億隻麻雀後，近年來部分地區的麻雀數量呈下降趨勢，甚至已經在中國南方的一些城市完全消失了。

matineng mabuwah ku ciluciluk, yadah ku nikabewahan nu ciluciluk, sisa caaya kaw malawpesay a ayaman. itini i Cung-guo (中國), nama kayda inipi dakepan tu cilicilk tu tusa a walwalan sa, ayda hantu mawadatu ku ciluciluk caay tu kayadah, itida i zhongguo-nanfang a tukayan naitu maadih ku cilucilukan.

babenis (分類)

麻雀的分布範圍大，各地的族群在外觀上出現少許變化，八個現存亞種之間的差別是輕微的。至少其他15個亞種曾被提議建立，但是牠們被認為是列出的亞種的中間體。

ahebal kuni ka udipan nu ciluciluk, nu cilucilukan han u hekal caay ka yadah kuni ka sumadan, nu waluay a cilucilukan nu canganhan caay ka hacica kunika babenisan. nu sabaw tu limaay a sakatusa nu ayaman idaw ku patahekalay musakamu anipatedeng, nika u ciluculuk han u nipasilsilen tu sakatusa nu i tebanay a ayaman.

icuwa a maudip ku ciluciluk (麻雀生活在哪裡)

麻雀是一種與人親近的鳥類，喜歡在人類聚居區活動，它們的棲息所和覓食地常就在城鎮村落中。

ciluciluk han u micacapiay tu tademawan a ayaman, manamuh i katuuday nu tademawan a maudip, kadabuan nuhen atu kakanen nuheni sa itinitu i lumaluman.

但它僅生活在平原，在山區很難見到它們的身影。因為麻雀非常近人，僅在有人類活動的環境出現，因此有人形象地將他們稱為「會飛的老鼠」。

anu maudip itida i masaenalay a kitidaan, i buyu'buyu' caay ka hinaadih kita tu cilucilukan. tada micapitu tu tademawan ku ciluciluk, itini sa i tademawan a maudip, sisa idaw ku panganganay nu tademaw han u “mabahelay nu edu”.

麻雀廣泛分布於歐亞大陸，歐洲、中東、東南亞、東亞均可見到本物種，中國全境有本物種分布。在歐洲這種麻雀居住在鄉間。

ciluciluk nika udipan han itini i Ou-cou atu Ya-cuo, Ou-cuou, Cong-dong (inutebanan nu wali), Dong-nan-ya, Dong-ya maadih namin numita ku ciluciluk, Cong-guo kitakidan idaw ku kina ciluciluk. nu Ou-cou a cilucilukan han itida i umaumahan maudip.

在部份亞洲地區，這種麻雀則是城市常見的鳥類。在東南亞則在都會，鄉村，和野外都可發現它的蹤影，它們常成群棲息在電線上，特別是在清晨時。在澳洲它們分布在野外和人口不密集的地區，在都市中則沒有發現。

itiniay i Ya-cou (亞洲) a niyaduan, itiniay a cilucilukan i tukayan hina adih kita tu cilucilukan. itini i Dong-nan-ya nu tukayan, niyaduan, atu hekal maadih nimita ku ciluciluk, masaupu'tu i telaytelayan mucekaw, micidek tu sananal. i Aw-cou han itida i hekal atu inaiay nu tademawan a maudip, i tukay han caay kita pakaadih tu cilucilukan.

有時可以發現它們在個別的樹上築巢，然而麻雀在一年的四個季節中都是成群的。

alahican maadih numita i kilakilanga a sidibu, sisa u ciluciluk nu cacaya a mihcaan nu puu'an maluyaluuytu kunuheni a maudip.

具有很多洞的老樹群，通常是它們最喜愛的築巢地點。它們的巢比較不工整，築巢材料的種類很多，包括草，乾草，羊毛，羽毛等。有時它們的巢會位於岩石中，灌木叢的根部，或是建築物如穀倉的屋檐下。它們每次生下4至6枚蛋，通常是5枚。

u yadahay nu buhang a kilang, u kanamuhan nu ciluciluk kasidibuan a kitidaan. u dibu nuheni caay kaw masiluday, yadah ku sapisanga nuheni tu dibuan, idaw ku lutuk, maacakay nu lutuk, banuh nu sidi/sizi, banuh nu ayam. alahican itida i ba'ba'tuan asidibu, i lamit nu kilang, atu lumalumaan, suluan nu salinignan. tunikasi ti'kukan han sepat~ enem ku ti'kuk, lima sa ku yadahay.

kiya caay pakaadih ku tademaw tu kidu nu ciluciluk (人類為什麼很少見到麻雀遺骸)

除了被天敵捕食以外，一些自然死亡的麻雀也很難被人們發現。

kanen nu ada nuhen, idaw henay ku patay sananay a cilucilukan caay ka adih nu tepai nu tademaw.

因為麻雀個頭非常小，而它們又生性機警，喜歡在灌木叢、草地等遠離人的地方生活，一旦死亡，它們的遺骸也將會留在那裡，很容易被植物或者是落葉遮擋。

tada adidi' tu ku ciluciluk, matineng mihamaw, manamuh i kilakilangan, i lutuklutukan mibatad tu tademawan maudip, anu mapatay satu, u kidu nuheni itida satu, hina telap nu langaw nu lutuk atu mahetikay nu papah.

其次是因為死亡的麻雀也是一份能量，對於食肉動物們來說，死亡的麻雀就相當於免費的午餐，許多動物都願意吃掉它們，消滅它們的遺骸。

dumasatu anu mapatay ku ciluciluk u sadamekan tu, numukanay tu hecian a aadupansa, namapatay tu nu cilucilu han u kakanen nuheni tu. sakalahuk, manamuh ku aadupan mukan tu mapataya nu cilucilukan, milawpes tu kidu nuheni.

cacay ku tatama cacay ku tatayna a taleacawaan (一夫一妻制的麻雀)

和人類一樣，麻雀執行的也是一夫一妻制，只有少部分一夫多妻制。這是因為麻雀幼崽實在是太難養育了。

malacad atu tademaw, ciluciluk han malecad tu cacay ku sakalacawa, pinaykya ku yadahay nu acawaan. uynihan wawa nu ciluciluk utiih a pahabayan.

麻雀幼崽需要以昆蟲為食，並且對食物的需求量很高，以至於麻雀夫婦必須要一刻不停地為它們尋找食物，否則它們的幼崽就會被餓死。

wawa nu ciluciluk u cilekay ku kanen, yadah kunikan, sisa caay pisengal ku wina atu wama mikilim tu kakanen wawa, anu caay ka laluk mikilim tu kakanen nu wawa han pataysatu nu ngalay.

但也有少數雄性麻雀會保持一夫多妻制，它們通常會將兩個家庭安置在非常近的地方，方便它同時照顧兩個家庭。不過有時它們也會因撫養後代的任務過於艱鉅，而導致兩個家庭的幼崽成活率都不高。

idaw ku tamaan nu ciluciluk han yadahay ku acawa, numahidaay a lumaan han macacapi kunuheni a tusa nu lalumaan, sakalihalay midiput tu tusaay a tunuhenian, alahican mangeluen tu kunuheni a pahabay tu wawa nuheni, sisa caay kaw madiputay caaytu ka kapah nu nikaudipan.

sadikuda nu sasakamuen (總結)

麻雀雖然隨處可見，並且數量也非常多，但是它們的天敵也非常多，在野外有許多麻雀命喪蛇、猛禽、貓等食肉動物之口，難以留下遺骸。

amica hinaadih kita tu ciluculuk, yadahtu ku ciluciluk, nika u ada' nuheni han yadah tu u edu, tulakuk, nani' mukanay tu heci a aadupan, mukansa caay piliwan tu kiduan nuheni.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (資料來源)

[1] 中文維基-麻雀：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%BA%BB%E9%9B%80

[2] Wikijunior:鳥/麻雀：https://zh.m.wikibooks.org/zh-tw/Wikijunior:%E9%B8%9F/%E9%BA%BB%E9%9B%80

[3] 隨處可見的麻雀壽命有多長？：https://www.gushiciku.cn/dl/028vv/zh-tw