mamuemu

mamuemu (kamu nu Hulam:土撥鼠, kamu nu Pangcal: muemu)

土撥鼠: 可以指兩類，1.美洲旱獺及2.草原犬鼠; 牠們是長相相似的囓齒動物, 都屬於松鼠科與地松鼠族。

mamuemu (tu-pu-su, 土撥鼠) hananay, tatusa ku nipasiteketen a ngangan, sakacacay Mey-cu hang-ta (美洲旱獺), sakatusa lutulutukay a chuang-su (草原犬鼠); masasengi ku bihid nuheni azihen, u singipenay a aadupan han, nu kapulusay atu  lala’ay a kaput kuheni tatusa.

Mey-cu hang-ta (美洲旱獺)

patinaku tu hekal (外觀描述)

美洲旱獺（學名：Marmota monax），又稱北美土撥鼠，是旱獺屬的一種哺乳動物。其毛呈灰褐色，體態肥胖，一般體長40到65厘米，重約2到4千克，一些大型的品種體長可達80厘米，重14千克。其前爪靈活有力，擅長挖洞。這種土撥鼠主要分布於美國與加拿大。

Mey-cu hang-ta (美洲旱獺), (siuy-ming [學名, mitesekay a pangangan]: Marmota monax), nuamisan nu Mey-cu (北美) a mamuemu, hang-ta-su(旱獺屬) hanay, u mucucu’ay a aadupan kuheni. abuabuan simakulahay a kulit ku banuh, kizemu ku uzip, u tanayu’ nu uzip sepatay a bataan katukuh enemay a bataan li-mi (厘米), tusa katukuh sepat cing-ke (千克) ku baeket nu uzip, izaw aca ku mahizaay tabakiay ku uzip a hang-ta (旱獺), ya tanayu’ nu uzip sa makaala tu waluay a bataan a Limi(厘米), sabaw sepat cing-ke (千克) ku baeket nu uzip. ya nuayawan a kuku’ icelang sa, matinengay a mikutkut tu buhang, mahiniay a mamuemu u kalalaklakan nuheni sa i Mey-ku(美國) atu Kanata (加拿大).

mamuemu atu tademaw, kacacayat atu tademaw (與人類的關係)

美洲旱獺的巢穴中常有共生的紅狐、臭鼬或棉尾兔存在。紅狐、臭鼬經常捕食螞蚱、田鼠等危害農作物的生物，加上美洲旱獺挖的洞疏鬆了土壤，它被農民們看作是一種益獸。不過有時它也會被當做食物、娛樂用的獵物、或者是醫學實驗動物。

i dibu nu Meyceu-hang-ta(美洲旱獺), izaw aca ku sumanahay a kuyu (hung-fu, 紅狐), ahetengay a edu (cu-yu-su, 臭鼬鼠) atu simahizaay u kupa ku kikul a pawalil(Mengwei-tu, 棉尾兔), kapulungan ku kauzip nuheni.

ina sumanahay a kuyu (hung-fu, 紅狐), ahetengay a edu (cu-yu-su, 臭鼬鼠), hina zakep tu puduh (ma-iy, 螞蟻), padakaw (ca-mung, 蚱蜢) atu kalabaw (tieng-su, 田鼠), ya mukanay tu nipalumaan nu malukay. atu mikutkut tu buhang mubelin tu lala’ mahiza u mitabiay tu lala’ ku Mey-cu hang-ta (美洲旱獺), sisa manamuh ku malukay tuhenian,  kapahay a aadupan kuhini saan, u kapahay a aadupan (益獸) han a pangangan nu malukay. nika alahicaan malukakanan nu tademaw atu nu aadupan, malusapiidangan nu tademaw, atu sapikinkiwan nu ising kuheni aca.

lutulutukay a chuang-su (草原犬鼠)

草原犬鼠（Cynomys）也常稱作土撥鼠，草原犬鼠擁有較高程度的社會性是一種小型穴棲性嚙齒目動物，原產於北美洲大草原，當地人稱之為「草原犬」。

lutulutukay a wacuay a edu (lutulutukay a chuang-su, 草原犬鼠), u tu-pu-su (土撥鼠) han aca pangangan, manamuh ku lutulutukay a chuang-su (草原犬鼠) mapulung mauzipay atu taw. u i buhangbuhangan mueneng a singipenay a aadupan kuheni. nalecuan a kakitizaan sa i tabakiay a lutulutukan nu amisan nu A-mi-lika (Peyme-cu, 北美洲), u lutulutukay a wacu (lutulutukay a wacu, 草原犬) han kuheni.

mamuemu i Mey-ku (土撥鼠在美國)

土撥鼠幫美國農夫, 台灣農民的鬆土小幫手是鼴鼠！

ina mamuemu(tu-pu-su, 土撥鼠) hananay, u miedap tu malukay nu Amilika (Mey-ku, 美國), i Taywan sa, miedap tu malukay mitabi mibelingay tu lala’ sa u Yeng-su(鼴鼠) hananay.

kawaw nu demiad (天氣預報)

在北美、加拿大人眼裡，土撥鼠們肩負著「預報時令」的任務，據說當天土撥鼠探出頭後，若能看到自己的影子，就代表冬天還要持續6週；若看不到影子，則表示春天很快就會來了，美國農夫會以此判斷播種的好時機。

i tizaay i nuamisan nu Amilika (Pey-mey, 北美) atu Ka-na-ta (Canata, 加拿大) a binacadan i balucu’ nuheni, patatenga’ kuheni, u mamuemu hananay, matinengay kuheni tu demiad a kawaw, sikamusa i tawya a demiad ina mamuemu anu tahekal micekul maazih ku adingu niza sa, ina kasienawan a enemay henay tu alipayan, anu caay ka azih nuheni ku adingu niza sa, a kalamkam iniw tu ku sadingsing sa, kiyu malukay nu A-mi-lika(美國) payni  i makaazih tu adingu nu mamuemu a mipaluma tu cacanan.

nayi ku mamuemu i Taywan

特生中心：土撥鼠是美麗的誤會，台灣田裡是鼴鼠

sitekeday sa, u mamuemu u bangcalay a nikapatelac, i umaumahan nu Taywan u kalabaw han .

聽到土撥鼠幫台灣農民鬆土的小故事，農委會特生中心動物組組長鄭錫奇趕緊跳出來笑著澄清，「那不是土撥鼠啦！是鼴鼠！」

makatengil kita tu mamuemu u miedapay tu malikay nu Taywan mibangbangay tu lala' a kungku, misitekeday nu malukay a kakitizaan mikueanay tu aadupan a mukeliday nu tapang ci Cen-si-ci mitatebut kasenusa tahekal matawa tu a paayaw tu sasakamuen, "caay kaw mamuemu kuyza! u kalabaw iza".

確實許多人會誤認，但台灣沒有嚙齒目、食草的土撥鼠，只有食蟲目、嘴尖、尾部有鋼毛的鼴鼠，「看到在土裡鑽來鑽去的鼠，很多人會直覺地喊牠土撥鼠！」

tatenga katuud ku muhizaay musakamu, nika i Taywan nayi ku singipenay a mata (嚙齒目) mukanay tu lutuk a mamuemu, wizasa u mukanay tu cilekay a mata (食蟲目), madicem ku laway, ukikul mahiza siyicuay a sasulac u kalabaw, maazih i labunulala' saculiculil sa nanay a edu, nidateng nu katuudaysa u mamuemu .

至於鼴鼠究竟對土壤有什麼作用？鄭錫奇仔細解釋，鼴鼠常出現在土質鬆軟的農耕地、森林底層、溪埔地，終其一生都在地底活動、覓食，「在覓食過程中，鼴鼠會習慣性清理阻礙覓食通道的植物根部，農作因而損毀，所以農民不見得喜歡。」

u kalabaw sapakay ni i lala' usapihica saw? pacuyaku ci Censici sakamusa cinisa,u kalabaw hinatahekal i mabangbangay tu a kakalukan a lala' , i sasa nu kilakilangan, ililis nu sauwac, nikaudipan i labuaca nu lala' mauzip mitatenut, mikilim tu kakanen, “yu mikilim tu kakanen sa u kalabaw miasik henay tu hekal mibanang tu mikawaay i hekal ucaculilan nizasa hamin han pasulamit nu kilang a ngitngiten a mibanang kiya masadadan , kiyu malawpes ku nikaluk nu malukay, sisa u malukay cayamin kaydih kanamuh a taynian .

鼴鼠確實某種程度上會影響農作，但鄭錫奇表示，鼴鼠還是能夠幫助「更新土壤」、「控制當地昆蟲族群」；地底下的蚯蚓、雞母珠等無脊椎昆蟲都是鼴鼠的主食，雖然主食不見得是害蟲，「但鼴鼠食量很大，足以控制昆蟲族群，讓土壤裡的昆蟲不至於蔓生。」

u kalabaw hanany tatenga idaw aca ku nipikawaw tu nikalukan nu malikay , nika sakamusa ci Censici, u kalabaw idaw tu kunipiedap tu lala' “misabaluhay mubelin tu lala'", "mipuut tu iyiniay a mabelungay a cilekay", isasaay a atikak, ya kibucu nayiay ku kulul a cilekay u kakanen amin nu kalabaw, kanca caay kaw laetusay a cilekay ku kakanen niza, "nika u kalabaw yadah ku nikan, sisa taneng ciniza mikuwa tu masabelengay a cilekay, pakaynien i lala' cay patahekali catucelak."

鄭錫奇表示，縱然鼴鼠會吃掉蚯蚓，但鼴鼠的鬆土功力比蚯蚓強上許多倍，稱得上是鬆土小幫手。

sakamusa ci Cen-si-ci, kanahatu kaneng nuza ku atikak, u kalabaw matineng mibangbang tu lala' nika kiyadahan ku atikak, kiyu sakapahay miedapay mibangbang tu lala' sakapahay a miedapay.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (資料來源)

• nisulitan ni Mahi Takas aci Uwi Habay.
• 維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/土拨鼠
• 維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/美洲旱獺
• 維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/草原犬鼠
• 上下游news & market：https://www.newsmarket.com.tw/blog/91654/