nipaluma-diyung, diyong

masadumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Sauropus androgrnus (L.) Merr.

【mitesekay a ngangan】Sauropus androgrnus (L.) Merr.

【科名】 大戟科(Euphorbiaceae)

【sapamataan a ngangan】Euphorbiaceae

【屬名】 守宮木屬

【mikeliday tu ngangan】diyung a langwan

【俗名】 減肥菜

【tada ngangan】sapiwada tu kidemu a laminan

【族語】 布農 Nitu Mahtu Patiduan Tu Lukis、撒奇萊雅 Diyong、鄒 Kaaru Kakiring

【kamu nu binacadan】Bunun (布農) Nitu Mahtu Patiduan Tu Lukis、Sakidaya (撒奇萊雅) Diyong、 Co (鄒) Kaaru Kakiring

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒

【mitaduay nu binacada】Punun, Sakidaya, Co

【分佈環境】 分布在台灣山地及較熱帶地區。

【kaliwasak nu langaw】kaliwasak nu langaw han itida i Taywan nu buyubuyuan atu kacaledesan nu kitidaan.

sasapayuan (藥效)

diyung caay kalecad ku nasapayuan nu batabatacan, lamit han sangasibin milawpes tu akuti’nu udip, pakasapi’tu bala, pasaluimeng tu u’hu’h milawpes tu lebawa a adadaan. mangaduay a papah han palakunaen sa u sapicunus tu salang nu mulucehay tu cucu.

(kamu nu Hulam:守宮木依其部位的不同療效亦不同，根部煎汁具有熱熱、潤肺、止咳、消腫之療效；嫩葉磨粉可讓產婦增加乳汁。）

balu atu heci sangaen tu sicedamay a kakanen, sapinaay tu nika wadaan tu idang, pucu’, idang nu tai’, idang nu isi’ adadaan, yu mahida henay sakay bangcal nu kakanen, nika, acaay kayadah kunikan mawalaka.

(kamu nu Hulam:花與果可加工製作成甜點，主要治療於降血壓、淋巴結核、便血、尿血等症狀；在以前也是養顏美容的聖品，不過，過量可是會中毒。）

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

diyung u apuyuay a langwan nu yadahay ku mihcaan nanay a kilangan, papah han mahida u ti’kuk ku wayway sadicemsa, nu cacaya ku batac masasuayaw ku papah, adidiay a ciit han u langdaway ku kulit masadid, sayaway a papah nu lilis a sasulitan siwa~ sabaw tu tulu a sasulitan, batu han u yadahay ku mahicaay nu waywayan, malatulu ku taynaan nu baluan, heci nida kala lumenian ku sumanah.

(kamu nu Hulam:守宮木為灌木多年生植物，葉形為卵形且漸尖、互生，小枝條為綠色且光滑，第一側脈有9-13條；花多邊形狀，雌蕊具有三枚，其果實為暗紅色。）

diyung a langawan namakaydaay i Yinni,Malaixiya a kitidaan. itida i Malaixiya u sakan nuheni tu demidemiad a kakanen, itidaay a tademaw pangangan han tu Chekor manis atu asin-asin, itida i Taiguo han u kakanentu nu binawlan a lamian, anumukan sa adidien kunikan.

(kamu nu Hulam:守宮木主要源自於印尼，馬來西亞等地。在馬來西亞主要是作為民眾的日常生活主食之一，當地人稱之為Chekor manis或asin-asin，在泰國也被民眾用於一般的食用蔬菜，食用量均為小量食用。）

Taywan namaka cacay a malebut siwa a lasubau siwa a bataan idaw ku sepat a mihcaan a tayni i Taywan, u sapiwada’ tu kidemusa a akakanen, kanamuhan nu katuuday a mukan, namukan satu hamaw sa mahicaay kiya ku udip atu mahicaay kiya ku bala.

(kamu nu Hulam:台灣在於1994年引進後，作為減肥用途的食品，廣受民眾使用，但陸續出現食用者出現肺部功能方面的問題。）

nina la’cus nu bala han kingsaan alaw mipuu’tay tu takulaw atu balaan (Bronchiolotis obliterans)，ayda han nai ku laheci nu ising minngaay tina adadaan, sadikuday satu masatawasitu ku bala, sa apaliyunan tu kapahay a balaan, sisa ina diyung pasetupen nu weisheng-shu acaay tu pacakay sa.

(kamu nu Hulam:此種肺部種肺部受損經病理檢查認定為阻塞性支氣管肺炎(Bronchiolotis obliterans)，目前並無方法治療，且末期會導致肺部纖維化，必須進行肺臟移植，因此守宮木才被衛生署公告禁止販賣。）

aydaay a tademaw han amana tu kan tu diyung a mangalay miwada’ tu kidemu, alaw a macunus ku nika adadaan.

(kamu nu Hulam:一般民眾應注意盡可能不要再食用守宮木來來當做減肥的用途，以免產生嚴重後果。）

angangan (莖)

apuyuan nu langawan, talakaw han makaala tu cacay ~tulu a congchyy, ciit han langdaway ku kulit, satanayu sa adidi, yu mangaduhenay u pabaw kala diceman, maikes satu malamulmulay ku wayway , nai ku banuh nu langawan.

(kamu nu Hulam:灌木，高 1~3 公尺；小枝綠色，長而細，幼時上部具稜，老漸圓柱狀；全株均無毛。）

papah (葉)

papah kala duhepican mahida u tatipeluk kunika duhepic, mahida u ti’kuk sadicem sa, satanayu sa kunika mulmul nuni ka diceman atu sadicemsa, tanayu han makaala tu tulu ~pulu’ a congfen, ahebal han cacay ku pakiw ~ tulu ku pangkiw a congfen, sadicem sa ku tunduh, angangan han kalaputunputunan ku wayway, mamulmul atu kaputunan ku wayway.

(kamu nu Hulam:葉片近膜質或薄紙質，卵狀披針形、長圓狀披針形或披針形，長 3~10 公分，寬 1.5~3.5 公分，頂端漸尖，基部楔形、圓或截形。）

lilis nu masulitay a papahan idaw ku sulit nu lima~ pitu a sasulitan, pabawhan kalapipian, sasa han masapucu, caay ka adih ku sasulitan, papah nu akaway han 0.2~0.4 congfen, tusa ku batac, cacay ku batac masasuala tu akaway ku papah, tanayu nu sankaku atu masasulitay nu sadicem sananay a papahan, tanayu han 0.15~0.3 a congfen.

(kamu nu Hulam:側脈每邊 5~7 條，上面扁平，下面突起，網脈不明顯；葉柄長 0.2~0.4 公分；托葉 2，著生於葉柄基部兩側，長三角形或線狀披針形，長 0.15~0.3 公分。）

balu (花)

tamaan nu balu cacay ~ tula isasa, atu pinaay kiya nu taynaan a baluan i sasa nu papahan, patelek han 0.2~ 1 congfen.

(kamu nu Hulam:雄花：1~2 朵腋生，或幾朵與雌花簇生於葉腋，直徑 0.2~1 公分。）

balu nu akaway adidi satanayusa, tanayu han 0.5~ 0.75 congfen, sasalaan nu baluhan, patelek 0.5 ~1.2 congfen, enem kunika celitan, nikacacelitan numacuisay nu ti’kukan, numacuisay nika silsilan, caay kalawpes nu taynaan nu baluan, tulu ku tamaan a baluan, balu nu ngisngis han mapulun papuyu, sasalumaan nu balu han pasayida i hekal, tusa ku sasalumaan, mabalat kunika cilitan.

(kamu nu Hulam:花梗鮮細，長 0.5~0.75 公分；花盤淺盤狀，直徑 0.5~1.2 公分，6 淺裂，裂片倒卵形，覆瓦狀排列，無退化雌蕊；雄花 3，花絲合生呈短柱狀，花藥外向，2 室，縱裂。）

enem ku sasalaan nu baluan, masasuayaw atu kakicuh, pabaw han pasayda i labu kuni ka piliwliwan tu sasalumaan , taynaan a baluan han, masa cacay sa isasa nu papahan.

(kamu nu Hulam:花盤腺體 6，與萼片對生，上部向內彎而將花藥包圍；雌花：通常單生於葉腋。）

balu nu akaway han 0.6~ 0.8 congfen, nikacelitan nu kakicuhhan enem kuni kailabu nika celitan, macacuisay nu ti’kukan ku wayway atu macuisay nu mahidaay u ti’kuk masankakuay a waywayan, tanayu han 0.5 ~0.6 congfen, ahebal han 0.3~0.55 congfenm, tunduh han kala mulmulan atu mamulmulay, angangan han hamawsa micelcel apuyu satu, mahida u kawala kuni ka silsilan.

(kamu nu Hulam:花梗長 0.6~0.8 公分；花萼 6 深裂，裂片紅色，倒卵形或倒卵狀三角形，長 0.5~0.6 公分，寬 0.3~0.55 公分，頂端鈍或圓，基部漸狹而成短爪，覆瓦狀排列。）

nai ku sasalaan nu baluan, taynaan a pa’nuan mahida mapipiay nu mali ku wayway, patelek han 0.15 a congfen, talakaw han 0.07 congfen, sasalumaan nu hecihan tulu ku salumaan, tusasa ku paenu nu cacaya a salumaan, balu nu akaway han tulu, tunduh tusa kuma celitay. Kasi baluan han sepatay ~ pituay a bulatan.

(kamu nu Hulam:無花盤；雌蕊扁球狀，直徑約 0.15 公分，高約 0.07 公分，子房 3 室，每室 2 顆胚珠，花柱 3，頂端 2 裂。花期 4~7 月。）

heci (果實)

pela’ sananay nu duhepicay a malian atu mamulmulay nu malian a hemian, patelik han 1.7 a congfen, talakaw han 1.2 cong, sanglacay ku kulit mabuliyas kunika sumasumanahan nu kulitan, silalumaan enem ku sumanahay nu kakicuha, heci nu akaway han tanayu 0.5~1 congfen.

(kamu nu Hulam:蒴果扁球狀或圓球狀，直徑約 1.7 公分，高約 1.2 公分，乳白色帶粉紅色暈，宿存 6 瓣紅色花萼；果梗長 0.5~1 公分。）

panuhan sadicemsa ku wayway, tanayu han 0.7 congfen, ahebal han 0.5 congfenm lumeni’ masadid. kasihecian han i pituay ~sabaw tu tusa a buladan.

(kamu nu Hulam:種子三稜狀，長約 0.7 公分，寬約 0.5 公分，黑灰色帶有光澤。果期 7~12 月。）

kasilangawan (產地)

Feilubin, Yindu, Taiguo, Yuenan atu Dungnanya a kitidaan.

(kamu nu Hulam:菲律賓，印度，泰國，越南等東南亞地區。）

nupitaduan (使用情況)

dungnanya a kitidaan , u Feilubin, Taiguo a kitidaan, u mangaduay nu papah ku kakanen nuheni, lamit han milawpes tu akuti’ nu udip, mibakah tu ledek atu mipatay tu xijun.

(kamu nu Hulam:東南亞地區，如菲律賓，泰國等地，以嫩枝嫩葉作為日常生活主食之一；根部可用於解熱，解毒或抗菌之用。）

Idumaan nu kanatalan han sapiwada tu kidemu sa, anu yadah kunika milacus tu bala.

(kamu nu Hulam:在部分國家用於減肥用途，但大劑量會產生肺臟傷害。）

(俗名：減肥菜)

u siwkay nu nipaluma

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang (v)adidi'ay a kilang ()lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高
papah tanaya'	葉長	tanayu han 0.15~0.3 a congfen.
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷	v
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽	v	47	takalaw ku izang	(減)高血壓	v
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(潤肺、泌乳、淋巴結核、便血、血尿)

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Sauropus androgrnus(L.) Merr.
u sapamat a ngangan	Euphorbiaceae(大戟科)
u Amilika a ngangan

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	diyung, diyong	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	nitu mahtu patiduan tu lukis	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	kaaru kakiring	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p107