nipaluma-palungacay, palongacay

palungacay, palongacay 狹瓣八仙花 (俗名：常山、窄瓣繡球)

masa dumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Hydrangea angustipetala Hayata

【mitesekay a ngangan】 Hydrangea angustipetala Hayata

【科名】 虎耳草科(Saxifragaceae)

【sapamataan a ngangan】Saxifragaceae

【屬名】 八仙花屬

【mikeliday tu ngangan】bashianhua nu langawan

【俗名】 常山、窄瓣繡球

【tada ngangan】charngsan, tzerbann-shiowchyou

【英名】Hydrangea angustipetala hayata

【igu a ngangan】Hydrangea angustipetala hayata

【族語】布農 Vavau Makuis Tu Puah、撒奇萊雅 Palongacay、鄒 Vungavung Aaru Rapi'i

【kamu nu binacadan】Bunun布農 Vavau Makuis Tu Puah、Sakidaya撒奇萊雅 Palongacay、Co鄒 Vungavung Aaru Rapi'i

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidya, Co

kaliwasak nu langaw (分佈環境)

itda i jong-gwo, liou-chyou, Taywan nu langawan han i teban nu dadipasan ahebalay nu papahay atu kilangkilangan nu mililisay tu bayu a kitidaan. Palongacay manamuh tu cilal, lidunglidungan, sengedsengedan, kapah mala sasangaan tu aadihan nu luma’ atu papalumaan i luma’ nu langawan.

(kamu nu Hulam:於中國,琉球, 台灣主要分布中高低海拔闊葉林下或林緣海拔地區，狹瓣八仙花性喜陽光，耐陰、耐潮濕，非常適合當作景觀設計、庭院造景之物種。）

sasapayuan (藥效)

kananaman nu sanek: lamit, papah: kala aledahan, cilemin, sapi’, adidi ku ledek. lamid han milawpes tu ledek, teluhu’, miputun tu akuti’, mingaay tu malaliya, malebawa ku baluwan bili, masa alitaday nu baeng, sakay hekal han saki tamusi, papah sakay ngaluh, kawseiya.

(kamu nu Hulam:性味:根、葉:辛、酸、涼，有小毒。根可用於解毒、祛痰、截瘧，治療瘧疾、胸腹脹滿、瘰癧；外用治癬癩。葉可治消渴症、高血壓症。）

milihida tu langaw musakamuh (生態形狀描述)

palongacay u palongacay a apuyuay ku akaway nu kilang, langaw han makaala tu tusa a lasubu-sepat a lasubu a cong-fen, yadah ku ciit, mangaduay a ciitan idaw ku banuh.

(kamu nu Hulam:狹瓣八仙花為八仙花科灌木植物，株高約200-400公分，分枝甚多，幼嫩部分皆具有柔毛。）

papah masasuala’ tu akaway, kasienawan mahetik ku papah, duhepicku papah, satanayu’ sa ku papah lima –sabaw tu tusa a cong-fen, ahebal han tusa –sepat a cong-fen, masa dicem ku papah, na salusalusan ku wayway nu papah, kalawlawan langlangdawan ku kulit, sibanuh.

(kamu nu Hulam:葉對生，冬季時會落葉，具有薄革質，葉長約5-12公分，寬2-4公分，為披針形，呈腺狀鋸齒緣，葉為黃綠色，有毛。）

balu adidi, u sasapalan iteban nu sasa’. balu han macebal, i tunduh, liklik nu balu nai ku sasapalan, sasemaan nu balu han idaw ku tuluay idaw ku sepatay, tabaki adidi atu wayway nu balu caay namin kalecad.

(kamu nu Hulam:花小形，為子房半下位。花序為聚繖花序，頂生，外緣花無繁衍功能，瓣狀萼片有3-4枚，大小和形狀都不一樣。）

palongacay a heci pela’ sananay, mahida u mali, tanayu han 0.3-0.4 cong-fen.

(kamu nu Hulam:狹瓣八仙花果實為蒴果，球形，直徑約0.3-0.4公分。）

singtan saiwse sanpudaw (新店小獅山步道)

masaup namin ku sanglacay a baluan, mahida u sangalacay nu mabahelay nu aipapang, miliwliw tu cacaya a lalangawan a kalawlawan nu baluan mapalaw, alaw han u Palongacay a langawan-sanglacay a adipapang han, kasi baluan han i cacay –enem a bulad, langaw nu talakaw han 1-3.5 cong-chyy.

(kamu nu Hulam:一叢叢花團錦簇的白色花朵,像是一群白色的蝴蝶,環繞著一樹小黃花飛舞,正同屬於八仙花科~~白蝴蠂，花期1~6月，植株高約1~ 3.5公尺。）

balu nu liwliw idaw ku sepatay nu sanglacay a sasemaan a kakicuhan a malabalu, mahida u sanglacay a adipapang.

(kamu nu Hulam:花序外圍環繞著由四片白色瓣狀萼片所構成的「花」，像極白色蝴蝶。）

mangalay apatayni tu cilekay micepcep tu adiping nu sicedam, sisa mala tusa ku balu nina langaw, cacay han usibiliay a balu, cacay han pacebaay a balu, Palongacay a balu, idaw kuni kawawada’ tu kawaw.

(kamu nu Hulam:為了要吸引昆蟲前來傳粉，則演化出兩型花來，一是可孕性花，另一是裝飾花，華八仙的花朵，有了分工的現象。）

tebanay a baluan kalawlawan ku kulit, aadidi’, caay ka bangcal ka tinengan ku adiping, nika mabeteli ku tamaan atu taynaan a adiping u sibiliay kuyda.

(kamu nu Hulam:中央部份的花朵黃色、微小，不具有漂亮明顯的花冠，但卻具有飽滿的雄蕊與雌蕊，是為可孕性。）

duma i hekalay a liwyud han naiay ku bili nu baluan, naitu ku laheci nu masasuacawaay nu matabuay abalu, nika idaw ku pina a micedekay nu sanglacay a kakicuhan, baluan nu akaway adidi satanayu’sa i pabaw namin ku balu, wayway nu balu mahida u mapalaway i pabaw nu balu mapalaw nu adidiay a aipapang.

(kamu nu Hulam:另在外圍有一圈不孕性的花朵，雌雄蕊多以退化，但卻具有數枚白色特化的瓣狀萼片，且花梗細長將花朵高舉在花序平台上，其模樣像極了一群飛舞在花序之上的小白蝶。）

palongacay u Taywan nu tada langaw, manamuh i dadipasan nu ahebalya a papahan a kitidaan, manamuh tu lidunglidungan, nika kilul sananay tusicilalay a kaki tidaan kapah aca ku langaw itida.

(kamu nu Hulam:華八仙是臺灣原生種，適應於低海拔闊葉林的環境，耐蔭性很好，但對林緣陽光充足的地方生長的會更好。）

balu (花)

itunduh, masasuala tu langaw, akaway nu balu namaka akaway mala balu a tahekal, masasu acawaay a balu, adidi macebal kuyu balu, nu yadahay nika celalan nu balu, masilac macunus kuni ka cebalan.

(kamu nu Hulam:頂生,雌雄同株,花莖自莖頂或近莖端葉腋抽出,兩性花；小花呈繖形花序,再由許多繖形花序,排列呈繖房狀。）

tatengaay a balu (masa acawaay a balu), kakicuh lima kuni kapelaan, sasemaan nu balu han lima ku sema’, satanayusa madicem, pulu’ ku tamaan a baluan caay kalecad ku tanayu, bluhan kalawlawan langlangdawan ku kulit, tulu ku tabakiay nu kakabitan, sapal han makimulmul.

(kamu nu Hulam:真花(兩性花);萼片5齒裂,花瓣5枚,長披針形,雄蕊約10枚長短不花藥黃綠色,花柱3枚粗短肥大,子房圓球狀。）

caay kasi biliay a balu, akaway namaka taleacawaan nu akawayan hahuducen satanayusa, sepat ku sanglacay a tabakiay nu kakicuh, makimulmul, macebalsa ku cacaya a balu, tatengaay a baluhan miculimek i teban.

(kamu nu Hulam:不孕花；花莖自兩性花莖端抽出甚長,4枚白色大型萼片,圓瓣狀,綻開成單朵花,真花藏在中央。）

pela’ sa ku heci mahida u mali, tunduh nu kakabitan nu balu han malatulu kadiceman.

(kamu nu Hulam:蒴果球形,端具宿存花柱呈3稜角。）

akaway papah (莖葉)

langaw masadid namin, yadah ku ciit, adidiay a ciit han langdaway ku kulit. masasula tu akaway ku papah, idaw ku akaway, masadid, satanayu’sa mahida u ti’kuk, masadicem, mamin ku papah, tanayu han makaala tu walu – sabaw tusa a cung-fen, ahebal han makaala tu tusa- sepat a cung-fen.

(kamu nu Hulam:全株光滑,多分枝,小枝綠色。葉對生,具柄,平滑厚革質,長橢圓形,兩端縮尖,全緣,長約8~ 12c m,寬約2~ 4c m。）

palongacay a langawan u masasu acawaay ku balu, i mihmihcaan tu tulu –sepat a buladan, kasi baluan, isasa nu dadipasan nu buyuan silangaw, ahebalay nu papahan atu i dadanan, hinaadih kita tu bangcalay nu sanglacay nu baluan han, u palongacay a balu sakita, caay patelac.

(kamu nu Hulam:華八仙具兩型花,在每年3~4月間,花盛開期,往低海拔山區,闊葉林下或路旁,常見耀眼引人的白色花海,準是華八仙,十不離八九。）

   

u siwkay nu nipaluma

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang (v)adidi'ay a kilang ()lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma ()yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip (v)zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高	1-3.5 m
papah tanaya'	葉長	walu – sabaw tusa a cung-fen 8~ 12cm
papah ahebal	葉寬	tusa- sepat a cung-fen 2~ 4cm
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒	v	8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛	v	10	cuedet	寒,涼	v
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他(酸)	v

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病	v	38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰	v	40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓	v
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒	v	50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(瘧疾、癬癩)	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Hydrangea angustipetala Hayata
u sapamat a ngangan	Saxifragaceae(虎耳草科)
u Amilika a ngangan	Hydrangea angustipetala Hayata

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	palungacay, palongacay	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	vavau makuis tu puah	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	vungavung aaru rapi'i	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p192