nipaluma-salubaw, salobaw

salubaw, salobaw

防葵(俗名：防風、牡丹防風、日本前胡)

masadumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】Peucedanum japonicum Thunb.

【mitesekay a ngangan】Peucedanum japonicum Thunb.

【科名】繖形花科(Umbelliferae)

【sapamataan a ngangan】Umbelliferae

【屬名】前胡屬

【mitudungay tu ngangan】cinhu mitudungay

【俗名】防風、日本前胡、牡丹防風

【tada ngangan】fan-fun, dipun-cinhu, mudan-fanfun

【族語】布農 Masisaupa Vali Atikis Tu Ismud、撒奇萊雅Salobaw、魯凱 Cimeamera

【kamnu nu binacadan】Bunun布農 Masisaupa Vali Atikis Tu Ismud、Sakidaya撒奇萊雅 Salobaw、Lukay魯凱 Cimeamera

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、魯凱

【mitaduay nu binacadan 】Bunun, sakidaya, lukay

kaliwasak nu langaw (分佈環境)

salubaw nu lalangawan han i amis a dadipasan, yaliw, Butud a kitidaan, manamuh mulangaw i sasa nu bayu likenlikenan, mililis tu bayu nu dadipasan.

(kamu nu Hulam:防葵主要分布於北部海岸、野柳、蘭嶼等地，喜歡生長於低海拔砂礫攤、沿海地等。）

Cuo-kuo, han-kuo, dipun, liw-ciw, Tawan katukah i Fa-li-pin, maadih i bayubayuwan atu madadipiay nu bayu a buyuan.

(kamu nu Hulam:中國、韓國、日本、琉球、台灣 到 菲律賓，出現於海邊或臨海山區。）

Tawan ani kasi langawan han i amis, wali a dadipasan atu miliyas tu subal,atu Cin-min, Ma-cu, Bu-kutu. ka sibaluwan han i lima – sabaw cacay a bulad, i waluay, siwaay a bulad ku hina adih tu balu nu salubaw.

(kamu nu Hulam:台灣分部於 北部、東部海濱及離島，以及 金門、馬祖、澎湖。花期在5~11月，以8、9月份最常見。）

salubaw nika adihan i amisan a dadipasan , wali amis a dadipasan mautang kuni kasi langawan, i pindan-kuy atu pin-funfuen, nina tusaay a heci maduhem satu kina tusaay a heci, i lalaay nu langaw badi’ satu, mulangaw aca tu baluhaya a lalangawan.

(kamu nu Hulam:日本前胡出現在北海岸、東北角海岸的時間晚於 濱當歸及 濱防風；當這兩種植物果熟，地上部份枯萎時，它的新芽才長出。）

 ninalangaw caay pitabaki tu pin-tankuy, nika i pitu – walu abuladan u kasi langawan nuheni, mamin ku lilis nu dadipasan nu langaw, mala aadihan nu lalangawan, tuni kasi langawan han itida namin i tatangahan nu ngangay atu i ba’ba’tuwan a dadipasan a mulangaw.

(kamu nu Hulam:其植物體沒有 濱當歸巨大，但7~8月份的盛產期，還是能佈滿海岸，成為主角植物之一；其出現地點多在岬角峭壁山頭 或佈滿岩石的海岸邊。）

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

salubaw mahida u cacebalan a langaw nu mihmihcaan a kisi langawan, talakaw nu langaw han maka ala tu tulu a bataan – siwaw a bataan a kunfun, sidamek ku lamit.

(kamu nu Hulam:防葵為繖形科多年生草本植物，株高約30-90公分，根極肥。）

papah han cacay - tulu ku ciit nuu tuluay a papapahan nika papecaan nu adidiay a papahan, adidiay a papahan maca culemuh kunika sa ti’kuk masa dicem ku wayway. akaway mala ciit, yadahay nu papahan idaw namin i langaw kuni kasi papahan, adidi’ kui akawayan a sipapah.

(kamu nu Hulam:葉為1-3回的3出複葉，小葉為倒卵狀楔形。莖部分枝，多數葉生長於根上叢生，少數葉生於莖上。）

hina i lalud tu lima- pitu a buladaaan asi sanglacay a balu, u mala tusaay a adidiay nu papahan ama cebal nu balu, salubaw a heci duhepic miliyas tu heci nu mapaca’cuya a heci, u satanayu sananay kunika mulmul nu ti’kuk.

(kamu nu Hulam:常在夏季5-7月開白色花，為複繖形花序，防葵果實為扁平狀的離果也為雙懸果，為長橢圓狀卵形。）

nu mihmihcaan nanay a langaw, talakaw nu langaw han makaala tu enem a bataan- cacay a lasubu a kunfun, katinengan ku akaway. tulu ku papapa atu nu yadahay a papahan i papah nu akaway masilac mahida u banuh nu ayam ku wayway.

(kamu nu Hulam:多年生草本，株高60 -100cm，莖明顯。3出葉或羽狀複葉。）

ipabaw nu akaway ku papah masa sangkaku makimulmul, adidiay a papah malecad tu ti’ku sadicen sa, nuayawan mala tulu kunika cicih han nu papah, tanayu ku akaway makaala tu pulu’- tusa a pulu’ a kunfun. saadidiay nu macebalay nu balu han sabaw tu lima-tulu a bataan ku silsil nu balu, sanglacay ku kulit nu balu. Kasi baluwan a bulad han i enemay – pituay a baladan.

(kamu nu Hulam:葉基生者三角卵形；小葉倒卵楔形，先端通常3淺裂，葉柄長10-20cm。最小單位之繖形花序15-30朵花，花白色。盛花期約在6-7月間。）

sasapayuan (藥效)

salubaw han kala aadahan cu’cu’dedan, tada sapingaay tu adada han u kahung, kanman, uh’uh’, cacebuwan sa a imelangan.

(kamu nu Hulam:防葵味辛性寒，主要治療於風濕痛風、感冒、咳嗽、膀胱等疾病。）

i Tawan inai kunika tada kaliwasakan nu langaw, nipaluma ku yadahay, sasapayuwan han u lamit ku sasapayuwan.

(kamu nu Hulam:台灣並沒分布，僅引進栽培，藥用部份為根部。）

kitidaan (環境)

mamin ku sasa nu buyu u langaw namin nu Salubaw, mahida u langdaw nu bukebukelana a ina nu adidiay masa bulaci nu balu a damsaya, idaw ku lihida sananay tu bali mahuyahuy, idaw ku caaya ka tiyun nu bali,  mahida u sawsawni patahekal tu sangalacay nu ledung.

(kamu nu Hulam:防葵開滿整個山邊，就像綠色大地母親的細花蕾絲邊般的溫柔，有的隨風擉動，有的紋風不動，不時露出帥氣白袖口的偉大。）

Itini i wali amis saka sibaliyan nu amis, wali timul atu Butud, lidaw a dadipasan idaw ku langaw nu salubaw, macicih nu bali ku papah , u caaya ka talaw tu bali , u saka icelangay a langaw ku salubaw.

(kamu nu Hulam:在東北季風盛行的北部、東南部及蘭嶼、綠島等海岸有牠們的身影，葉片破風也是其適應強風環境的優勢。）

u balu han yadah ku adidi’ a balu masilsil kuni ka cabal, yu caay henay ka cebalsa, yadah ku sangalacay mahida u bunac kunika piliwliw masa ki mulmul, bangacal sa adihn, cebalsatu ku balu, adihen mahida’ u lami’ numitu u hana’yasay, macebal tu ku balu han yadahtu ku adipawnay atu duma a cilekayan mukan tu sicedan nu balu.

(kamu nu Hulam:花為複繖形花序，還未完全開時，許多白色的小星星圍成一個圓圈，精緻而美麗，完全盛開時，看起來很像花椰菜，開花時也常會有金龜子或其它昆蟲在上面吃花蜜。）

hatiniaytu nu langaw i amis a dadipasan nu langaw , salubaw a langawan micidek aca ku langaw nuheni, u papah nida caay pilecad tu duma a lalangawan nu lutuk, u tusa tulu a adidiay nu masa papah, u papah nu akaway matabu mahida u calep nu bakan, nu adidiay a papah ililis han tulu kunika celitan, hina tineng kita tu langaw nu salubaw hananay.

(kamu nu Hulam:所有生長在北部海邊的植物裏，防葵的外形算是相當特殊的，因為它的葉片和別的植物不太一樣，是由二、三回羽複葉所組成，葉柄則變成了包在莖上的鞘狀，每一片小葉片先端有三裂；很快就認出它來。）

dayhan, macebalay nu langawan a salubaw, macebal satu ku balu, masa kaputkaput ku adidiay a balu pulung sa mahida u nisiketan a tabakiay nu baluwan, patalumaen pahceken i kabing, hamaw han mikinamuh miadih. ina salubaw sawni sangan nu tademaw tu sasapayuwan, anu makanmaw tu , mauh’uh’ tu, makahun tu, adadatu ku cacebuwan, taneng mikutkut tu lamit nida, banawen sangasiben aminanum, miwada’ tunika mapabaliay nu aimelangan.　

(kamu nu Hulam:同時，屬於繖形科植物的它，花開時一群群的白色小花會聚集成好大一把花束，把它採回家，插在水瓶裡，仔細觀賞它的花姿。它常被拿來當做藥物，若是你有感冒、咳嗽、痛風或膀胱炎的症狀，可以採它的根部，洗淨後用水煎服，可以減少因風寒所引起的疾病。）

u siwkay nu nipaluma

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高
papah tanaya'	葉長
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛	v	10	cuedet	寒,涼	v
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎	v	34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕	v
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽	v	47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒	v	48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Peucedanum japonicum Thumb.
u sapamat a ngangan	Umbelliferae(繖型花科)
u Amilika a ngangan

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	salubaw, salobaw	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	masisaupa vali atikis tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay	cimeamera	v
Cou
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

　

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p124