nipaluma-salubaw, salobaw
salubaw, salobaw
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]防葵(俗名:防風、牡丹防風、日本前胡)
masadumaay a ngangan (各種名稱)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]【學名】Peucedanum japonicum Thunb.
【mitesekay a ngangan】Peucedanum japonicum Thunb.
【科名】繖形花科(Umbelliferae)
【sapamataan a ngangan】Umbelliferae
【屬名】前胡屬
【mitudungay tu ngangan】cinhu mitudungay
【俗名】防風、日本前胡、牡丹防風
【tada ngangan】fan-fun, dipun-cinhu, mudan-fanfun
【族語】布農 Masisaupa Vali Atikis Tu Ismud、撒奇萊雅Salobaw、魯凱 Cimeamera
【kamnu nu binacadan】Bunun布農 Masisaupa Vali Atikis Tu Ismud、Sakidaya撒奇萊雅 Salobaw、Lukay魯凱 Cimeamera
【使用族群】 布農、撒奇萊雅、魯凱
【mitaduay nu binacadan 】Bunun, sakidaya, lukay
kaliwasak nu langaw (分佈環境)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]salubaw nu lalangawan han i amis a dadipasan, yaliw, Butud a kitidaan, manamuh mulangaw i sasa nu bayu likenlikenan, mililis tu bayu nu dadipasan.
(kamu nu Hulam:防葵主要分布於北部海岸、野柳、蘭嶼等地,喜歡生長於低海拔砂礫攤、沿海地等。)
Cuo-kuo, han-kuo, dipun, liw-ciw, Tawan katukah i Fa-li-pin, maadih i bayubayuwan atu madadipiay nu bayu a buyuan.
(kamu nu Hulam:中國、韓國、日本、琉球、台灣 到 菲律賓,出現於海邊或臨海山區。)
Tawan ani kasi langawan han i amis, wali a dadipasan atu miliyas tu subal,atu Cin-min, Ma-cu, Bu-kutu. ka sibaluwan han i lima – sabaw cacay a bulad, i waluay, siwaay a bulad ku hina adih tu balu nu salubaw.
(kamu nu Hulam:台灣分部於 北部、東部海濱及離島,以及 金門、馬祖、澎湖。花期在5~11月,以8、9月份最常見。)
salubaw nika adihan i amisan a dadipasan , wali amis a dadipasan mautang kuni kasi langawan, i pindan-kuy atu pin-funfuen, nina tusaay a heci maduhem satu kina tusaay a heci, i lalaay nu langaw badi’ satu, mulangaw aca tu baluhaya a lalangawan.
(kamu nu Hulam:日本前胡出現在北海岸、東北角海岸的時間晚於 濱當歸及 濱防風;當這兩種植物果熟,地上部份枯萎時,它的新芽才長出。)
ninalangaw caay pitabaki tu pin-tankuy, nika i pitu – walu abuladan u kasi langawan nuheni, mamin ku lilis nu dadipasan nu langaw, mala aadihan nu lalangawan, tuni kasi langawan han itida namin i tatangahan nu ngangay atu i ba’ba’tuwan a dadipasan a mulangaw.
(kamu nu Hulam:其植物體沒有 濱當歸巨大,但7~8月份的盛產期,還是能佈滿海岸,成為主角植物之一;其出現地點多在岬角峭壁山頭 或佈滿岩石的海岸邊。)
milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]salubaw mahida u cacebalan a langaw nu mihmihcaan a kisi langawan, talakaw nu langaw han maka ala tu tulu a bataan – siwaw a bataan a kunfun, sidamek ku lamit.
(kamu nu Hulam:防葵為繖形科多年生草本植物,株高約30-90公分,根極肥。)
papah han cacay - tulu ku ciit nuu tuluay a papapahan nika papecaan nu adidiay a papahan, adidiay a papahan maca culemuh kunika sa ti’kuk masa dicem ku wayway. akaway mala ciit, yadahay nu papahan idaw namin i langaw kuni kasi papahan, adidi’ kui akawayan a sipapah.
(kamu nu Hulam:葉為1-3回的3出複葉,小葉為倒卵狀楔形。莖部分枝,多數葉生長於根上叢生,少數葉生於莖上。)
hina i lalud tu lima- pitu a buladaaan asi sanglacay a balu, u mala tusaay a adidiay nu papahan ama cebal nu balu, salubaw a heci duhepic miliyas tu heci nu mapaca’cuya a heci, u satanayu sananay kunika mulmul nu ti’kuk.
(kamu nu Hulam:常在夏季5-7月開白色花,為複繖形花序,防葵果實為扁平狀的離果也為雙懸果,為長橢圓狀卵形。)
nu mihmihcaan nanay a langaw, talakaw nu langaw han makaala tu enem a bataan- cacay a lasubu a kunfun, katinengan ku akaway. tulu ku papapa atu nu yadahay a papahan i papah nu akaway masilac mahida u banuh nu ayam ku wayway.
(kamu nu Hulam:多年生草本,株高60 -100cm,莖明顯。3出葉或羽狀複葉。)
ipabaw nu akaway ku papah masa sangkaku makimulmul, adidiay a papah malecad tu ti’ku sadicen sa, nuayawan mala tulu kunika cicih han nu papah, tanayu ku akaway makaala tu pulu’- tusa a pulu’ a kunfun. saadidiay nu macebalay nu balu han sabaw tu lima-tulu a bataan ku silsil nu balu, sanglacay ku kulit nu balu. Kasi baluwan a bulad han i enemay – pituay a baladan.
(kamu nu Hulam:葉基生者三角卵形;小葉倒卵楔形,先端通常3淺裂,葉柄長10-20cm。最小單位之繖形花序15-30朵花,花白色。盛花期約在6-7月間。)
sasapayuan (藥效)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]salubaw han kala aadahan cu’cu’dedan, tada sapingaay tu adada han u kahung, kanman, uh’uh’, cacebuwan sa a imelangan.
(kamu nu Hulam:防葵味辛性寒,主要治療於風濕痛風、感冒、咳嗽、膀胱等疾病。)
i Tawan inai kunika tada kaliwasakan nu langaw, nipaluma ku yadahay, sasapayuwan han u lamit ku sasapayuwan.
(kamu nu Hulam:台灣並沒分布,僅引進栽培,藥用部份為根部。)
kitidaan (環境)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]mamin ku sasa nu buyu u langaw namin nu Salubaw, mahida u langdaw nu bukebukelana a ina nu adidiay masa bulaci nu balu a damsaya, idaw ku lihida sananay tu bali mahuyahuy, idaw ku caaya ka tiyun nu bali, mahida u sawsawni patahekal tu sangalacay nu ledung.
(kamu nu Hulam:防葵開滿整個山邊,就像綠色大地母親的細花蕾絲邊般的溫柔,有的隨風擉動,有的紋風不動,不時露出帥氣白袖口的偉大。)
Itini i wali amis saka sibaliyan nu amis, wali timul atu Butud, lidaw a dadipasan idaw ku langaw nu salubaw, macicih nu bali ku papah , u caaya ka talaw tu bali , u saka icelangay a langaw ku salubaw.
(kamu nu Hulam:在東北季風盛行的北部、東南部及蘭嶼、綠島等海岸有牠們的身影,葉片破風也是其適應強風環境的優勢。)
u balu han yadah ku adidi’ a balu masilsil kuni ka cabal, yu caay henay ka cebalsa, yadah ku sangalacay mahida u bunac kunika piliwliw masa ki mulmul, bangacal sa adihn, cebalsatu ku balu, adihen mahida’ u lami’ numitu u hana’yasay, macebal tu ku balu han yadahtu ku adipawnay atu duma a cilekayan mukan tu sicedan nu balu.
(kamu nu Hulam:花為複繖形花序,還未完全開時,許多白色的小星星圍成一個圓圈,精緻而美麗,完全盛開時,看起來很像花椰菜,開花時也常會有金龜子或其它昆蟲在上面吃花蜜。)
hatiniaytu nu langaw i amis a dadipasan nu langaw , salubaw a langawan micidek aca ku langaw nuheni, u papah nida caay pilecad tu duma a lalangawan nu lutuk, u tusa tulu a adidiay nu masa papah, u papah nu akaway matabu mahida u calep nu bakan, nu adidiay a papah ililis han tulu kunika celitan, hina tineng kita tu langaw nu salubaw hananay.
(kamu nu Hulam:所有生長在北部海邊的植物裏,防葵的外形算是相當特殊的,因為它的葉片和別的植物不太一樣,是由二、三回羽複葉所組成,葉柄則變成了包在莖上的鞘狀,每一片小葉片先端有三裂;很快就認出它來。)
dayhan, macebalay nu langawan a salubaw, macebal satu ku balu, masa kaputkaput ku adidiay a balu pulung sa mahida u nisiketan a tabakiay nu baluwan, patalumaen pahceken i kabing, hamaw han mikinamuh miadih. ina salubaw sawni sangan nu tademaw tu sasapayuwan, anu makanmaw tu , mauh’uh’ tu, makahun tu, adadatu ku cacebuwan, taneng mikutkut tu lamit nida, banawen sangasiben aminanum, miwada’ tunika mapabaliay nu aimelangan.
(kamu nu Hulam:同時,屬於繖形科植物的它,花開時一群群的白色小花會聚集成好大一把花束,把它採回家,插在水瓶裡,仔細觀賞它的花姿。它常被拿來當做藥物,若是你有感冒、咳嗽、痛風或膀胱炎的症狀,可以採它的根部,洗淨後用水煎服,可以減少因風寒所引起的疾病。)
u siwkay nu nipaluma
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakuniza | 植物分類 | ()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma
()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma |
takalaw nu bayu' | 生長海拔高度 | |
mauzip subal | 生長區域 | |
nipaluma sasahicaan | 栽種功能 | yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他() |
takalaw maka | 株高 | |
papah tanaya' | 葉長 | |
papah ahebal | 葉寬 | |
papah mapela' | 葉瓣 | |
balu ahebal | 花徑 | |
balu kulit | 花色 | |
heci | 果實 | |
paenu | 種子 |
u sanek nu nipaluma
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1 | sanek | 味 | 7 | dawmi | 軟 | ||
2 | letek | 毒 | 8 | siceka' | 刺 | ||
3 | cedam | 甘,甜 | 9 | dieku | 溫 | ||
4 | aledah | 辣,辛 | v | 10 | cuedet | 寒,涼 | v |
5 | atekak | 苦 | 11 | acak | 乾 | ||
6 | cupelak | 澀 | 12 | zuma | 其他 |
malaheci tu imelang
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1 | pangangay | (生)津 | 27 | kaliwates | (消)小疔 | ||
2 | akacay-akuti | (減)燥熱 | 28 | malebawa | (消)跌打腫傷 | ||
3 | cuedet | (減)寒冷 | 29 | akuti' | (消)燙傷 | ||
4 | patezep tu izang | (消)出血 | 30 | tunatun | (消)瘀血 | ||
5 | paisi' | (利)排尿 | 31 | tibeni | (消)泡疹、痱子 | ||
6 | taluktuk | (減)發炎 | 32 | kebing | (消)麻疹 | ||
7 | sulalis | (退)發燒 | 33 | sizaz | (消)濕疹 | ||
8 | cebu' taluktuk | (消)尿道膀胱炎 | v | 34 | butus | (消)水腫 | |
9 | mapudasay | (減)皮膚病 | 35 | kalad nu bau | (減)蛇咬 | ||
10 | atay taluktuk | (減)肝炎 | 36 | bulad adada' | (消)經痛 | ||
11 | adada' | (減)痛 | 37 | cadi'ci | (減)心痛 | ||
12 | sicedam isi | (減)糖尿病 | 38 | pasicucu | (增)乳汁 | ||
13 | ngidngid | (消)嘴破嘴角發炎 | 39 | bali-malalemed | (減)風濕 | v | |
14 | teluhu | (消)濃痰 | 40 | calenged | (止)皮膚癢 | ||
15 | takulaw adada' | (減)喉嚨痛 | 41 | sinawal | (減)暈眩 | ||
16 | tuzu malebawa | (減)關節炎,風濕痛 | 42 | manah | (消)痔瘡 | ||
17 | mabanic | (消)腹瀉 | 43 | pucu' | (消)淋巴痛 | ||
18 | muta' | (調)嘔吐 | 44 | buyu' | (解)中暑 | ||
19 | masikata' | (調)便秘 | 45 | suaw | (止)渴 | ||
20 | adada' tangah | (減)頭痛 | 46 | muni' ku banges | (消)皮膚潰爛 | ||
21 | malihen | (怯)咳嗽 | v | 47 | takalaw ku izang | (減)高血壓 | |
22 | makamaw | (減)感冒 | v | 48 | |||
23 | milisawada' | (調)腸胃病,胃痛 | 49 | ||||
24 | walak | (解)中毒 | 50 | ||||
25 | maduka' | (消)破皮傷 | 51 | ||||
26 | puces | (消)膿包、大疔 | 52 | zuma | 其他 |
pasubana i cacudadan a lacul
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u cudad a ngangan | Peucedanum japonicum Thumb. |
u sapamat a ngangan | Umbelliferae(繖型花科) |
u Amilika a ngangan |
u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]cidekay | ngangan | miungay |
Sakizaya | salubaw, salobaw | v |
Pangcha | ||
Tayan | ||
Paywan | ||
Yuwatan | masisaupa vali atikis tu ismud | v |
Sejek | ||
Taluku | ||
Puyuma | ||
Rukay | cimeamera | v |
Cou | ||
Kabalan | ||
Tau/Yami | ||
Saw | ||
Kanakanabu | ||
Laaluwa | ||
Saysia |
u sulit nu zuma a kamu-Hulam atu Amilika
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].
行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p124