pangingih

kuluki (tabakiay), pangingih (adidi'ay), kamu nu Hulam: 蟋蟀.

manamuh ku ayam(鳥) atu tulakuk(雞) mukan tu pangingih. mamin liseban nu pangingih ku nipaluma aku tu kubkub.

kagak kakuniza(科學分類)

salaedan(界)：動物界 Animalia(Amilika a sulit)

panan(門)：節肢動物門 Arthropoda(Amilika a sulit)

upiz(綱)：昆蟲綱 Insecta(Amilika a sulit)

mata(目)：直翅目 Orthoptera(Amilika a sulit)

sapamat(科)：蟋蟀科 Gryllidae(Amilika a sulit)

pangingih

siwkay nu pangingih

yadah ku ngangan nu pangingih, mukan ku pangingih tu lemangaway a kaway papah atu lamit. u la'cusay a cilekay sa ku mulukay(農人), mabitang ku malukay tu pangingih. tama(雄性) a pangingih sasuni' i maetulay(發情) a demiad. lumeniay kya kidu(身體).

African.field.cricket.arp

蟋蟀，又稱促織、蛐蛐兒、蟋蟀欸、蟀子......。中國北方，有的地區，稱雄性蟋蟀為蛐蛐，雌性蟋蟀為油葫蘆。

pangihngih, cay ka cacay idaw hen kuduma a ngangang cu-ce-r,  pangihngih i, wawa nu pangihngih...sa. i amis nu Cung-kuo, pangangang ku tama a pangingih tu ci-ci, pangangang ku tayna a pangingih tu yu-hu-lu.

是直翅目昆蟲的一科。

u ce-ce-mu a cilkay.

齧食植物莖葉、種實和根部，都是農業害蟲。身體黑色至褐色，頭部有長觸角，後腿粗大善跳躍，後腿極具爆發力。其雄性好爭鬥，兩翅摩擦能發出聲響。以晝伏夜出的為多，生性孤僻，通常一穴一蟲，發情期，雄蟲才招攬雌蟋蟀同居一穴。

mukan mingednged tu papah atu lamit uni palumaan tu silamitay, lacusay ku mahiniyai sa kumalukay. lumeniay atu takuliway, a kulit,utangh singawa, nudikudan  acepi’tabaki icelangay. hina sinsu ku tama,tusaay a sakubad macacabis tahekal kusuni , teban nu labii ku yadahay muculal,u masacacayai,  u luma cacay kubuhang cacay ku cilkay, maydih ku kasiwawa, uni u tama maydih tu tayna ma pulung  asi luma.

masasuni (發聲)

蟋蟀前腳關節略下方有耳鼓，這樣方便母蟋蟀聽到公蟋蟀的求偶鳴聲。每種蟋蟀的鳴聲不盡相同。牠們的叫聲代表溫度，雌蟲不發聲，俗稱三尾子。全世界約有蟋蟀900多種，最普通的為「中華蟋蟀」，體長約20毫米。年生一代。

pangingh nu ayaway a puhuh i sasa u tangla, sakangaay nu ulang pangingih kia makatengl tu tama nu pangingih a masuydih  sa.in na pangingih a ngiha cay amikalcad ku suni.yu miawaw kusuni dihku ,u tama cay kasuni, hinisa san-uyi-ce (tuluay a kikul). inakitakit idaw amin ku siwa a lasubu’ kayadah a pangingih caay amin kalecad, u maadihay tu a pangingih sa Cong-hua (中華) a pangingih, tananayaay a udip sa izaw ku tusa a bataan a haw-mi (毫米). cacay amihcaan a kinacacay mulecuh.

蟋蟀利用翅膀發聲，在蟋蟀右邊的翅膀上，有一個像锉樣的短刺，左邊的翅膀上，長有像刀一樣的硬棘。 左右兩翅一張一合，相互摩擦。 振動翅膀就可以發出悅耳的聲響。

u sakubad nu pangingih ku suni, ina pangingih i pabaw nu kawanan ku sakubad, mahida u sapiluslus tu madicemay a micucuk, i pabaw nu kawiliay a sakubad, mahida u masingaay a katini ku ceka. Kaaili atu kawanan kina tusaay a sakubad cebacebal sa, masakisakis sa. sabikbik ku sakubad sa masuni tu asuay tengilan a suni.

此外，蟋蟀的鳴聲不同的音調、頻率能表達不同的意思，夜晚蟋蟀響亮的長節奏的鳴聲，既是警告同性禁止進入，又可求偶。 當有別的同性進入其領域內，它便威嚴而急促地鳴叫以示嚴正警告。

ina pangingh u tahekalay a suni cay kalecadcad ku ungpu, maydih pasubana’ tu imi, ilabi tu masuni tu tanuyuay a suni kya tamaay a pangingih patukuh tu dumaay a tama lacus micumud, maydih tu a cawa. anu tayniyay ikitidaan, patengl tu suni, satabaki han ku suni patukuh i ada sa.

一般在夏季的8月開始鳴叫，野外通常在20度時鳴叫得最歡，10月下旬氣候轉冷時即停止鳴叫。

katukuhan tu ku i lalud waluay a bulad kyu masuni, anu ihekalay tusa a bataan a du (度) sakanamuhan kya suni, katukuh i cacay a bataan a bulad sabaw tu lima a demiad kasinawan tu sa masateded ku suni.

蟋蟀利用翅膀發聲，在蟋蟀右邊的翅膀上，有一個像剉刀一樣的短刺，左邊的翅膀上，長有像刀一樣的硬刺。左右兩翅一張一合，相互摩擦。振動翅膀就可以發出悅耳的聲響。

pangingih   i sakubad a tahekal kusuni, kawanan nu pabaw nu sakubad mahida u sapilusalus a katini’ ku apuyu’ay madicemay, ipabaw nu kauyli ku sakubad,misengi tu atekakay a katini miceka.kawyli a tu kawanan cebalcebal sa ku sakubad ,ma.anu musaungay kya sakubad tahkal tu ku malacingay a suni.

此外，蟋蟀的鳴聲不同的音調、頻率能表達不同的意思，夜晚蟋蟀響亮的長節奏的鳴聲，既是警告別的同性禁止進入，又可求偶。當有別的同性進入其領域內，它便威嚴而急促地鳴叫以示嚴正警告。

ina, pangingh yausuni cay kalecadcad ku umpu,  maydih pasubana’tui mi, labii tu ma suni kya pangingih  malacing  tanayu  ungpu nu suni a patengl ,mahida u pasubanaay tu ni kaydihan nida. a mana katayni micumud sa, mikilim tu acawa.. anu idaw ku malecaday kuheni nu sitayniyai a pangingih sa a micumud i kitidaan,maedes malings kalamkam  satu kuni piawaw nu suni, mipuluay kya cay picumud i tini sa,katukuh tu i lalud i waluway abulad  itawya malingatu  mudadiw ,atu miawaw,u ihekalay imahida sa 20 abataan u kasapian tu ku demiad,manamuh muwawa. samaydih,u cacay a bataan a bulad katukuh han  kasienawan tu ka pahanhan tu mudadiw i.

papahanhannan (棲息)

蟋蟀穴居，常棲息於地表、磚石下、土穴中、草叢間。夜出活動。雜食性，吃各種作物、樹苗、菜果等。蟋蟀的某些行為可由特定的外部刺激所誘發。

mibuhang i lala’ tu kakitidaan muengen nu pangingih, i lala’, sasa nu batu’, labu nu buhang, i lutuklutukan ku papahanhanan. i teban nu labi midang. mukan tu tu’ud tu’ud a kakanan, luenglay a papah, u lami’ atu heci. masaduma ku wayway nu pangingih anu masaduma ku i hekal u sapakatineng.

蟋蟀生性孤僻，一般的情況都是獨立生活，絕不允許和別的蟋蟀住一起，因此，它們彼此之間不能容忍，一旦碰到一起，就會咬鬥起來。但是雄蟲在交配時期也和另一個雌蟲居住在一起，一隻雄性蟋蟀可與多隻雌蟋蟀同居。

pangingih cay kasicabay sacacay sa ku nikaudip, cay kaydih mapulung tu dumaay a pangingih . sisa, uheni cayay kasasumelaw malpadang, anu lalitemuh tu kuhei, makakalat. nika, anu masasuydih ku heni tama masasungalay tu muengen tu tayna. cacacy kya tama nu pangingih kapah yadah ku tayna nu pangingih mapulung mueneng.

雄蟲築土穴與雌蟲同居。喜棲息於蔭涼、土質疏鬆、較濕的環境中。蟲口過於密集時，常自相殘殺。並外出搜尋花生嫩莖葉和種子，運回穴內儲存，以供飼養初孵的若蟲。初孵若蟲群居，數天后外出覓食，各自分別掘穴。

u tama atu tayna nu cilekay mapulung ku engen i lala’. pahanhan i sapiay, mamuniay a lala’, u masemetay a kitidaan. ina cilekay masaupu’ macacecel, sasupatay sa. taputah mikilim tu luengelay a papah a tusapal, culuen a misinga i labu nu lala’,pahabay tu makanillecuh a cilkay.ma pulung ku engn,pinay tu kudemi’ad kyu tahkal tu mikilim tu kakanan,nanazibun kuheni tu luma’.

(外型)

雌雄最明顯的區別在尾部的產卵器。雌性個體較大，正後端有針孔狀或矛狀的產卵管裸出，連同臀部兩側的尾巴，乍一看像長著三隻尾巴，翅小，不會鳴叫。

u tayna maazih i  kikul u lalecuhan kuyza. tabaki ku udip nu tayna, yamenah sizinum makayza ku   lalecuhan aca madicem ku salecuh  i menah malalitin nu tusaay  ku kikul, azihen sa mahida u tuluay kya kikul, adidi ku sakubad, caykasuni.

雄蟲尾部沒有針狀產卵器，只有自臀尖向斜後方長出的兩隻尾巴，會鳴、善鬥，有互相殘殺現象。

u  tama  nayi’ ku madicemay a salecuh. i menah muculal ku tusaay a masiwyitay a kikul, u suni, mamilmil, malepatay. menah nu dikudan masiuitay muculal kya tusaay kikul, masuni sa matineng malalebu, masasupatay kuheni.

tama nu pangingih massisu malalaw tu kakanan,sapacukel tu tanektekay a kakitizaan kyu sa nida tu taayna.

雄性蟋蟀相互格鬥是為了爭奪食物、鞏固自己的領地和占有雌性。蟋蟀科Gryllidae和螽斯都是鳴蟲，但是只有雄的才會發出聲音，它是利用翅膀磨擦發聲的。

ina pangingih Gryllidae malecad tu pangingih ku cong-se (螽斯) masuniyai, nika, u tama ku satineay pasuni, uni issaisen ku  sakubad sisa masuni,

tu kakanen (作為食物)

美國威斯康辛大學麥迪遜分校（University of Wisconsin-Madison）發布最新研究指出，蟋蟀除了高蛋白質外，也能夠增加腸內好菌，並減少體內發炎。

Amilika Wey-se-kang-sin-ta-sia May-ti-sun-hun-siaw (University of Wisconsin-Madison) mihapiw tu baluhay a nginkiwan, u pangingih yadah ku tan-pay-ce sa, micunus tu kapahay a cilekay i labu nu tinai, maselap ku ilabu nu udip ku duka.

威斯康辛大學麥迪遜分校招募20名18歲至48歲的志願者，進行6週的早餐試驗，在頭2週以蟋蟀粉做成的鬆餅與奶昔當早餐，接下來2週讓志願者採用平時的飲食習慣，最後2週吃不含有蟋蟀的早餐，並於實驗3個階段中的相同時間點採集參與者的血液、糞便樣本。

Wey-se-kang-sin-ta-sia May-ti-sun-hun-siaw mikilim tu tusaay a bataan a tatemaw, sabaw walu a mihecaan~ sepatay idaw ku walu a mihecaan naudipan maydihay tayni. milihida kuheni tu enem a lipay tu mitanam tu sakalanam. inuayawwan tusaay a lipay sa mukan tu sananal u sun-pin atu nay-si nu pangingih a mi-hun. tulis sa tusaay a lipay sa, uniyan tu ku kakana tu sakaudip. sadikuday nu tusaay a lipay caytu pukan tu sananal idaway ku pangingih. kinatulu henay miala tu idang atu tayi nu milihidaay i malecaden tu tuki, mikingkiw tu idang atu tayi, kinacacay pateban amialal tu idang atu tayi sa, pulung sa kinatulu.科學團隊分析志願者血液中的血糖、酵素與腫瘤壞死因子-α（TNF-α）濃度，並觀察糞便樣本中的微生物群體與發炎物質，發現志願者吃下蟋蟀後，與腸道健康相關的代謝酵素提升腸道益菌豐富程度增加，會引發憂鬱症與癌症的腫瘤壞死因子-α濃度減少。

ke-sia-tuwan-tuy-hun-si uidang nu mikawaway u sia -tang, -α（TNF-α）manguta ku idang,azihan ku tayi nu uy-sen-u pulunghan  ku lebawa.

azihen han kina mukane tu pangingih sa,u sakapahay tu kya tina’i tay-sia-siw-su-ti-sen. kapahay tu atina’i kapahay a cilekay sisa macunus,u imelangay tu yu-i-cen atu usinki sa unga u lacusay a imelang -α mawada’ ku nguta.斯杜爾（Valerie Stull）博士指出，蟋蟀是蛋白質、維生素、礦物質和健康脂肪的良好來源，目前需要透過更多研究，來確定哪些蟋蟀中的特定成分更有益健康。

Se-tu-el bo-se (Valerie Stull) saansa, tan-pay-ce nu pangingih,uy-sen-su, kuwan-u-ce atu sa kapahay u bangcalay a simal,sisa pisayadah tu ami  kingkiw, sapinang tina pangingih sa idaw ku sakapahay sakay udip ita.

tinaku a kamu

1. mipangingih　抓蟋蟀 mipangingih kita sapakan tu tulakuk.
2. sipangingih　有蟋蟀 sipangingih ku kakalitangan nu maku.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

1. 蟋蟀的介紹：http://blog.udn.com/mamabook/154593126
2. 蟋蟀[昆蟲綱動物]：https://www.easyatm.com.tw/wiki/%E8%9F%8B%E8%9F%80
3. 撒奇萊雅族語詞典
4. 原住民族委員會線上字詞典
5. wikipayke-蟋蟀
6. wikipayke-Cricket (insect)