tiyn-ce nu demiad a buyu’buyu’an
tiyn-ce nu demiad a buyu’buyu’an 天池天山山脈
tiyn-ce, nu demiadday a buyubuyu’an nu waliyan sa tatudung nina buyu’ u pu-ke-ta han nuamisan sa u sibanaway a nukasaupuan nu sulda, tini i cung-ku-sin-ciyang ci-cu-hu-kang-akitidaan nu timulan 30 a kuli, kitidaan nu siyhu sa u-lu-mu-ci nu walian 45 a kuli, u kakaydihan nu midangay .
天池，是天山山脈東段博格達山主峰博格達峰北麓處的一個冰磧湖，位於中國新疆昌吉州阜康市南30公里，省會烏魯木齊東45公里處，為著名旅遊勝地。
u kaku nina nina tiyn-ce, nu timulan tu amis 3 kuli , nuwalian tu nutipan sa 1.5 a kuli , pulung nu pala’ sa 4.9 a pin-huwan-kuli, nu banaw a talakaw sa 1928 ku batac, sailabuay nu banaw sa 105 ku batac
天池形狀狹長，南北長約3公里，東西最寬處1.5公里，總面積4.9平方公里，湖面海拔1928米，湖最深處105米。
ina ngangan nu banaw namakayni i u-lu-mu-ci-tu-tung-min-liyang nayi ciyn-lung sipwal a mihcaan “1783” a mihcaan” ani sangaan “lin-san-tyn-ce sapatebun a nipakining”.
該湖得名自烏魯木齊都統明亮於乾隆四十八年（1783年）所作的《靈山天池統鑿水渠碑記》。
i cung-ku atu cil-cise nu lilis; saka lu nu talakaway a buyubuyu’an u han-ten-ke-li a katatungdu u talakaw nida sa 6995m, I cung-ku, ha-sa-ke, cil-cise masa suala; u pu-ke-ta a buyubuyu’an u talakaw sa 5445m , itini tu nu cungku.
在中國和吉爾吉斯邊界；第二高峰是汗騰格里峰海拔6995m，在中國，哈薩克，吉爾吉斯交界處；博格達峰的海拔5445m，在中國境內。
ina nuayawan atusaay nu su-lin isuledaay a kawlah u sakaydihan nu tu . cing-ya luay a balad si-l a balad cu a balad atu yi-li a balad namakayninamin ku tatangahan nu nanum tinabuyu’an.
前兩者是前蘇聯雪豹登山獎必要五峰之二。中亞的三條大河——錫爾河、楚河和伊犁河都發源於此山。
u tin-san ani kasacapacapa nu buyu’ u sin-ciyang palatusaen; nutimilan sa u ta-li-mu masabintangay; nu amisan sa u cun-ke-l a masabintangay. u tin-san niculil tu walian atu nutipan mahida matatihepaay nikaputunan kyu masaupu, u teban nu buyubuyu’an idaw ku malaklakay a bitang, u ha-mi a bintang,tu-li-huwan a bintang,tipan sa u yi-li-ku a bitang .itini i u-lu-mu-ci nu walian yap u-ke-ta a buyubuyu’an u talakaw nida sa 5445 katalakaw utungdu nu buyu’ sisuleda tu tu mihmihcaan caay kalawpes, kyu pangangan han nutademaw u “suleda nu bayu’ han”.
位於烏魯木齊市以東的博格達峰海拔5445米，峰上的積雪終年不化，人們稱它「雪海」。
tini i pu-ke-ta a buyubuyu’an nu tatelecan nu buyu’ ya tin-ce, nu sin-ciyang aaidangan kuytiniay usakaydihan nu midangay tayni itini.
位於博格達峰山腰的天池，清澈透明，是新疆著名的旅遊勝地。
ayda, u pu-ke-ta pahelak sananay a sasikulan a kitidaan pacumuden tu i pulung nu kanatal “u tademaw atu maudipay nu canan” nu hekalay a tahekal sananay aasikulan.目前，博格達峰自然保護區已納入聯合國「人與生物圈」自然保護區網。
u tu-mul a buyubuyu’an , u talakaw nida sa 7329 , nu tin-sa a satalakaway, u mikayakayay tu buyu’ u kamu nu heni sa i 1956 a mihcaan ci apa-lahu sayaway nida amikayakay tina buyu’an masiyku nida, nika musakamu cinida 1938 amihcaan idaw tu kusu-lin maluyalul mikayakay tinabuyu’an sa; 1975 amihcaan 7abulad 25ademiad sayaway nu cung-ku a maluyalul mikayakay tinabuyu’an masiku kuheni katukuh i tungdu .
托木爾峰，海拔7439米，是天山的最高峰，登山界一般承認1956年阿巴拉科夫首次登頂成功，但也有說1938年已有蘇聯登山隊登頂；1975年7月25日首個中國登山隊登頂成功。
tin-sa nu cikiw masacacayay u satabakiay a liken mukelid tu buyubuyu’an, mahida mahida I labuay nu lala’ a kitidaan, kaalihawan u pala maacak tu alahican , nu buyu’ amasabintangay nu kasasuala sa u kaku nida, yadah ku suleda mala kalikiday a nanum, misiteked ku mulangaway itini atu nikaudip nu cancanan tahekal sananay utuma ku wayway nuytiniay, mala pulung nu cikiw alihaway a kitidaan tu acaacakn naca a tabakiay nu buyu a lala’ yu mucelakay a canan misiteked ku canan kyu mala mikutayay .
天山是全球唯一由巨大沙漠夾持的大型山脈，以深居內陸的地理區位、溫帶大陸性乾旱氣候、山盆相間的地貌格局、眾多的冰川河流、特殊的生物區系和生態過程等諸多自然特徵，成為全球溫帶乾旱區大型山地生態系統的最典型代表。
tin-san idaw ku nu cikiw nu alihaway atu maacakay a kitidaan u makapahay a buyubuyu’an yu patelek pasaysasa, maadih ku alihaway atu maacakay nu buyubuyu’an unu yadahay a mucelakay a cancanan nikaudip nu mahiniay itiniaca i talakaway nu masalikelunay u nanum nu wacah masumad micalilaw malakalak ku wayway atu masumad ku nika saliyat.
天山擁有全球溫帶乾旱區最為典型完整的山地垂直自然帶譜，反映了溫帶乾旱區山地生物多樣性和生物生態過程受海拔、坡向與坡度的水熱空間變化影響的分布特徵和變化規律。
u tin-ce nu kitidaan i sin-ciyang hu-kang hananay nu sasana nubuyubuyu’an nu tatelecan nu buyu’, u laad tu walian u ulu-muci 110 a kuli, u masa banaway u hekal sa mahida u pangkiyay a bulad i pabaw ay a banaw.
天池位於新疆阜康縣境內博格達峰下的半山腰，東距烏魯木齊110公里，是一個湖面呈半月形天然的高山湖泊。
tin-san tin-ce aaidangan u kitidaan u tin-ce, u kapahay nu sip ku patekekay a hekalay a adihan atu sisuldaay a suleda nu buyu’, talakaway a banaw ku tatelungan, nu mabaatay a yaw-ce a si-uwang-a wina nu kungku atu sapilihay atu misitekeday nu kakawsan nu itiniay nu lalangawan, malamel tu kilakilangan, lutulutukan, sulsuldaan,nutademaw aadihan masacacay ku udip, misiteked aca ku aadihan.
天山天池風景區以天池為中心，以完整的4個垂直自然景觀帶和雪山冰川、高山湖泊為主要特徵，以遠古瑤池西王母神話以及宗教和獨特的民族民俗風情為文化內涵，融森林、草原、雪山、人文景觀為一體，風光別具一格。
tin-san tin-ce a hekalay a adihan, mahida u e-may kakapah, mahida aca u cayay katuktuka buyu’, misiteked ku bangcal; u nanum tamelac sa, mahida u tamelacay a dadingu, sakaydihan nutademaw, u liwli maliyut nu buyubuyu’an u lutuk sumilaw sa, ubalu mamin i liwliw, idaw ku “tin-sa min-cu” a ngangan; u kapah nu langaw nu kilang, u ta-sung, mamin I buyubuyu’an, madihing ku cila, mahida u nikulitan a hekal sananay a nikulitan.
天山天池的自然景色，既具峨眉之秀，又顯華山之雄，更有別具一格的美：湖水清澈，晶瑩如玉，清純怡人；四周群山環抱，綠草如茵，野花似錦，有「天山明珠」盛譽；挺拔、蒼翠的雲杉、塔松，漫山遍嶺，遮天蔽日，儼然一幅大自然的美麗畫卷。
tin-ce nu hekalay a sasikulan palapina nu heni a mitulas “tabakiay a tin-ce nu amisan aaidangan” “tabakiay a tin-ce aaidangan nu kitidaan” “u caymang nu aaidangan” “nu biyu a niyang niyng aaidangan” atu “puketa a amisan aaidangan” tu aaidanga walk u kitidaan, lim a kitidaan sipsep ku aaidangan.
天池自然保護區可分為「大天池北坡遊覽區」、「大天池遊覽區」、「十萬羅漢涅般木山遊覽區」、「娘娘廟遊覽區」和「博格達峰北坡遊覽區」，每區八景，五區四十景。
imahini, u tin-san tin-ce pasu nisilsiltunu kitakit sakasip a talakaway nu buyu’ sisulecaay a banaw lima kunu kitakit nu wayway aadihan.
同時，天山天池具有包括排名世界前列的第四紀高山冰磧湖等五個方面的世界級特徵。
tin-san a demiad anu teban nu mihcaan katinengan ku cuedet, dihkuay a demiad tusa a puu’. kasienawan kapah ku demiad cilalan, nu sasa 3000 m sa u nasabitangay atu diheb kibetul ku sulda, siuul . kadihkuwan sa “lalud” talakaw nu buyu’sa 3000m nu pabawan sa siuda sisulda.
天山山地氣候年中明顯分成冷、暖兩季。冷季天氣多晴朗，3000米以下的山地、盆地和谷地積雪深厚，且多霧霜。暖季（夏季）海拔3000米以上多雨雪。
3000m nu sasa sa sapi’ ku demiad. i yin-sa a buyu’, micidek i nutipan a ngatu, kasienawan masametel ku nikacacuda nu demiad mahida masipasipay nu suleda ku buyu’.
3000米以下氣候涼爽。在天山山地，特別在天山西段，冬季往往形成明顯的逆溫層結。
u mahiniay a demiad i 10 abylad idaw, lawpes sa 4 abulad . ani 1 abulad , makatukuh tu 3000m . tinsan a buyubuyu’an nikaudadan sa , umalecaday a buyu’ namakay nu tipan katukuh walian , haymawsa maselep ; ibuyu beliw sa ku bali’ “namaka amis a salikelun” u yadahay misudiku tu bali’ “ namakatimulay” nu labuay masabintangay atu diheb nu liwliw inayay i buyubuyu’an.
逆溫產生於10月，消失於翌年4月。以1月份的層結為最大，達3000米左右。天山山地的年降水量，同一山坡自西到東，逐漸減少；山地迎風坡（北坡）多於背風坡（南坡）；山地內部盆地或谷地少於外圍山地。
tini i tinsan namakalabuay i pa-in-pu-li-ke hananay a masabintangay u talakaw nu buyu’ sa 2438m , nu cacay a mihcaan nu udad sa 2762 m , u malecaday katalakaw a buyubuyu’an sa maselep kuyni位於天山內部的巴音布魯克盆地海拔2438米，年降水量僅2762毫米，比同高度的山地少。
nu ti-sa nu amisan sa u mihcaan yum audad sa 500m nu pabaw . dumasa nu tipan ya buyubuyu’an i kulakilangan sayadahay
天山北坡的年均降水量多在500毫米以上。其中以西段的中山森林帶最多。