ya takaway a minatu cacumudan nu balunga nikasumadan a likisi

u Takaw hananay nikasumadan a minatu

ina Takaw （高雄）a minatu hananay a nikalingatu papahedek sa nayi 公元 1522-1566 a mihcaan imahida sa nau masa adidiay henay a mibuting a niyadu katukuh i （天啓）sepatay a mihcaan sulca sa i (公元1624）a mihcaan debungan nu （荷蘭）hananay a tademaw micebis tu Taywan sa malinga misanga’. i （明永曆）15 a mihcaan （公元1661）nikataynian niya （明朝）a mamikilitay tu hitay a tatapangan ci （鄭成功）a tademaw mademec nida kya （荷蘭）nipabalucuan sakay kapah nu mamasiwbay atu nutaway a kanatal sisa misabalucu misanga tu cacumudan nu balunga misalaheci cinida a maysanga sapatanektek tu icelang nu wayway .

nadikudan sa i （公元1684）a mihecaan sa masamata kapah ku nipasubayay nu cacaliwan tu tudtuud sisa mala i timulay nu sakaidihan u sayadahay nu hicahica atuud masaupu itida katukuh satu i （咸豐八年.公元1858年）a Hungty sa misulul tu ya nu Hulam atu英國 hananay a（中英天津條約). kilul satu i （同治二年）a Hungtyan sa (公元1863）a mihcaan misa tabaki misaahebal patideng misakapah misanga mala nu sasiwbayan nu kitakitay a minatu mala tatengaay nipatidengan sapahecek u kakaydaan nu micumuday a tuudtuud u (高雄關）hananay .nudikudan sa katukuh i （光緒二十年.公元1894年）nikalalaisan tiya nu Dipunan u （甲午戰爭）hananay sa mademec ku Hulam sipikelap hantu ku Taywan atu 澎湖 tu Dipun. 1895 a mihcaan ya Dipun sibalucu maydih misakaph sakasamata nu nipikuwan mabilil micuduh tu sakay idaw nu kalisiw a kawaw. misabalucu miteka tu patadas tunu wanengay atu tipusay a sakaluken misaicelang sakaidaw.u sakasaan iduma sa maydih micunus tu sakay samata nu paykanatal .iduma sa idaw ku sakay i hekalay a nidatengan pasu u pakalisiway atu nu hitayay a nipikuwan . nika u sakay pai elang an sa uyda ya sakay labuway nu nipipatidengan tu silamaiay sakay dadanan atu nu （基隆) Kilung atu nu Takaway (高雄）hananay a minatu misabilil misanga .mahida satu miteka’ tu nutaway a kanatalay a misiwbayay micumu tu malalacay tu tuudtuud kapah satu ku nikaidaw nu labuway balangbang satu sakamu satu ku Dipun uyni ku sakaseneng sa.

namahida satu ya 英 法 德 hananay a binacadan makakilul tu tayni i Takaw(打狗）patideng tu pakalisiway a kakitidaan atu paucul tu mamikeliday malalacal tu misangaay tu saka samata nu nipisiwbay .yadahyadah tu ku tayniay nu kanatalay pahecek tu mikinsa’ay . cacaliwayan nu balunga sisa ya Takaw hananay a minatu nauadidiay tansul saan mala satabakiyay tunu i Taywanay a sakalecad nu kitakitay a minatu u sasakaydihan nu dumaay a binacadan tayni misiwbay .katukuh tu i （公元1906年）sa yadah tu ku nipicunusan tu sakaabal sakailabu nu minatuay a sakataneng nu tabakiay a balunga micumud sisa i （中華民國）nika u Dipun henay ku mikuwanay a nipatidengan misakaph tu minatu itawya sa taneneg tu micumud ku makaala tu tuluway a malebut nikabaeketan nipilaculan tu canancanan a tuudtuud .namahida sa kaphkapah ku sasiwbayan caay tu kataneng ku sakailabu nu minatu a pacumud tu tabakiyay a balunga sisa misanga aca tu cacandayan sakaitaneng nu miculuay tu baeketay a balunga .sisa katukuh i nu （民國）tusaay a bataan idaw ku enem a mihcaan sa madem tu kunipisanga tu satanengay tu nu mang （萬噸）nipilacul a balunga. ilabu nu minatu sa sayadahay nikatayniyan taneng cumudan tu tusaay a bataan idaw ku enem nu cacaydayan ya mangay(萬噸）a tukus .patideng tu lalaculan a suku makaala tu sabausiwa .matadungduhay a suku sa enem kunipisanga .imahida icapiyay a kuba（工業）sa misangaay tu simal（煉油廠）misaalumiay（製鋁）misa amutuay （水泥）musacikahay（製鹽）misabalungaay（造船廠）makakilul patiden i mahida.nika katukuh satu i （民國三十年）i walian a bayu’bayu’an malalais ku Dipun atu icapiyay a kanatalay pasu ya Amuhuwan (美國）sisa u sasangan tu minatu a kawaw sa maemin masateteb . nadikudan nikahida sa mlkaputay a nikalcabayan a hitay taynien i takaw(高雄）nu minatu mibakudang mahemin maluyuh mapeci ku suku u kikay atu tuudtuud nu minatuay u duma sa bakudangen nu masakaputay a hitay ku balunga nuheni i cacumutan nu minatu makaala tu pituway a malebut septat alasubu a (公噸）kunikabaeket tenaen nuheni i sacumud sisa naynayi ku tekiteki micaliwayay nu balunga u mala nayiay tu ku sacunus nu minatu nu takaw imahida .

nadikudan nu nikalalais mademec ku Dipun a kawaw

i ka Hulaman tu a nipikuwan a ziday itiniay i Taywan nikadenga akakawaw .nadikudan nikalalais sa naynayi ku cayay ka peci nu nibakudangan nu Amuhuwan i Takaway a minatu u macelemay sa mahamin ku balunga i labu nu minatu a hicaen a pasamata ku sakay idaw nu tuudtuud nu kawaw .sisa misaicelang a misakapah mudimud hangay matabal tu taneng malalacay atu kitakitay misiwbay.namahida satu pahdek ku cenhu tu mamikuwan tu minatuay a （高雄港務局）hananay nipalekal tu nipatidengan . misabalucu a misakapah muala tu malenemay nu balunga misanga tu baluhayay a suku atu pacunus tu baluhay a kikay . inakawaw sa katukuh i （民國）sepatay a idaw ku sepat a mihcaan itawya masamata nikatanektekan mahidasa tabkitabaki tu ku ni cumutay nu balunga . sisa micunus tu cacandayan nu balunga sakay itaneng nu nipacumud tu misiwbayay namahida satu caay kasatuku kunipicunus tu sakapah nu minatu a hicanaca saw tada tabaki tu ku micumuday nu makacuwacuwaay a tuudtuud kaydihan nu sakaudippaw nu binawlan i Taywan(台灣）sisa sawsawni saan mi cunus tu baluhay .nu kikay nu cacandayan nu balunga. pasu kapahkapah ku ( pakalisiway ) nu pacunus aca tu tusaay a bataan idaw ku pituay a sakay ilabuay nu cacandayan . i tapiingaan nu kakitidaan sa idaw kuni pahdek nu cenhu tu nalimaan a sasangaan nu malaheciay sapatayda i nu dumaay a kanatal idaw ku misamukinay atu cacunusan nu butingay atu makaalay tu misabalungaay a tu cacay a lasubuay nu mang （萬噸）a kuba mahida ku sakapah nu nipabalucuan atu nisaicelanga nu cenhu . maydih misataneng tu nu kitakitay a nikatayni malalacl ku nikamaliw sa sikalaheci ku nu tinaway a sakay kawaw nu kikayay i (民國六十三年）nipauculan nu sakakaay nu tatapangan nu Taywan sisa itaneng t micumud ku cacayay a bataan nu mangay (公噸）nubalunga imahida sa caay kadengan ku nipilacul nu sakay i nikaudipan nu binawlan . u sakasan tungusay nikaudip nu binawlan i Taywan sa masepi saan.

aydahantu sa u cenhu hananay sa micuduh tuku satalakaway nu musakawaway maydih micunus tu Takaw mala i （亞太海運轉運中心）sisa u nisaicelanga nu Takaway a minatu mamikuwan sa pabalucu misabaluhay a pasumaden ku canancanan.sipasayda i sakunida sananay nipimawli saka amelik nu kakadihan nu tuudtuud sakaudipan nu binawlan u nidatengan sa pasayda tu sapalekalaw tu sakakapah nu nikangaayan nu balungaay a elih nikabancal a kakitidaan mu sakawaw。