Aw-li-bow.Ke-lun-wi-al
kakiniman[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
.jpg)
Aw-li-low.Ke-lun-wi-al “kamu nu Ing, Oliver Cromwell, 1599 a mihca 4 a bulad 25 a demiad-1658 a mihca 9 a bulad 3 a demiad” cen-ce a tdemaw nu Ing-ke-lan, i kalpacawan nu Ing-kow mademec tu ku Paw-wang-tang,1649 a mihcaan patayen tu ci Ca-li-yi-se zikuz, ci Ke-lon-wi palasawaden ku nu hungtiay a lice, amidemec tu Su-ke-lan atu ay-al-lan, i 1653 a mihcaan katukuh 1658 a mihcaan situngus tu Ing-ke-lan kapulung a kanatal midiput tu sakakaay nu kanatal atu kakitaan, mala tatenga’ay a “cayay kasitungus nu sakakaay”.
奧立佛·克倫威爾（英語：Oliver Cromwell；1599年4月25日—1658年9月3日），英格蘭政治人物，在英國內戰中擊敗了保王黨，1649年處斬了查理一世後，克倫威爾廢除英格蘭的君主制，並征服蘇格蘭與愛爾蘭，在1653年至1658年期間出任英格蘭共和國護國公，成為事實上的「無冕之王」。
nilaculan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
nikauzipan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
.png)
1599 a mihca 4 a bulad 25 a demiad ci Ke-lon-wi-al lecuhan i heng-tin-ten, wma ci Law-pow-lon-wi-al “Robert Cromwell” wina ci I-li-sa-pay.S-tu-how “Elizabeth Steward”. u kakana ni Tow-ma-s.Ke-lon-wi-al ciniza Kay-sa-lin.Ke-lon-wi-al “Katherine Cromwell” a iluc, pisumadan tu sinzya Ke-lon-wi-al a ngasaw yadah kunialaw tu zaysang.
_(14760813544).jpg)
1599年4月25日克倫威爾生於亨廷登，父母分別是勞勃·克倫威爾（Robert Cromwell）和伊莉莎白·史都華（Elizabeth Steward）。他是托馬斯·克倫威爾的姐姐凱薩琳·克倫威爾（Katherine Cromwell）的後裔，宗教改革期間克倫威爾家族攫取了大量的財富。
na i 1628 a mihcaan a katatengilan nu kanatal mala giing nu Heng-tin-ten, i 1640 a mihcaan caay katenes a katatengilan nu kanatal atu lalid a tatengilan nu kanatal mala giing nu Cyen-cyew-cin, kya malingatu tabaki ku ngangan. i kalapacawan nu Ing-kow, micukel tu Yen-lu-tang, mala u kahenulan nu mikeliday nu hitay. zuma a ngangan “sisubayuay a hitay” han ciniza, dadawa na u cacayay sisubayuay sakaput a hitayay nu mikeliday, macakad mala u sakakaay nu mikeliday tu hitay.
他曾在1628年的國會擔任亨廷登議員，在1640年的短期國會和長期國會擔任劍橋郡議員，才開始聲名鵲起。在英國內戰中，他支持圓顱黨，並成為了黨內重要軍事領袖。外號「老鐵騎軍」的他，很快地由一支騎兵部隊的指揮官，晉升為總司令。
1649 a mihcaan, ciniza atu zuma a Yen-lu-tang nu mikeliday maladay, misabalucu’ a mipatay tu saayaway a Hungti ci Ca-lian, maikec niza ku sapikuwan, makai tu paculiay a giing, malaazaaway tu tatengilan nu kanatal. i 1649 a mihcaan katuku i 1650 a mihcaan, mademec niza ku Ay-al-lan, i 1650 a mihca katukuh 1651 a mihcaan, mikelid aca tu hitay midebung tu Su-ke-lan, 1653 a mihca 4 a bulad 20 a demiad, u kuwang ku sapiliwasak niza tu maazaaway a pitatengilan, patizeng tu sakaput ciniza ku mipili’ay tu baluhay a tatengilan adidi’ay a tatengilan. sadadawasa micuzuh ciniza tu kapahay labu atu likutay a lalekuwan, i katineng a misanga’’ tu talaanawan nu Ing-kow.
.svg)
1649年，他與其他圓顱黨領袖一起，做出處死查理一世的決定，他大權在握，罷黜了反對派的議員，使國會變成殘缺議會。在1649年至1650年間，他征服愛爾蘭，在1650年至1651年間，他又率領軍隊入侵蘇格蘭，1653年4月20日，他用武力解散殘缺議會，建立了成員完全由他選擇的新議會——小議會。他推行了積極有效的內外政策，在相當程度上塑造了英國的未來。
1653 a mihca 12 abulad 16 a demiad malingatu, u mipuputay tu tapang Ke-lun-wi-al, 1658 a mihcaan mapatay, tadem han i Si-mey-s, saca aenengan ni bu-wi-kung pabeli han nizaa tu tatamaan a wawa niza ci Li-ca.ke-lun-wi-al. nika ci Li-ca.ke-lun-wi-al. nayi’ ku cen-ce atu icelang nu hitay, kasenun han mapacici palakalak, S-tu-hwa hun gti a zida muliyaw aca.
1653年12月16日起，克倫威爾自命為護國公，1658年逝世，葬於西敏寺，並把護國公的寶座傳位給他的兒子理查·克倫威爾。但是理查·克倫威爾並無其父的政治與軍事實力，立刻被迫流亡，史都華王朝復辟。
zikuz a nikauzip[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
1658 a mihcaan mapatay ci Ke-lun-wi-al, u wawa niCa-li-wi-al, ku micalukay mipupuay tu tapang, ci Ca-li nayi’ ku icelang mipenec tu paculiay nu kakitaan atu hitay, malawlaw ku cen-ce nu Ing-kow, musakamu ku tatingilan nu kanatal muliyaw au nu hungtiay, ci Ca-li milakalak i Hwa-kow, Ca-li-al-se namahiza apanukas i lng-kow.
1658年克倫威爾去世，由其子理查·克倫威爾繼位為護國公。理查無力鎮壓反叛的貴族與軍官，英國政壇混亂，國會聲明由君主制復辟，理查流亡法國，查理二世因此得以返回英國。
muliyaw ku hu-ng-tiay S-tu-hwa, ci Ca-li tu ku hunngti, mitulun u kiduh ni Ke-lun-wi-al makay Si-mey-seay a tadem kutluten patahkal hizaen u nu Ing-koway tengteng maliwasak ku kudih, saayaway musakamu tauwan tengtengen ciniza micaliway tu Lun-tun-se, satu patayzaen i Tay-pow-en a kitizaan mipatay tu cicumiay a tademaw, i tiza pacaiten misaybang, tu zumaay a kudih papulung han sademiad paazih tu katuuday.
史都華王朝復辟，查理二世即位，下令把克倫威爾的遺體從西敏寺的墓地掘出以英式車裂之刑戮屍：首先命人拖著它穿過倫敦市，然後送到了日常處決普通犯人的泰伯恩法場，在那裡被吊上絞刑架，與其他兩具屍體一同示眾一整天。
misaybangay pacait han ku kudih zikuz ketun hank ku laic, kala’ hank ku tanngah ni Ke-lun-wi-al, uyza tangah pacucuk han i iduc muculil i zazan paazih tu katuuday, uzip kidu bakahan i masahebungan sizuma han mitanem. mipupuay tu tapang namahiza atu ayaway a hungti malecad malaliyas ku tangah atu uzip, caay tu kadayum papulungen. Ttngah ni Ke-lun-wi-al pacaiten i iduc muculil i liwliw nu zazan. sazikuzay, Ke-lun-wi-al a punu’ paceken tu tanayu’ay a pacek i badahng nu Si-mey-s, tiza satu i pabaw tu 25 a mihcaan.
執刑者把吊屍體的繩子砍斷後，就把克倫威爾的頭顱給砍下來，並把那顆頭顱挑在長矛上遊街示眾，而屍身則被扔進了坑裡草草掩埋。護國公自此和前國王一樣身首分離，再難團聚。克倫威爾的頭顱被挑在長矛上四處遊街。最後，克倫威爾的腦袋被一根長釘子釘在了西敏寺的屋頂上，在上面一待就是25年。
zikuz nacalebceb ku bali makelis mapatasasa, itawya mahamin tu maacak ciniza, u ngisngis mahiza tu i sasa nu ngazuy. zikuz mahicaay hakiya kidu ni Ke-lun-wi-al i binawlanan, mala tu nu tekeday anisinga’an a tuud, saca mala u misiwbanay nu Ing-kow patayzaen i pata’ngay tu kasumamadanay a tuud, pacakaycakay han. 18 a mihcaan tu sazikuzay a mihcaan, Low-sau-al a ngasaw “Samuel Russell” palekal tu cacay adidi’ay a Pow-u-kwan, u tangah ni Ke-lun-wi-al mala u tiniay nu adidi’ay a Pow-u-kwan nu papaazihan tu tuud.
後來一場風暴把它刮了下來，這時它已經完全乾燥，鬍子仍然長在下頜上。後來克倫威爾的首級不知怎麼流落民間，竟成了私人收藏品，並且一度被頗懂生意經的英國人拿去當作古董，輾轉販賣。18世紀後期，羅塞爾家族(Samuel Russell)開辦了一個小小的博物館，克倫威爾的頭顱成了這個小小博物館的中心展品。