Aykesa,niwtun

kakiliman

Aykesa,niwtun nikaudip生平

Aykesa,niwtun 艾薩克·牛頓

nilaculan

1643 a mihcaan 1 a bulad 4 a demiad (pakay nu nu pulung a kuyumi) aysake-niwtun（kamu nu Hulam: 艾薩克·牛頓 ） nayi ingku ing-ke-lan-tung-mi-te-lan lin-ken a kitidaan a umaumahan.u wamanida sa malecad ku ngangan u aysake.niyutun nikaudipan nida tut ulu abulad mapatay.

1643年1月4日（按照現行公曆），艾薩克·牛頓出生於英國英格蘭東密德蘭林肯郡南凱斯蒂文科爾斯沃斯村畔伍爾索普的伍爾索普莊園。他的父親同樣名為艾薩克·牛頓，在他出生前三個月去世。

namatabal mulecuh, mahkanilecuhan ci niwtunduma ku adidi; idaw ku hiybang wina nida ci hana.ayseku nasakamu sa, yu mahkalecuhen ci niwtun sa taneng padengen i kupu sa.

由於早產的緣故，剛出生的牛頓十分瘦小；傳聞他母親漢娜·艾斯庫曾說過，牛頓剛出生時小得可以裝進一夸脫的馬克杯。

ci niwtunyu teluhenay ku mihcaan sa wina nida siacawaaca micumud i baluhay a acawa ci panapas.semise a midinduay tida i pay-wi-te-mun hananay a luma’, pataydaci niw-tu i nuwinaan a bayici ma-ciy-li. ayseku.

牛頓3歲時，母親改嫁並住進了新丈夫巴納巴斯·史密斯牧師位於北威特姆的家，而把牛頓託付給了他的外祖母瑪傑里·艾斯庫。

yu wawa henay ci niwtun makai tu padek a wama, ya winanida siacawa tina wama makai cinida masasuada tuyna, ci niw-tu namisulit tu “paculi tuwina atu padek a wama, atuduhen aku kuluma’sa”.

年幼的牛頓不喜歡他的繼父，並因母親嫁給他的事而對母親持有一些敵意，牛頓甚至曾經寫下：「威脅我的繼父與生母，要把他們連同房子一起燒掉。」

u “misausiay a saydan” atu “misausiay pakayakay” tinatusaay a cuda idaw kusulit; ci niw-tu i niyadu’ a cacudadan malingatu micuda minanam maudip, namahida sa pataydan i ke-lan-se-mu a nu tapangan a cacudadan, alaw mala kasenegan a micudaday ci nida.

據《數學大師》和《數學史介紹》兩書記載：「牛頓在鄉村學校開始學校教育的生活，後來被送到了格蘭瑟姆的國王學校，並成為了該校最出色的學生。

micuda cinida tu tebanay sa, itida cinida mueneg i pacakayay tu sapaiyu ci wilin.keleke a luma’, nayi sabasiwa ku mihcaan nida tayda i cin-ciyaw dayga micuda, atu ya pacakayay tu sapaiyu u padek nida a wawa ci an-ni.se-tu-le napatabaku.

在國王中學時，他寄宿在當地的藥劑師威廉·克拉克家中，並在19歲前往劍橋大學求學前，與藥劑師的繼女安妮·斯托勒訂婚。

nadikudan sa ci niw-tun micekcek tu kingkiw nuda tu kawaw, katawalan ku mamidang, kiyu siacawa aca kiya nu acawa nuda tu taw, hida satu nikaudipan casatu kasiacawa ci niw-tun.

之後因為牛頓專注於他的研究而使得愛情冷卻，斯托勒小姐嫁給了別人，牛頓也終生未娶。」

nika u cabay ni niw-tun ci wilin.setikeli yanusulitan nida tu cuda “aysake.niwtunciy nikaudipan nuda” yasulit idaw ku kamu, ci setikeli namapatay ci niwtun sa naidaw ku mipalitaay cinidaan sa ci aysen a tatayna, widasa nu acawaw nida yu mahida henay ci setule.

不過據和牛頓同時代的友人威廉·斯蒂克利所著的《艾薩克·牛頓爵士生平回憶錄》一書的描述，斯蒂克利在牛頓死後曾訪問過文森夫人，也就是當年牛頓的戀人斯托勒小姐。

ci aysen a wina u ngangan nida ci kaysali, cay kaw ci an-ni, ci an-ni sa u sabanida, sakamusa kidawina ci niwtun itawyu midapu tuhenian u “nabalucuan sa” kuydih hatida.

文森夫人的名字叫做凱薩琳，而不是安妮，安妮是她的妹妹，而且夫人僅表示牛頓當年寄宿時對她只不過是「懷有情愫」的程度而已。

namaka sabaw tusa kumihcaan katukuh sabaw putu kumihcaan, ci niwtu itidatu i tapang a cacudadan micuda minanam, anu i sasingalan nu aadihan tu cuda maahih kuni sulitan nida panganagan.

從12歲左右到17歲，牛頓都在國王學校學習，在該校圖書館的窗台上還可以看見他當年的簽名。

natadikud tu cinida pacubelihen micuda, i 1659 amihcaan 10abulad taluma’ aca i ulsupu, alaw han madapunuh kuyna nida maydih pataluma mamlmalukay.

他曾從學校退學，並在1659年10月回到伍爾索普，因為他再度守寡的母親想讓牛頓當一名農夫。

kanahatu palilid sa cinida tu wina, sakamu sa ku kaput ni niwtun, maluk sa makayi ci niwtun sa caay kalipahak sa.

牛頓雖然順從了母親的意思，但據牛頓的同儕後來的敘述，耕作工作讓牛頓相當不快樂。

namahida sa tapang a cacudadan ya sasadan ci hengli.setukese sakamun nida kuyna ni niwtun pahaminen henay micuda kya pataydan aca muhamin micuda,

所幸國王中學的校長亨利·斯托克斯說服了牛頓的母親，牛頓又被送回了學校以完成他的學業。

sabaw tu walu kumihcaan nida sa mihedek tu tebanay a nipicudad, maala nida ku bangcalay a nipihedek a cudad.

他在18歲時完成了中學的學業，並得到了一份完美的畢業報告。

ci Niwtun kapah ku nipicudad nida, uduma sa maydih malamatinengay micudad cinida sapasusun nida tu misawacuay a tademaw.

牛頓的學業成績如此優秀，部分原因是為了挑戰和報復一個學校惡霸。

ya cin-viyaw cacudadan nu balucu’ay ci Simen.keen sakamusa, ci Niwtun idaw kuimelang tu ya-se-pu-ke hananay.

劍橋心理學家西門·拜昂-柯恩認為，牛頓很可能患有亞斯伯格症候群。

1661a mihcaan 6 a bulad, micumud ci nida i cin-ciyaw dayga micudad tut ulu cacay a picudadan. Imahida, nipasunana nu cacudadan ci ya-li-se-tu-te sakamusa, nika ci Niwtunmanamuh miasip tu aasipan u lenay.tikal a nuaydaay a mikingkiway atu ciyalilu.ciya-lilay, nikula.kepayni atu yihannise.kepule sa nu cay kawnutademaw an a ku nanaman nida tadamaluayaw ku pidateng nida.

1661年6月，他進入了劍橋大學的三一學院。在那時，該學院的教學基於亞里斯多德的學說，但牛頓更喜歡閱讀一些勒奈·笛卡兒等現代哲學家以及伽利略·伽利萊、尼古拉·哥白尼和約翰尼斯·克卜勒等天文學家更先進的思想。

1665 a mihcaan makatepa cinida tu masaahebalay a tusaay a kakingkiwan, sa malingatu tu cinida tu misabaluhay tunisa a sasaudian, widasa aydaay u kakatinengan nu mita tu wiycihun a nananamin.

1665年，他發現了廣義二項式定理，並開始發展一套新的數學理論，也就是後來為世人所熟知的微積分學。

i 1665 amihca, ci Niwtun makaala tu natinengan nida tu cuda, micuda i dayga metalaw malibung makakaedeb . nadikuda sat u tusa amihcaan ci Niwtun iluma tulun sa mikingkiw tu wiy-cihun, tu takelal atu nu katuuday a sapahedek .

在1665年，牛頓獲得了學位，而大學為了預防倫敦大瘟疫而關閉了。在此後兩年裡，牛頓在家中繼續研究微積分學、光學和萬有引力定律。

1667 a mihcaan , ci Niwtun makaala tu kawlah nu kalisiw, sapikingkiw nida muliyaw aca tayda i cin-ciyaw dayga a cacudadan.

1667年，牛頓獲得獎學金，作為研究生重返劍橋大學三一學院。

anu patuceken , wida sa u tatengaay a bukesi kiya idaw ku sakala tayda micuda i cin-ciyaw dayga mala mikingkiway a micudaday, u misinziyada kya kapah ku nidateng tu cacanan, ci Niwtun makai mala bukesi cinida.

按照規定，只有被正式任命的牧師才有資格成為劍橋大學三一學院的研究生，由於持有非正統的宗教觀點，牛頓不願意成為牧師。

nika u bukesi inayay ku tucek tupina a mihca mala bukesi, kiy ci Niwtun makaala tu sapikingkiw a micudaday, u sakala bukes isa cay patudungi hida han tu patadikuden tu,

但牧師職位的任命沒有最後期限，因此牛頓先獲得了研究生的名額，而牧師職位的任命被無限期地延後了。

nika nadikuda ni Niwtun mala sasaydan nu lu-ka-se a sasaydan pasubanaay tu musausiay a sasaydan, ci Niwtun makaala tu tuni ca-li anihangan, nika liwliwen tu nida kumahiniay a patucek.

“adih hank u nikaudip nida” a cudad.

但是等後來牛頓被任命為盧卡斯數學教授席位時問題就來了，如此重要的職位不可能迴避牧師職位任命這一條件。然而，牛頓獲得了查理二世的許可，還是繞開了這一限制(參見「中年生活」)。