Georgia

Georgia (喬治亞)

u Georgia (喬治亞) sa i labu nu Asia, itiza i 42 00 N, 43 30 E.

u ahebal nu lala' mapulung sa 69,700 km².

u ahebal nu lala'ay sa 69,700 km², u ahebal nu nanumay sa 0 km².

hamin nu tademaw sa 4,928,052.

kakalukan umah sa 35.50%, kilakilangan umah sa 39.40%, zumaay henay umah sa 25.10%.

caay ka mucabaya a kanatal nu Taywan.

Georgia miawas tu Europe atu Asia tusaay a talu (大陸), nika u sikasaan ku Europe nu lalay hawsa, sisa pala Europe han tu kya kanatal.[1]

(u kamu nu Hulam: 喬治亞橫跨歐亞大陸，但因文化上受歐洲影響，所以也被認為是歐洲的國家。)

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Tbilisi (提比里斯).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 26 bulad 5 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Salome Zourabichvili (Salumiye．Culabisewiyeli 薩洛梅·祖拉比什維利), 1952 a mihca 3 a bulad 18 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Georgia (喬治亞) ayza, micakat a demiad sa i 2018 a mihca 10 bulad 16 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu Georgia (喬治亞) ayza sa ci Irakli Garibashvili, micakat a demiad sa i 2021 a mihcaan 2 bulad 22 demiad.

nu kakitidaan (地理位置)

Georgia u kakitidaan mulilis tu masalumeniay a bayu’ (黑海), micapi tu amisan u Russia (俄羅斯), satimulan sa u Turkey (土耳其), Armenia (亞美尼亞), Azerbaijan (亞塞拜然) malalitin.[2]

(u kamu nu Hulam: 喬治亞位於地區的黑海沿岸，北鄰俄羅斯，南部與土耳其、亞美尼亞、亞塞拜然相接。)

binacadanay (族群)

wini u niyadu'ay a Georgia nu binacadanay hawsa (70.1 a kilac/%/pasintu), u dumaay nu itiniay tu a tademaw caay kahacica ku binacadan nu Armenia (亞美尼亞) a binacadan, Russia (俄羅斯) atu Azerbaijan (亞塞拜然) a binacadan mamin; nu i talakaway a kamuway sa nu Georgia mamin ku kamu, muenenngay i tiniayay tu a tademaw sa u nu Russia (俄羅斯) a kamu; u katuuday tu a tademaw hawsa nu tuncenkiw (東正教) ku lihayen, caay kahacica ku milihayay tu nu Islamkiw(伊斯蘭教).[3]

(u kamu nu Hulam: 主要民族為喬治亞族（70.1％），其他主要少數民族有亞美尼亞族、俄羅斯族和亞塞拜然族等；官方語言為喬治亞語，當地居民亦多熟悉俄語；多數人信仰東正教，少數信仰伊斯蘭教。)

manamec (經濟)

i tikay Georgia u nu malukay a kanatal, u heci atu uciya ku nipalumaan. Georgia budu’ a epah idaw tu ku waluay a malebud nu mihecaan ku tenes nu likisi. u saka idaw hena tu kuwan-can, atu mun (錳) atu ton (銅). 2001 a mihecaan Georgia a tademaw i kanatal 54 a kilac (%, pasintu) ku pakuucay a tademaw.

(u kamu nu Hulam: 傳統上喬治亞是一個農業國家，種植水果和茶葉。喬治亞葡萄酒已有八千多年歷史。此外尚有礦產，包括錳和銅。2001年，喬治亞貧窮人口佔全國人口的54%。)

namakay i 21 a sikiay, Georgia u manamecay u katinenga tu sisapalahad tu. 2007 a mihecaan, Georgia a kanatalayay tu hawsa ku nikatahkal mamin, kiyadahan ku naayaway a mihecaanay tu 12 a kilac (%, pasintu), kuynian u Georgia mala nuwalian a Europe (東歐) u sakalankanmay ku nikacakadan "manamec tan-uy" (經濟單位) tu cacay. nu kitakit a kinku (World Bank) kiyu pala "u saayaway i kitakit u manamecay a nikasumad".[4]

(u kamu nu Hulam: 自21世紀以來，喬治亞的經濟有了明顯的發展。2007年，喬治亞國內生産總值，比去年增加了12％，這使喬治亞成爲東歐增長最快的「經濟單位」之一。世界銀行（World Bank）將它稱爲「世界第一的經濟改革者」。)

likisi (歷史)

u Georgia naw pacacay nu "Su-Lian milabuway tu kung-he'-kuo". u nu "Su-Wey-Ay a siykay tu nikalecad a nikalcabaycabay" (蘇維埃社會主義共和國聯盟) nu kanatal. 1991 a mihecaan u "Su-Lian" malaliyas tu nadikudan, yu mahida henay idaw ku sabaw tu limaay nu milabuway tu sakalcabay mahamin tu masacacay kiya kanatal.

(u kamu nu Hulam: 喬治亞曾經是「蘇聯加盟共和國」之一。也就是「蘇維埃社會主義共和國聯盟」的成員國。1991年「蘇聯」解體後，當時的15個加盟共和國全部獨立。)

1991 a mihecaan sepat idaw ku siwa nu demiad u Georgia mapahezek tu masacac, nadikudan namasacacay hawsa sumad hantu nu talakaway ku ngangan nu kanatal pala u "Georgia nu macamulay a kanatal’’ han. 1995 a mihecaan walu a bulad idaw ku tusay a sepat nu demiad makaawas tu baluhay a hulic (憲法), panganga han tu "Georgia a kanatal".[5]

(u kamu nu Hulam: 1991年4月9日喬治亞正式獨立。獨立後官方國名為「喬治亞共和國」。1995年8月24日通過新憲法，國名定為「喬治亞」。)

cen-ce (政治)

mibabelih tu Russia (反俄羅斯)

Georgia naw u Su-Lian (蘇聯) henay ku mikuwanay tapang Ci Se-Ta-Lin (史達林, Joseph Stalin) a niyadu', nika u Georgia atu Su-Lian caay kasasukapah ku nikalcabay. Georgia namakay masacacay ku su-lin tu dikudan sa. nu taway a nikuwan micapi' tu nu Europe atu Amilika.[6] alahican makakuwang tu Er'-Lo-Se caay tu kacacumud, nu sadikuday sa wamasasikedaan tu a papicumud a malcabay tu Europe a malasacabayay (歐盟).[7]

(u kamu nu Hulam: 喬治亞是蘇聯前領導人史達林（Joseph Stalin）的故鄉，但是喬治亞與蘇聯的關係一直都有矛盾。喬治亞從蘇聯獨立後，外交政策非常親近歐洲和美國。甚至與俄羅斯爆發戰爭並斷交，其最終目標是加入歐盟。)

Georgia nu ilabuay tu ku katuuday u caay kaleca nu binacadan, u Georgia atu maylabuwayay nu “na-aw-say-di-ya” hinalalebu kutademaw masasuedes,kiyu nu dikudan u nan-aw-say-ti-ya pakunida satu u heni tu ku patideng masacabaay a kanatal. Nan-Aw-Say-Ti-Ya hamin nu lala’ sa idaw ku 3900 km², u tademaw idaw ku pituay a mang (萬) a nikayadah.[8]

(u kamu nu Hulam: 喬治亞本身內部有很多不同族群，喬治亞跟境內的「南奧塞提亞」民眾衝突不斷，後來南奧塞提亞乾脆就成立了自己的共和國。南奧塞提亞土地面積3900平方公里，人口有7萬多人。)

2008 a mihecaan u Georgia a hetay masatedep ku ngangan, malinngatu micumud i “Nan-Aw-Say-Ti-Ya” a kakitidaan Er’-Lo-Se mipadang kalankan sa micumu’ i labu malpapadang, mademec ku Georgia kya hitay, mahida u Er-Kuoay (俄國) a hitay ku makakuwan masatedep “Nan-Aw-Say-Ti-Ya” nu malcabayay a kanatal nika sacacayay a ti-wey (地位), nika nu makacuwacuwaay a kanatal caay amin kasasulul , umahiniay a hicanaca.

(u kamu nu Hulam: 2008年喬治亞軍隊以平亂的名義，動軍進入南奧塞提亞地區，俄羅斯援軍立即進入境內支援，重創喬治亞軍隊，等於俄軍用武力維持住了南奧塞提亞共和國的獨立地位，雖然各國大都不承認，但也無可奈何。)

nutipan nu Georgia “A-Pu-Ha-Ce a kakitidaan”, idaw tu ku 24 a mang (萬) nu tademaw, lala’ sa idaw ku 8,600 km², i 1992 a mihcaan masacacay sa tu, Georgia a hetay kinapina mayhidih pa satedep tu nikakuwangan cacay kalaheci, 2008 a mihecaan Russia (俄國) a hitay hamin sa mipadang, ya Georgia a hitay mamin mabahbah, u Russia (俄國) a hitay mikiayaw aca itida micumuh muhalhal tiya a “A-Pu-Ha-Ce a kakitidaan” bala nu Russia a nipaading tu kanatal.

(u kamu nu Hulam: 喬治亞西部的「阿布哈茲地區」，有24萬人口、面積約8600平方公里，在1992年就宣布獨立，喬治亞軍隊多次希望平定叛亂都無法成功，2008年俄國軍隊大舉支援，將喬治亞軍隊全部驅逐，俄國軍隊更進一步在當地進駐，等於將「阿布哈茲地區」變成了俄羅斯的保護國。)

“A-Pu-Ha-Ce a kakitidaan” atu “Nan-Aw-Say-Ti-Ya” kina tusaay a kakitidaan misamaku tu Georgiaauy a lala’ atu 18 a kilac (%, pasintu), Er’-Lo-Se sangalepeng tu ku nu Georgiaay sakanatalkahinawalan, sangalepeng tu kina tusaay a kanatal tu nikalacus.[9]

(u kamu nu Hulam: 「阿布哈茲地區」跟「南奧塞提亞」兩個地區佔了喬治亞國土的18％，俄羅斯嚴重影響喬治亞國土安全，使兩國關係惡劣。)

2019 a mihcaan, Georgia atu Russia kasenung satu masulacus, Russia a cung-tung pu-tin “Vladimir Putin” i enemay a bulad idaw ku tusa abataan idaw ku tusa a demiad misasulid tu sakay lacus mubahel a sulid, u nikasaan kunikahida i pitu a bulad idaw ku waluay a demiad caay tu pisulul papibahel tu Russia tayda i Georgia, Russia a milubang tu a mibaking ku sihu “u mamibakinay ku caay katatudang u patelacay ku mahiniay a kawaw”.[10]

(u kamu nu Hulam: 2019年，喬治亞與俄羅斯的關係急速惡化，俄羅斯總統普亭（Vladimir Putin）在6月21日即簽署禁飛令，宣布從7月8日開始禁止俄國班機飛往喬治亞，俄羅斯國會甚至要求政府加強制裁（處罰違反禁令的行為）。)

2019 a mihecaan enem a bulad idaw ku tusaay a bataan nu demiad u “tungcenkiw (東正教) milubang” (lnteparliamentary Assembly on Orthodoxy) i Georgia nu niyadu' Te-Pi-Li-Si “Tbilisi” malingatu tu cacay amihecaan u kinacacay a milubang, u Russia a ki-in (國會) milubang tu ci Kay-Hu-Li-Lu-Hu (Sergei Gavrilov) ku malatapang, enen sa i lalubanan nu Georgia tu papangihaan nu tapang (tapang a kididaan) milubang a pangiha.

(u kamu nu Hulam: 2019年6月20日，「東正教議會大會」（Interparliamentary Assembly on Orthodoxy）在喬治亞首都特比利西（Tbilisi）舉行一年一次的大會，由俄羅斯國會議員蓋夫里洛夫（Sergei Gavrilov）擔任主席，坐在喬治亞國會的議長席（主席的位置）主持大會。)

u mahiniay a kawaw yadah tu ku caayay kaedem nu tademaw, masasulacus tu masuedes tu, cacay tu a emang ku tademaw mipuluay tu sakaykian nu Georgia, idaw ku milihidaay a tademaw mucelcelay tu mipulu' nu tailing (警察), micumud tu kuo-hui kakaykian (國會庭院). u Ba-Sin-Se (法新社) pangihaay a misullid makaadih, yadah tu kumakatukuhay nu mitupinnay tu madukaay a papiliyas tu tademaw.[11]

(u kamu nu Hulam: 這個行為引發民眾不滿、爆發衝突，約一萬名抗議民眾包圍喬治亞國會大樓，部分抗議人士突破警方防暴警戒線，闖入國會庭院。法新社記者目擊，多輛救護車到場撤離幾名受傷民眾。)

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan (外部連結)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
喬治亞：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%A0%BC%E9%B2%81%E5%90%89%E4%BA%9
護主權、固領土：喬治亞的「反俄情緒」，來自高加索百年衝突：https://www.thenewslens.com/article/122556
一場演說爆兩國衝突，喬治亞「反俄情緒」為何如此強：https://www.thenewslens.com/article/122052