I-sa-pey-la-i-se “Ka-s-ti-ya”
kakiliman[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
I-sa-pey-la-i-se “ kamu nu Si-pang-ya, Isabel I la Católica, 1451 a bulad 22 a demiad-1504 a mihcaan 11 a bulad 26 a demiad” nu Kaa-ti-ya-wang-kow atu Ley-ang-wang-kow tatayna a hungti. ciniza atu acawa u sabama tu ci Pey-ti-nan-al-se malaheci tu ku niala tu malahedaway a lala’ a undu, paayaw tu aenengan nu baki nu heni ci Ca-li-u-semapulung tu Si-pang-ya-ti-kow. zuma miedap tu Ke-li-s-to-bu.Ke-lun-pu apatadas tu Mey-cow-Sin-ta-lu, sakay patadas palahad tu satipan a kitakit patahkal tu satabakiay a nipaini.
伊莎貝拉一世（西班牙語：Isabel I la Católica；1451年4月22日—1504年11月26日）是卡斯提亞王國和雷昂王國的女王。她及丈夫兼堂弟斐迪南二世完成了收復失地運動，為日後他們的外孫查理五世統一西班牙帝國奠定了基礎。其支援克里斯多福·哥倫布開拓美洲新大陸，為開拓發展西方世界作出重大的貢獻。
nilaculan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
zuma miawza micukaymas ciniza ci ba-lan-si-s-ke.Si-mey-ney-s.te.si-s-ney-low-s-su-ci saicelang sa pacakat tu sakuwan nu hungti a mipenec tu makatalay nu kakitaan, ngay sakuwan nu hungti au “kiwkay nu misaybangan mutesek tayza tu nikauzip nu binawlan, ngay tademaw amin mala miduducay mitengilay tu kiwkay, atu nu hungti a lumaan.
另外她重用的法蘭西斯科·希梅內斯·德·西斯內羅斯樞機大力提升王權並壓制了貴族的跋扈，讓王權藉由「宗教裁判所深入到基層民眾，讓人民成為教會的順民，以及王室。
nikauzip[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
micalukay tu hungti[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
1454 a mihcaan ci I-sa-pey-la-I-se a wama ci Ka-s-ti-ya-wang-kow hungyi ci Bu-an-al-se mapatay hawsa, u lecad a wama padek a wayna a kakama ci En-li-ke-se-se micaluk tu hungti. 1469 a mihca 10 a buladd 19 a demiad u teked niza atu pacici sabama a calekakaan ci Ya-la-kang-wang-kowu nitucekan malahungti ci Pay-ti-nan-al-se malacingki.
1454年伊莎貝拉一世的父親卡斯提亞王國國王胡安二世過世後，她的同父異母兄長恩里克四世繼承王位。1469年10月19日她私自和強迫堂弟亞拉岡王國王儲斐迪南二世聯姻。
1474 a mihcaan, En-li-ke-se-se mapatay, cacay ku tataynaan awaw ci Bu-an-na, En-li-ke-se-se mapatuzu’ nu situngusa kakitaan u “maliyuhay matatakis cayay ka siwawa” ci Bu-an-na u kanamuhan niza atu padek a tatamaan awaw nu hungti a acawa. ci I-sa-pey-la-I-se kalamlam sa amicaluk tu hungti. ci Bu-an-na1475 a mihcaan mikadabu tu ci Pu-taw-ya hungti ci A-bung-su-u-se.
1474年，恩里克四世過世，只有一個女兒胡安娜，恩里克四世被權貴們指為「不能人道，無法生育」，而胡安娜是他親信和王后的私生子。伊莎貝拉一世迅速繼承了王位。胡安娜於1475年嫁給了葡萄牙國王阿方索五世。
A-bung-su-u-se namahiza kesemsa musakamu huntu ci Bu-an-na ku micalukay tu hungti, nika 1476 a mihcaan i To-low a hita mahamin mademez. A-bung-su-u-se mapacici misulit a matatelek tu A-al-ka-su-wa, miales tu sakay Ka-ti-ya-wang-kow a hungti tu hamin a salunguc. 1478 a mihcaan ci I-sa-pey-la-1-se i tinsikiw a kiwkayan pihangan patizeng tu Si-pang-ya kiwkay nu pisaybangan, misawacu, tu cayay ku tisikiw a tademaw saicelang sa mipacakat tu hungti a sakuwan.
阿方索五世因此發兵聲稱胡安娜應該繼承王位，但1476年在托羅一役徹底失敗。阿方索五世被迫簽署阿爾卡索瓦什和約，放棄對卡斯提亞王國王位的一切要求。1478年伊莎貝拉一世在天主教會教宗的批准下成立西班牙宗教裁判所，迫害非天主教人士並大力提升了王權。
1479 a mihcaan ci Pe-la-kang” a wama mapatay, ci pey-ti-nan-al-se atu ci I-sa-pey-la-1-se mala Ya-la-kang atu Ka-s-ti-ya wang-kow a hungti,tatayna a hungti. 180 a mihcaan uyni malaacawaay mitakus palecapu tu tapang atu 34 ku dayhiw nu tademaw panutek tu kasa hulic, saka ayaw nu Si-pang-ya paketun nu angangan a hulic.
1479年斐迪南二世 (亞拉岡)的父王過世，斐迪南二世和伊莎貝拉一世成為亞拉岡和卡斯提亞王國的國王、女王。1480年這對夫婦召集群臣和34位平民代表制定了一系列法律、為未來的西班牙奠定了法理基礎。
I-sa-pey-la-1-se kala congtungan hina takus matatengil ngangan u “Ka-s-ti-ya huing” a pitatengilan nu kanatal, asaca zuma a sakuwan akawaw hamin pabelien “ci Ka-s-ti-ya wang kow a katatengilan”. ci Ka-s-ti-ya-wang-kow a katatengilan a tademaw u hungti ku sitatudungay, u micuzukay tu teked u cen-ce ku kawaw tu siicelangay baluhay a sadikec.
伊莎貝拉一世任內時常召開名為「卡斯提亞法院」的國家議會，並且將大部分的行政權託付給「卡斯提亞王國會議」。卡斯提亞王國會議的成員由王室任命，是推行專制政治的有力新工具。
ciniza atu tatanengay a kakitaay mapulung mipaculi tu kakitaan, u i niyazu’ay tademaw a hitay u zikuzan siicelangay nu hitay mikawaw, nu kasumamadan cacay ka buhat a kakitaanay tut ulu sakaput a hitay patudud aw acawa calkaka a sabama ci Pay-ti-nan-al-se “ya-la-kang” ku mikuwanay, mipenec, mipalasawad tu kakitaan sapatalaw tu kawaw nu hitay. ciniza sakay kawaw nu pahabayay tu sizi tawki anisakaputan tu “Ma-s-ta” kong-huy caay pikuwan, zayhan cen-hu sapiala tu sata angangan makayzaay mikawaway tu pahabanay tu sizi, mahiniay a kawaw ayaw lalid katukuh Sin-ta-lu a zaysang yadah ku nipacumud i Si-pang-ya.
她與中產階級聯手對抗貴族階級，並以城鎮的民兵為其軍事力量的後盾，她又將傳統封建貴族的三大軍團交由丈夫兼堂弟斐迪南二世 (亞拉岡)掌管、壓制，解除了貴族的軍事威脅。她對於牧羊業老闆所組的「馬士達」公會堂則較為縱容，因為政府的稅收主要來自牧羊業，這種情形一直持續到新大陸的財富大量輸入西班牙之前。
1492 a mihca 1 a bulad 2 a demiad, I-sa-pey-la-1-se atu ci Pey-ti-nan-al-se a hita milais tu mikuwanay tu I-pi-li a kasasubal tu nju timula pitu lasubu a mihcaanay a Mu-al a tademaw tu sazikuzay cacay miliyaway aziyazu’ ci Ke-la-na-ta, malaheci I-pi-li-ta kasasubal a ciwlu u icelang tu sakay I-s-lan-cyaw u icelang pinaay a lasubu a mihcaan ku pilalais miala tu malapesay alala’ a undu.
1492年1月2日，伊莎貝拉一世和斐迪南二世的軍隊攻下了統治伊比利半島南部七個世紀的摩爾人的最後一個重鎮格拉納達，完成在伊比利半島基督教勢力對伊斯蘭教勢力數個世紀的征戰收復失地運動。
kabalakian a mihcaan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
I-sa-pey-la-1-se zikuz namapatay u tataynaan a wawa ci Bu-an-na ku micalukay, acawa ni Bu-an-na, namakayzaay i Ha-pu-s-paw-wang-caw ci Bey-li-pu-1-se zikuz i kapatayan ni I-sa-pey-la-1-se atu ci Pey-ti-nan-2-se masasulacus, nika ayaw nu labu a kalalais mapatay. ci Bey-li-pu-1-se “Ka-s-ti-ya” a tatamaan a wawa ci Ca-I 2 se “Sen-senLow-ma-ti-kow” mala Si-pang-ya nu micalukay tu hungti, mikuwan tu Si-pang-ya-ti-kow katukuh kaicelangen ku nu ayzaay.
伊莎貝拉一世死後把所有稱號給了女兒胡安娜繼承，胡安娜的丈夫，來自哈布斯堡王朝的菲利普一世 在伊莎貝拉一世死後和斐迪南二世反目，但在內戰爆發前病死。菲利普一世 (卡斯提亞)的兒子查理五世 (神聖羅馬帝國)成為西班牙王位的繼承人，其治下的西班牙帝國達到空前的強大。