Macedonia
Macedonia (馬其頓)
u Macedonia (馬其頓, Ma-Ce-Dun) sa i labu nu Europe (O-Cuo 歐洲), itiza i 41 50 N, 22 00 E.
u ahebal nu lala' mapulung sa 25,713 km2.
u ahebal nu lala'ay sa 25,433 km2, u ahebal nu nanumay sa 280 km2.
hamin nu tademaw sa 2,100,025.
kakalukan umah sa 44.30%, kilakilangan umah sa 39.80%, zumaay henay umah sa 15.90%.
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Skopje (史高比耶).
kakingingan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakinging nu kanatal demiad sa 8 bulad 9 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung, 總統) ayza sa ci Stevo Pendarovski, micakat a demiad sa i 2019 a mihcaan 5 bulad 12 demiad.
ayda nu laylay (歷史概況)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]西元6世紀末斯拉夫民族開始遷入馬其頓並定居，並改信奉東正教。
nikudan ni kilisetu enem (6) a seci (世紀) tu lawpes Sela-fu a binacadan (斯拉夫民族) malingatu malimad tayda i Maci-tun (Macedonia (馬其頓) mueneng, misumad tu sasinggiaan nuheni tu tunceciw (東正教).
西元9世紀馬其頓之斯拉夫王國成立，而在10世紀時衰落。
nikudan nikilisetu siwa (9) a seci Maci-tun (Macedonia Slavic wan-kuo (馬其頓之斯拉夫王國) mapatideng, tinii i cacay a bataan (10) a se-ci caaysa tu lekal.
馬其頓頻遭外族侵入並更換諸多外族統治者，自11世紀起，馬其頓人曾發動數次起義，均為統治者撲滅，自1392年起馬其頓淪入鄂圖曼土耳其帝國統治達五世紀之久。
Maci-tun (Macedonia (馬其頓) madebung nu hekalay a binacadan sawni paliyuntu i hekalay a tademaw mami kuwan, namaka sabaw tu cacay a (11) a seci sa, Maci-tun (Macedonia (馬其頓) a tademaw kinapina palekal tu sakaada, malawpetu numi kuwanay, namaka cacay a malebut tulu a lasubu siwa a bataan idaw ku tusa (1392) a mihcaan Macedonia (馬其頓) mala madebung nu E'tuman Tuelci-tikuo (鄂圖曼土耳其帝國) mumikuwanay makaala tu lima a secian kunipikuwan.
1913年爆發第二次巴爾幹戰爭，戰後簽署「布加勒斯特和約」，由保加利亞、希臘及塞爾維亞三國瓜分馬其頓。
cacay a malebut siwa a lasubu cacay a bataan idaw ku tulu (1913) a mihcaan sakatusa anikalpacawan tu Balkans (巴爾幹戰爭), mahedek satu malepacaw idaw kunikasasulit tu Pucia-lesete' a kiyakuan (布加勒斯特合約), u Pawcia-liya (Bulgaria (保加利亞), Si-la (Greece (希臘) atu Sayel-wiya (Serbia (塞爾維亞) tatuluay a kanatal makakilac tu Maci-tun (Macedonia (馬其頓).
1919年第一次世界大戰後正式追認保、希、塞三國割據馬其頓。
cacay a malebut siwa a lasubu cacay a bataan idaw ku siwa (1919) a mihcaan sakacacay nu kitakitay a nikalepacawan (第一次世界大戰) nikudan palu tatengan misuayaw tu Paw, Si, Say (保、希、塞) nu tuluay a kanatal mikilac tu Maci-tun (馬其頓).
1944年8月「南斯拉夫民主聯邦」成立，馬其頓各地區代表決議成為南斯拉夫聯邦之一員。
cacay a malebut siwa a lasubu sepat a bataan idaw ku sepat (1944) a mihcaan waluay a bulad patideng nu "Nande-lahu ming-culan-pan (南斯拉夫民主聯邦)", Maci-tun (Macedonia (馬其頓) payniyadu' a mikeliday panutek mala Nanse-lahu lan-pan (南斯拉夫聯邦).
1945年4月南聯總統狄托將馬其頓升格為南斯拉夫聯邦六個加盟共和國之一，奠下馬其頓的獨立基礎。
cacay a malebut siwa a lasubu sepat a bataan idaw ku lima (1945) a mihcaan sepat a bulad Nanlan Cong-tung (總統) ci "Dituo (狄托) " pacakaten nuheni ku Maci-tun (Macedonia (馬其頓) mala Nanse-lahu lan-pan (南斯拉夫聯邦) enemay a micumud nu kunghe-kuo (共和國), tanektektu kunipisiteked nu Maci-tun (馬其頓).
1991年南聯解體，馬其頓共和國經過外交折衝，順利於9月8日宣布獨立，同年11月17日馬其頓共和國制定新憲法。
cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku cacay (1991) a mihcaan Nanlan (南聯) maliwasak, Maci-tun kunhe-kuo (馬其頓共和國) nama hekal nikasasuadaan, kapahsa i siwa a bulad walu a demiad mihapu misitekae kamisa, tawya a mihcaan sabaw tu cacay a bulad sabaw tu pitu a demiad Maci-tun kunhe-kuo (馬其頓共和國) patideng tu baluhay a sian-fa (憲法).
1993年4月8日以前南斯拉夫馬其頓共和國Former Yugoslavia Republic of Macedonia (FYROM)之名稱加入聯合國。
cacay a malebud siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku tulu (1993 ) a mihcaan sepat a bulad walu a demiad inuayawan a Nanse-lahu Ma-citun kunghe-kuo (南斯拉夫馬其頓共和國)
"Former Yugoslavia Republic of Macedonia", (FYROM) a ngangan ku sapicumud tu lanhekuo.
2019年2月12日為解決與希臘之國名爭議，正式改名為「北馬其頓共和國」。
tusa a malebut cacay a bataan idaw ku siwa (2019) a mihcaan tusa a bulad sabaw tu tusa a demiad makaykictu atu Si-la (希臘) a nganganan nikacenlawan tatenga masumad ku ngangan u " peimaci-tun-kunhe-kuo (北馬其頓共和國)"[1]
cence nu ayda (政治概況)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]北馬其頓前「馬其頓」)憲法於1991年11月20日生效。
peimaci-tun (北馬其頓) nuayawan " Maci-tun ( 馬其頓)" sinfa itida i cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku cacay (1991) a mihcaan asiwantan.
總統為國家元首及軍隊統帥，任期5年，由人民直接選舉產生，總統選舉採兩輪決選制。
Cung-tung (總統) u tadenga'ay nu kanatal a sakakaay nu hitay amikeliday, lima a mihcaan kunikala Cung-tung, u binawlan a tademaw ku misingkuway (選舉) a patideng, Cung-tung anisingkiwan a kina tusaan a misingkuw kiya matatungus.
政體係議會民主制。內閣由總理及各部首長組成，行使行政權。
cen-ti 政體 u ihun mincuce. i labu u Cun-li (總理) atu katuuday a sakakaay nikapulungan, mikuwan tu kakawawen.
總理掌行政權，為最高行政首長，由國會多數黨領袖出任，須經總統提名並獲國會同意。
Cun-li kumi kuwanay tu kawaw, u satalakaway nu tapang, u kuohu a katuuday nu tan ku tahekalay, aw Cung-tun ku panganganay kiya midui ku kuohu.
重要職權包括：向國會提出法案、執行法律、承認外國政府、與外國締結邦交、提名駐外使節等。
kasa'timan a kawaw han: pasayda i kuohu (國會) patahekal tu sasakamuen, patahekal tu hulic, palutadenga tu nutaw a sihu, atu nutaw anikalecabayan, patahekal panganga tu sakay hekal a sakakaay.
「馬其頓共和國」與鄰國希臘因國名爭議（希臘境內有馬其頓省，希臘人認為馬其頓之國名影響希臘之權益），兩地未能直接飛航，兩國關係自1991年馬其頓獨立後向來緊張。
Maci-tun kunhe-kuo (馬其頓共和國) atu biyaw nu kanatal Si-la (Greece (希臘) masasualaw tu pinganganan (Si-la (希臘) ilabu nu kanatal idaw ku Maci-tun sen (Macedonia (馬其頓省) niyadu’, Si-la (Greece (希臘) a tademaw saan tu Maci-tun (馬其頓) a ngangan micayatay tu Si-la (Greece (希臘) a kawaw), nina tusaay a kanatal caay kasasu bahel ku belbel, nina tusaay a kanatal namaka cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku cacay (1991) a mihcaan Maci-tun (Macedonia (馬其頓) misiteked satu mabiyalaw tu.
為解決爭議，兩國經過27年後，終於在2018年6月12日簽署普雷斯帕協議(Prespa Agreement).
mangalay misakapah tu nikacinglawan, nina tusaay a kanatal namaka tusa a bataan idaw ku pitu a mihcaan sa, i tusa a malebut cacay a bataan idaw ku walu (2018) a mihcaan enem a bulad sabaw tu tusa a demiad masasulit tu Lasepa’a sasulitan (Prespa Agreement) (普雷斯帕協議) a kiyakuan.
該協議至2019年初生效，希臘撤回在歐盟及北約對馬其頓入會之否決權，而馬其頓共和國則於同年2月12日正式改名為「北馬其頓共和國」。
nikasasulitan katukuh i tusa a malebut cacay a bataan idaw ku siwa (2019) a mihcaan, u Si-la (Greece (希臘) patikuen nuheni i O-mum (European Union (歐盟) atu Peieyi (北約) misuaay tu Ma-cutun (Macedonia (馬其頓) nipicumudan tu funciecun (否決權), Maci-tun kunhe-kuo (馬其頓共和國) i nuydaan a mihcaan nu tusa a bulad sabaw tu tusa a demiad tatengan misumad tu ngangan u peimaci-tun kunhe-kuo (北馬其頓共和國).[2]