Tai’an

Tai’an（泰安鄉）

Tai’an（泰安鄉）a sakuwan ku Miaoli. kumud nu kalesakan, 602.88 km². （kalesakan nu lin-pan-ti 524.2 km², kalesakan nu paw-liw-ti 59.69 km²）, u kasabinawlan, 4,814 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,508 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 3,986 ku yincumin a tademaw. u kasabinawlan, pakalatu 83% (Atayal) ku kasabinawlan. u Atayal ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan

Tai’an (泰安鄉) mala walu a cuwen atu 16 ku niyazu’. kina 16 a niyazu’sa, B’anux（天狗部落）, Maylubung（梅園部落）, Mepuwal（象鼻部落）, Mabanan（永安部落）, Malabang（馬那邦部落）, Suru（蘇魯部落）, Pakwari（八卦力部落）, Gali-hwan（南灣部落）, Matabalay（榮安部落）, Mabatuan（大坪部落）, Tabilas（圓墩部落）, Maibagah（司馬限部落）, Sakuhan（細道邦部落）, Swasiq（斯瓦細格部落）, Maytayax（大安部落）, Quwis awi’（砂埔鹿部落）.

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%B0%E5%AE%89%E9%84%89

Tai’an (泰安鄉)

Tai’an (泰安鄉)是位於臺灣苗栗縣東南部的山地原住民鄉，北鄰南庄鄉、新竹縣五峰鄉，東接新竹縣尖石鄉，南臨臺中市和平區，西與卓蘭鎮、大湖鄉、獅潭鄉相鄰，為苗栗縣面積最大、人口密度最低的行政區，其面積約佔全縣的三分之一。

Tai’an (泰安鄉) itida i Taywan Miw-li-kin (臺灣苗栗縣) wali timulan a niyadu'an nu san-ti yincumin a niyadu'an, amisan sibiyaw tu Na-cuan (南庄鄉) a niyadu’, Sin-cu-kin Wu-fun niyadu’ (新竹縣五峰鄉), timulan midadapi tu Tacun-se’Hepin a niyadu’ (臺中市和平區), nutipan atu Cuelan-cen (卓蘭鎮), Tahu a niyadu’(大湖鄉), Shitan niyadu' (獅潭鄉) mababiyaw, u Mewli-kin (苗栗縣) ku satabakiay nu lala’a nu kakitidaan, tademaw han saadidi'ay nu sin-sen a niyadu'an, u ahebal nu lala’ nuheni makaala tu mala tuluay tu cacay.

族群主要以臺灣原住民族泰雅族人、與漢人中的客家人。由於泰安鄉溫泉產業豐盛，素有「泰安溫泉鄉」雅號。

benacadan nu angangan han u Taywan yincumin Tayalu a tademaw (泰雅族人), atu layak nu ngayngayngayan. nina Tai’an (泰安鄉) wincun micidek tu ku silaculan nu wancuna, sisa kasinganganan tu “Tayalu wincun a niyadu'an” han kuni panganganan.

likisi (歷史)

在日本統治時代，本鄉境內各部落都屬新竹州大湖郡直轄的蕃地，戰後後才改制為山地原住民鄉，原為苗栗縣大安鄉，但由於與臺中縣大安鄉（今臺中市大安區）同名，1952年8月改名為泰安鄉迄今。

itini nikuwanan nu Dipun a zitay, nina niyadu’ u Sincu-cuo ta’hu-cun (新竹州大湖郡) ce-sia a kitidaan , nikudan nu nikalepacaw sumad han tu santi yincumin a niyadu'an, naw Mewli-kin Taan-niyadu’a (苗栗縣大安鄉) niyadu'an, nika atu Tacun-kin Taan-niyadu’ (臺中縣大安鄉) “aydaay a Tacu-se Taan-niyadu’” malicad ku ngangan, i cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku tusa (1952) a mihcaan walu (8) a bulad sumad han tu aydaay a Tai’an (泰安鄉) katukuh ayda.

zu’cihek a niyadu'an (象鼻部落)

Tai’an cengelan lalangawan a kitidaan Tai’an aadihan tuni kasilacan nu tuud (泰雅染織文化園區泰安文物陳列館)

士林部落：須從卓蘭鎮沿著大安溪河畔旁的公路進入，先到臺中市的達觀部落，過了士林水壩就到達士林部落，此部落的路標標示牌是以山豬的圖騰為之。

Selin niyadu’ (士林), sipakayda i Cuo-lan niyadu’ (卓蘭鎮) miduduc tu Ta-an a sawac(大安溪河) nu tepala a dadan micumud, sayaway makatukuh i Taycu-se (台中市) a Takuwan-niyaduan, milakuuyd tu Se-lin (士林) a cascasan makatukuh tu Se-lin-niyaduan (士林), ninaniyadu’ a paya nu silusi a dadan u pabuy ku kulit tu sacumud tinaniyaduan.

su’wun (水文)

本鄉主要的河川為大安溪、汶水溪以及大湖溪，汶水溪發源於泰安鄉梅園村標高2,618公尺的鹿場大山西南山谷，爾後匯集源自東洗水山的支流東洗水溪後轉向西，於汶水與大湖溪匯集。

nina niyadu’ angangan u sawac a Ta-an sauwac(大安溪),Wun-suy sauwac(汶水溪) atu Ta-fu sauwac (大湖溪), Wunsua sauwac (汶水溪) nu tapang i Taiyalu (泰安鄉) Mi’-yun niyadu’ talakaw han tusa a malebut enem a lasubu cacay a bataan idaw ku walu (2,618) a kunce a ngabulan buyu' nutipan timulan nu masananggayya a buyu' nu dihep, kapulung nu misilelilay a nanum namakayda i Dun-si-suy-san a silsil nu lalitemuhan a Dun-si-suy sawac misudikud pasayda i nutipan, u wuin-suy (汶水) atu Ta-fu (大湖溪) sauwac nu kapulungan.

大安溪發源於雪山山脈之大霸尖山西側，向西流至東陽山北麓與支流馬達拉溪會合後，始稱大安溪，流經雪見、大安、象鼻部落、士林部落後，形成苗栗縣、臺中市交界。

Taan sauwac (大安溪) angangan i Sia-san-abuyu'an (雪山山脈) nu Tapa’cun buyu' (大霸尖山) nutipan, pasaida i nutipan kuni pisilesile katukuh i Tun-yung buyu'an Palu’ atu kacacepaan nu Ma-ta-la sauwac kalalitemuh han, pangangan han tu Ta-an sacac, makayda kunipi silesile nu nanum i Sai-cen,Ta-an, Sanpi a niyadu'an, Se-lin niyadu'an, mala Mawli-kin (苗栗縣), Taicun-se (臺中市) nu kala litemuhan.

Mawli-kan Cuolan-niyadu' Cuolan papahanhanan a aidangan (苗栗縣卓蘭鎮卓蘭休閒園區)

「卓蘭休閒園區」位於位於大安溪畔丘陵地型的河階台地，北臨鯉魚潭水庫，

“Cuo-lan papahanhanan a aidangan” itida i Ta-an sauwac masa likelunay a lala’ nu masaenalay a masakayakaya’ a lalalalaan, amis madapi tu Li-i banawan,

該地原以生產茶葉、椪柑、大梨、枇杷等作物，後因柑橘價格不佳和農害之故，目前農業生產以花卉、有機蔬菜、香草、高接梨、芭樂、楊桃為主。近年休閒風氣興起，多數果農轉型為休閒農業，園區結合區內的休閒農場和景點，打造完整的休閒園。

nina niyadu' naw u sikawaway tu uciya, kama, laya’, ngipi ku kawaw, nikudan satu caay kakapah ku aca’ nu kama atu kasicilekayan nu kaliwmahan, ayda u kaliwmahan nu heni u balu, pakunida hananay a lami’, bangsisay a lutuk, nipatatules tu laya, kiyabes, latak ku tadapalumaan nuheni. ayda a mihcaan u papahanhanan nu aaidangan ku liwmahan nu tataydan a midang, kataydaan a midang mapulung atu tataydaan midang nu umah atu aidangan, misakapah tu tataydaaan a midang.

suyeun cascas atu tabakiay nu ba’tu a diheb (水雲瀑布與巨石谷)

巨石谷位在汶水溪的上游段，遼闊的溪谷中散佈著各種大小與顏色深淺的石頭，一眼望去錯落有致，別有一番風情。

tabakiay nu ba’tu a diheb itida i Wun-sua sauwac nu pabawan, hatidaay nu ahebal nu sauwac yadah ku tabakiay adidiay atu caaya kalecad nu i labuay nu ba’tu, pasayda miadih mahicaay kiya ku nikasilac nu bangcal, bangcal sa ataydan miadih.

從巨石谷至水雲瀑布約需二十分鐘的時間，雖然有著絕佳的景致，但途中多為陡峭路段，且須以繩索攀爬頗高的距離，因此建議較無登山經驗的民眾須小心。

namakayda i tabakiay nu ba’tu adiheb katukuh i Suy-wun cascas maka alatu tusaay a bataan nu lawat a tatukiyan, amica ku nika bangcal nu tataydaan, nika u tataydaan muculil u masa likelikelunnay a dadan ku yadah,saka, aw tuwasu’a laic ku sapikayakay tu talakaway a tataydaan a laad, sakamusa anu inai' ku katinengay tayda i buyu han piadihi anu tayda i buyu'.

苗栗縣泰安鄉泰雅原住民文化產業區

Mawli-kin Tai’an Atayalu yincumin lalangawan a sakaudip nu kakitidaan

「泰雅原住民文化產業區」佔地約為1.67公頃，苗栗縣政府為了要結合泰安溫泉資源與泰雅文化，在其中設置「泰雅文物館」與「打必拉斯溫泉公園」，做為保存及推廣泰雅文化的重要推手。

“Atayalu yincumin lalangawan a lalaculan nu kakitidaan” kakitidaan makaala tu cacay. enem pitu a kubu (1.67), Mawli-kin sifu manglay mipulung tu Taywan wuncun tu sakasilacul atu Atayalu a lalangawan, itida patideng tu “ Tayalu aadihan tu tuud”atu “ Ta-pila-se wuncun aidangan”, sapisingaan tu cacuduh han tu Tayalu lalangawan a anganganan nu cacuduhan.

「泰雅文物館」內展品多元，平面展有泰安鄉內泰雅部落的遷徙與分布圖、當地泰雅族文化歲時祭儀介紹與照片，

“Tayalu aadihan tu tuud” yadah ku aadih tu cancanan nu nipisilac, sapaadih idaw ku Tayan niyaduan nika bulawan atu aadihan tu nika babenisan tu cudad, tawyaay a Tayalu nu lalangaw nu tawyaay a kakawawsan nu lalangawan a patineng misiwkay atu sasing.

並規劃有木雕、籐編器具、織品服飾以及口簧琴等實體文物展，以及設置夜間森林體驗區、傳統生活竹屋區等地，讓遊客能實際參與並親身體驗泰雅族的傳統生活。

idaw ku nipilekakawaw tu nituktukan tu kasuy, nisangan tu uway a cancanan nu tuudan, nitenunan tu dikuc atu tubtub nu nisangaan aadihan tu cancanan anisilacan, atu nipatideng tu nulabiiay a kilangkilangan nu sasalamaan a kitidaan, sumamaday anikaudipan a dayday nu uli’ auk nisangaan tu luma’ a kakitidaan, papilihida tu taydaay nu midangay a tademaw milihida tu kakawaw nuheni atu miliheda tu Tayalu nu dayday nu hican nu nika udipan nuheni.

戶外場地則規劃有「打必拉斯溫泉公園」，民眾不僅可以來此免費泡腳溫泉外，假日更有藝文表演與原住民攤販，讓民眾欣賞原住民歌舞之餘還能享受部落美食，藉此推廣與傳承泰雅傳統文化，並為泰安帶來豐厚的旅遊人潮，活絡地方經濟。

idaw kunipi kiyaku tu kawaw nuheni tu “ Tapila-se wuncun kungyun”, taydaay nu tademaw amidang caay paacai kuni pisengel tu kuku i wuncun, pilipayan hni idaw ku nipaimung tu palaw atu kakanen nu patiyamay nu yungcumin, nu taydaay a midangay nu tademawan taneng miadih tu nipaimung atu palaw nuheni sa taneng milihida tu kakanen nu niyaduay a asu'ay nu kakanen, imahini micuduh patinaku atu midayday tu Tayalu nu lalangawan, kya yadah ku matinengay tu sakatayda i Tayalu amidang nu yadahay a tademaw, kya mapalekal ku sakaudip nu itidaay a tademawan.

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%B0%E5%AE%89%E9%84%89

demiad (氣候)

本鄉氣候屬於亞熱帶，溫和多雨，雨量由海岸向山區遞減，雨季主要在5月至9月。

demiad nu nuyadu' han kalacalecaledesan, kadihkuwan atu yadah nu udad, udad namakayda i dadipasan haymaw sa pasayda i bayu’ amawada’, udadan han itida i limaay a bulad katukuh siwaay a bulad.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan