Taimali
Taimali（太麻里鄉）
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Taimali a sakuwan ku Taitung. kumud nu kalesakan, 102.29 km². （kalesakan nu linpanti 4.53 km², kalesakan nu pawliwti 57.38 km²）, u kasabinawlan, 7,128 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 2,979 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 4,782 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 67%(Paiwan, Pangcah) ku kasabinawlan. u Paiwan atu Pangcah ku sakalaniyazu’.
na i 2009 a mihcan, izaw ku tabakiay a baliyus u Molake, izaw ku tabakiay a balad, maalul ku niyazu' nu Taimali siang.
nikasakuwakuwan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Taimali mala 9 a cuwen atu 13 ku niyazu’. kina 13 a niyazu’sa, Lupakatj（魯巴卡茲部落）, Tjavualji（大麻里部落）, Kiring（給陵部落）, Tjatjigel（喳其格勒部落）, Anasolay（荒野部落）, Davugele（大武窟部落）, Takidis（德其里部落）, Padrangigrang（溫泉部落）, Calavi（查拉密部落）, Kanadun（金崙部落）, Sasaljak（沙薩拉克部落）, Lalauran（拉勞蘭部落）, Cilalongay（吉拉龍噯部落）.
太麻里鄉（排灣語：Tjavualji；阿美語：Tjavualji[1]；臺灣話：Thài-mâ-lí-hiong；臺灣客家語四縣腔：tai maˇ liˊ hiongˊ）位於台灣臺東縣東南方，北臨卑南鄉、臺東市，東濱太平洋，西鄰金峰鄉，西南連達仁鄉，南接大武鄉。
taymali a kenis
taymali a kenis (paywan a kamu : Tjvualji; amis a kamu Tjavualji 1; layak a kamu: Thai-ma-li-hiong; Tawan a ngangay a kamu nu sepatay nu keni a ngiha’: tai ma li hiong ) tida i Taywan nu pusung a kenis i sawali satimulan, saamisan micapi tu piwma a kenis, pusung a kenis, sawalian misuayaw tu taypiyan, satipan micapi tu cing-hung a kenis, satipan katimul malalitin tu tazen a kenis, satumulan militin tu ta-u a kenis .
本鄉背倚中央山脈，除沿海平原外，大多為山地，海拔最高約2000公尺，氣候上屬熱帶季風氣候。鄉內居民包括2/3的漢人（閩南人、客家人、外省人）及1/3的原住民（阿美族、魯凱族、排灣族），地方通行語為排灣語與阿美語[2]。
2000年的千禧迎曙光活動使本鄉聲名大噪，也為本鄉贏得了「日升之鄉」的美名。
kina misudikuday tu cung-yang-san-mayi, midudus kya sadipasan hawsa, u buyu’ mamin ku yadahay, u talakaw nu telek satalakaway tusa a malebud a ditek, u demiad sa u caledesay ku bali nu demiad. i labu nu kenis a tademw idaw ku layakay a tademaw tu ⅔( u layak, ngayngay, hulam ) atu ⅓ u yincumin( amis, lukay, paywan ), u kamu nu itiniay nu paywan a kamu atu amis a kamu.
tusa a malebud nu mihcaan u nu malebutay nu haynamuh misuayaw tu mahculalay a likad a kawaw kyu kasingangan ninakenisan katabaki, sakasinganganan nu bangcal kina kenisan wini “ mahculalay nu cilal a kenis”.
歷史
太麻里原稱大貓狸(Tjavualji)，在排灣族語中意指「太陽照耀的肥沃土地」，在清代文獻中已記載有「大貓狸」、「大麻里」等名稱。
1920年定名為「太麻里」，後於1937年改為「太麻里庄」，劃歸台東廳台東郡管理。二次大戰後改設台東縣太麻里鄉一直至今
laylay
u taymali nau ta-maw-li( Tjavalji ), i paywan a kamu pabaliw satu “ u mapacilalay nu cilal kasitayhi’ nu damek a lala’, i kasumamadan nu lalangawan sa idaw ku sulid sakay i “ta-maw-li”, “taymali ” sakasingangan.
1920 a mihcaan sumad hantu u “tamali”, nadikudan sa i 1937 a mihcaan sumaden aca “taymali-cung”, pabalucu aca malu pusung a tusu pusu a kenis ku mikuwanay. sakatusa nu nikalalais tu nadikudan hawsa pasumad hantu tu pusung taymali a kenisan hanikatukuh ayda.
族群
本鄉族群豐富，由排灣族、阿美族、魯凱族、外省人、閩南人及客家人組成。
其中本鄉的排灣族為巴卡羅群（paqaroqaro），即東部排灣，尤其是大王部落，其服飾、文化深受鄰近的卑南族及阿美族影響。
u binacadan
kina kenis nu binacadan yadah ku sakalisiwan, u paywan a binacadan, amis a binacadan, lukay a binacadan, hulan a tademaw, layak a tademaw atu u ngayngay makakumutay . dumaay a kenisan nu paywan a binacadan u pa-ka-lu-cin (paqaroqarp), u nu sawalian a paywan, u duma sa ta-wang a niyadu’, ya u dikuc, u lalangawan matapal nu micapiay tu piwma a binacadan atu amisay a mapalalitay.
原住民祖先發祥地碑
界於三和村和華源村的原住民祖先發祥地碑，其深遠的歷史意義，是值得遊客短暫駐足停留的迷你私房景點。因卑南族、阿美族先人的傳說，促使族人在相傳為原住民祖先最早登陸的地點，特地豎立了石碑以追思祭祖，表達懷念祖先之意。
lalekalan nu yincumin a lala’ nu kelas nipatidengan tu paya
nikakeminis i san-he a niyadu’ atu huw-yin a niyadu’ nu lalekalan nu yincumincu a lala’ nu kelas nipatidengan tu paya, unu kasu mamadanay a laylay ku mahiniay, u siacaay nu midangay pacena a pahanhan tu masadumaay nu kaliyuhan a madimutay a aidanga. dayhan u piwma a binacadan, amis a binacadan a kelas nu nakamuan saan sa, sapakalankan tu binacanan a paduduc tu yincumincu a kalas nu satabalay tani i tukuskuyni, micidek ku nipatideng tu sasalisinan nu kakausan u kabulahan a paya, sakay i tini u pidatengan tu babalakiay a imi’.
民國49年在三和村海邊旁的山坡上豎立「臺灣原住民祖先發祥地」，八十年代經地方人建議，才引起重視，由縣府爭取經費重新整建擴大園區面積及設施、加設解說牌、雕刻建物等美化、綠化，才有至今的規模。
min-ko sepat a bataan idaw ku siwa a mihcaan i san-he a niyadu’ mitepal tu bayu i buyu’ a patideng tu”Taywan nu yincumin u lala’ nu lalekalan ”, walu a bataan nu mihcaan u i tiniay tu a tademawa ku milahciay, kya u sakahenulan, nauydaan u kisihu maydih misakalisuw a misabaluhay sapisanga tu tabakiay a kenis i lala’ nu ahebal atu sasangaan, patetek tu paya sakay nu pacuyakuay a musakamu, u nituktukan ku luma a nisangaan a misakapah pabancal,palangaw tu sumilaway, kyu idaw haynikatukuh ayda tuud.
每年清明時節，知本、建和兩社的卑南族人，都會前來祭祖，表達慎終追遠不忘祖先之恩。東河鄉都蘭部落的阿美族人為履行先人交代，也在此立祀台，定期前來祭拜表達懷念祖先之意。
tu mihmihcaan nu pipuybunga a lisin, ce-pen, ciyin-he kini tusaay a kenis nu piwma a tademaw, kanca tayda a patunga tu kelas, saka caay kapawan tu nu kelas a nipaayaw tu dadatengan nu balucu’, tung-he a kenis u tu-lan a niyadu’ u amis atademaw nu binacadan miduduc tu kawaw nu babalaki sakay nu tademaw, sisa i tini palekal tu sasalisinan, pademiad kanca tayni a patungas tu kelas u dadateng tu nabalucuan.
人口組成
本鄉人口2/3為漢族，其他1/3為原住民族，原住民族多居住於大王、北里、香蘭、金崙、多良及德其里。其中，排灣族多居住在大王村、新香蘭村、金崙村以及多良村，阿美族則居住在荒野、舊香蘭及德其里。
kasaupu nu tademaw
kinakenis a tademaw ⅔ u layak a binacadan, u dumaan sa 1/3 u binacada mamin, u yincumin ku yadahay nu binacadan ku muenengay i ta-wang, pi-li, siyang-lan, cin-lun, tu-ling atu te-ci-li. sakadumaan , u paywan a binacadan ku yadahay a muenen i ta-wang a kenis, sin-siyang-lan aniyadu’,cin-lung a kenis atu tu-ling a kenis, u amis a binacadan sa i linubu nu hekal a muenen, nu malumanay a cin-lan atu u te-ci-li.s
旅遊
piidangan
太麻里鄉的景點多元豐富，有山、有海、有溫泉，花季、車站、
tay-ma-li a kenis u a adihan yadah ku sinilangecan, idaw ku buyu’ idaw ku bayu, idaw ku ungsing, u kasibaluan, u pikacawan tu silamalay,
多良火車ㄓㄢˋtu-liyang a pikacawan nu silamalay
多良火車站原為臺鐵招呼站，因業務清淡自2006年7月1日起結束旅客業務，同年10月1日正式裁撤。入園時間為每日上午7時至下午6時，清潔費每人10元。因站址原為山坡地，南迴鐵路工程處特別將車站以高架設計，一樓為候車室與售票處，二樓為月台，月台上的紅色欄杆為明顯特色，站在此處可鳥瞰太平洋，被譽為全臺灣最美的車站，吸引許多鐵道迷前來朝聖。
tu-liyang a pikacawan nu silamalay unu naayaway tu a pikacawan nu silamalay, i nai’ ku kawaw dayhan i 2006 a mihcaan pitu a bulad idaw ku cacay a demiad nai’ tu ku kawaw tu sakay i pidangan, uyida a mihcaan sa cacay bataan nu bulad idaw ku cacay a demiad u tatengaay tu malawpes. anu micumud u tuki tu demidemiad nu sananal pituay a tuki katukuh i kalabian enemay ku tuki, u sasinanutan a misakapah sa cacay a tademaw cacay a bataan nu kalisiw. inapikacawan i naayaw unu masatukusay, a buyu’, timuan a dadan nu silamalay sasangan a kakitidaan masaduma ku nisunpuan tu talakaway a pikacawan tusilamalay, cacay a tatalakawan u pihahalan tu silamalay atu picakayan tu paya, sakatusa a talakawan u kakacawan, ya kakacawan sa idaw ku sumanahay a nilangatan u masadumaay u katinengan, mutiden itida hawsa tanen tu namakapabaw a miadih tu cacekawan i taypinyang a bayu, kasingangan nu Taywan u sabangcalay nu silamalay a pikacawan, sisa katuut ku tayniay midang a miadih tu dadan nu simukinay.
特產
金針，洛神花，枇杷 ，釋迦 ，波羅蜜 ，茶葉 ，火龍果 ，荖葉 ，荖花 ，紅藜 ，咖啡。
u cin-cen, lo-se a balu, ngipi, sikiyaw, pu-lu-mi’, uciya, hu-long a heci, bila’, balu, usal, kuhi.
金針山休閒農業區
金針山天然資源豐富，有溪流有瀑布有高山有峽谷。在此處的溪谷很適合螢火蟲居住，每到4~7月夜裡就是賞螢好時機。據統計金針山共有18種螢火蟲，最主要的品種為黑翅螢，若錯過了夏季，冬季11~12月還有山窗螢可觀賞。
cin-cen a buyu’ u lalalayan a sinilangec tu sikalisiw, idaw ku sawac idaw ku cascas idaw ku talakaway a buyu’ idaw hen ku masaapilisay a sawac. i tiniay a sawacsawacan u kapahay a kitidaan nu adipawnay, anu makatukuh tu i sepatay--pituay a bulat u sandeb u piadihan tu adipawnay a demiad. anu asipen i cin-cen a buyu’ hakay idaw ku cacay bataan idaw ku waluay a adipawnay, u angangan a masdumaay u lubeniay a sakubad nu adipawnay, anu masungaliw tu ku lalutay, kasienawannay i cacay a bataan idaw kucacay--cacay a bataan idaw ku tusaay a bulad nu i buyu’ay a dipawnay nu tamaay u kalawlawan ku baluwang tu a adihan.