Taulungcu

Taulungcu 大武攏族

大武壠族（大武壠語：Taivoan）或稱大滿族，為台灣原住民的一支，清朝文獻稱之為「四社熟番」、「倚山熟番」，原鄉在臺南玉井盆地（更早位於大內區、山上區一帶），現今主要分佈在台南、高雄兩地區的丘陵和河谷地帶，2009年八八風災前，高雄縣小林村曾為台灣大武壠族人口最多的部落。

silusid milihiza tu labiiay a lisin Syaw-lin a niyazu' Taulung a tademaw 著傳統服飾參加夜祭的小林村大武攏人

Taulungcu “Taulungcu a kamu, Taivoan” anucaan Tamancu han, Taywan tungusay Taywan Yincumincu, Cin-caw anisulitan u “S-se-su-ban, “I-san su-ban” han, kasumamadan a niyazu’ i Taynan masatancunay a lala’ “saayawan i Ta-ney a kenis, buyu’ a kenisan”, ayza angangan maliwahliwah i Taynan, Takaw tusaay a kakitizaan tu apuyuay a buyu’ atu sahelung sawacan, 2009 a mihcaan ayaw nu papa a baliyus,Takaw a kuwan Siw-lin a niyazu’ na u Taywan Taulung a niyazu’ u sakatuuday a tademaw.

kakiliman摘要

Ze-kow Syaw-lin a niyazu', u papa a baliyus zikuz Syaw-lin a niyaziu' Taulung a tademaw i Takaw a kenis baluhay a kitizaan 日光小林社區，是八風災後部小林村大武攏人在高雄區的新居地

台灣東部的花蓮、台東也有來自西部遷入的平埔原住民族群，其中多數為大武壠族。據簡文敏等學者以日治時期的種族登記推估，目前臺灣的大武壠族後裔可能超過兩萬，是人數次多的未正名臺灣原住民族，僅次於馬卡道族。2013年11月15日在花蓮縣富里鄉鄉長正式認定當地包括大武壠族在內的平埔族群為「鄉定原住民」，成為第一個認定平埔族群為「鄉定原住民族」的鄉鎮。

Taywan nuwalianay a Kalinku, Pusung izaw ku nu makazaay i satip mabulaway i Pinpucu a Yincumincu, uzuma hatu nu Taulungcu. duduc ni Cyen-win-min mipasuban’ay i kaLipunan paliayaw nipanganganan tu binacadan, imahini Taywanay a Taulungcu a iluciluc hakay malakui’ ku tusa a mang  ku tademaw, katuud ku cayay pangangan tu Taywan Yincumincu, wizadada’ u Makatawcu. 2013 a mihcaan 11 a bulad 15 a mihecaan i Kalinku Pailasan a niyazu’ nguciw tatenga’ay tu patatenga’ tu tizaay pasu Taulungcu Pinpucu a tademaw “nipatatenga’an nu niyazu’ a Yincumincu”, mala u saayaway nipatatenga’an a Pinpucu u “nipatatenga’an nu niyazu’ a Yincumincu”, a niyazu’.

kakayzaan a ngangan nu binacadan族名由來

大武壠族自稱 Taivoan 或 Taibowan，音近閩南語之「大滿」、「台窩灣」、「台灣」，加之族人發源自臺南，也的確曾建立台歐灣社（Taiouwang），故林清財、陳耀昌等部分學者及文史工作者認為大武壠族的自稱或其社名即為「台灣」一名之由來。翁佳音等其他學者並不認同此說法。

Taulungcu a ngangan Taivoan aucaay Taibowan han, ngiha misengi tu nu Layak a kamu tu “Ta-man”, “Tay-wo-wan”, “Taywan”, Cya-c-cu a tademaw lalekalan makay Taynanay, tatenga’ napatizeng tu Tay-ow-wan-se “Taiouwang”, mabelecay ci Lin-cin-cay, Cen-yaw-cang, zuma pasubana’aay atu misulitay tu likisi saca Taulungcu a ngangan anucaay u zumaay a niyazu’ nipangangan “Taywan” namaka cacayay a tademaw kina ngangan. Wong-cya-ing zuma a pasubana’ay caay palatatenga’ tuyni a kamuan.

楊森富進一步認為，Taivoan、Tevorangh 等自稱或社名，是大武壠語「月社」或「月世界」之意，按大武壠語「月亮」為 buan、voan 或 bulan，因部落位於群山環抱之丘陵，仿若月世界，二說為玉井盆地為高原，類月世界。然數世紀前族人如何有月世界的概念，此說法值得保守觀之。

Yang-sen-cin talaayaw saaca, Taivoan、Tevorangh a ngangan anucaay niyazu’ a ngangan, nu Taulung a kamu “bulad ziyazu’” anucaay “bulad kitakit” a imi, kilul tu Taulung a kamu “bulad” u buan, voan, anucaay bulan, zayhan u niyazu’ tini i apuyu’ay a buyubuyu’an, mahizaay u bulad kitakit, tukamu u masatancunay a lala’ tu talakaway a buyu’, misengiay tu bulad kitakit. kanahatu ayaw nu pinaay lasubu a mihcaan u binacadan mahicaay izaw ku bulad a nizateng, uyni a kamu u kasatiman siacaay a niazihan.

Ta-cwang a niyazu'Taulungcu labiiay a lisin大庄部落大武攏族夜祭

kasazuma a kakayzaan 信仰差異

清水純比較大武壠與西拉雅兩族信仰型態，認為各地大武壠族太祖信仰均呈現出「非常明顯的統一性」，是西拉雅族所未見的，包含： 祭祀時間：固定於每年農曆九月十五之夜祭。祭祀空間：單房型公廨，公廨內設有「向柱」和「向神座」。祭祀對象：明確區分「太祖」與「老君」，且大部分太祖為姊妹。

Cin-suy-cun Taulung atu Sirayacu tusaay a binacadan u kakayzaan a lisin, saca paykakitizaan nu Taulungcu salisin nu babalaki mapatahkal tu “tada mahapinang malecad”, u cayay henay kaazih nu Sirayacu, pasu, salisi a demiad, paeneng i paymihcaan nu malukay a kuyumi tu 9 a bulad 15 a demiad nu labiiay a salisin. misalisin a demiad, cacayay a kung-cye,  labu nu kung-cye izaw ku nipatizeng tu “tukal” atu “aenengan nu samiya”. u sasalisinan, mahapinang pasazumaentu, “Tay-cu” atu “Law-cyun”, nasaca zuma u malekakanaay a tuas.

kasazuma nu zikuz服飾差異

Syaw-lin a niyazu Taulungcu nalimaan mita'esel小林村大武攏族十字繡

胡家瑜（2014）於探討大武壠族服飾專書《大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝》中指出，大武壠族傳統服飾的繡紋裝飾、紋樣元素，「與其他周邊族群如鄒、布農、魯凱與西拉雅等族有明顯差異」，因而成為視覺辨識效果顯著的文化象徵。

Hu-cya-iy i “2014” mitatengil tu Taulungcu a zikuc tekad a cudad “Taulung Pinpucu a zikuc masingatu atu nalimaan mita’esel” a patahkal, Taulungcu a lusid u sapakazali u nita’eselan, pakulitan tu, “atu zumaay lilisay a binacadan mahiza u Co, Bunun, Lukay atu Sirayacu mahapinang ku kasazuma”. u mahapinangan a lalangawan a zihen.

kasasizuma nu tademawan人種特徵

荷蘭文獻《未刊檔長官書信集》（21 Februari 1636, VOC 1120, fol. 235.）曾提到，大武壠族人「跟沿海那些村社的人比較來，身體瘦小很多；他們的耳垂很長，在那耳垂中有個非常大的洞孔」，「他們結婚以後，跟他們的妻子、 孩子住在 1 個房子裡，跟我們的習俗一樣，跟其他村社的習俗不同」。由此可看出大武壠族與西拉雅族文化之差異。

nisulit nu Helan “caay patahkal tu nisupedan nu mikeliday nisaupuan a cudad” “21 Februari 1636, VOC 1120, fol. 235.” namusakamu tu, Taulungcu a tademaw “atu lilisay nu bayu masukapah tu kuyzaan a niyazu’, adidi’ makudus ku uzip, tanayu’ ku sabitingan a tangila nu heni , i tangila tadatabaki ku buhang”, “malaacawa kuheni hawsa, acawa nuheni, wawa mapulung tu cacay a luma’an muneng, malecad ku lisin numita, atu zumaay a niyazu’ caay kalecad ku lisin”. makayni maazih tu ku Talungcu atu Sirayacu masazuma ku lalangawan.

likisi歷史

17 lasubu a mihcaan Taulungcu kasaniyazu' mabulaw atu kaliwaliwah a bacu 17世紀以降大武攏族各社群遷徙及分布圖

根據口述傳統，大武壠族人原居今臺南安平之「臺窩灣社」（Taivoan），後進入臺南新化，建立「大目降社」與「大唪社」（今唪口社）。後受到西拉雅族人壓迫，分兩路遷徙至左鎮及山上，分別建立「木岡社」（今睦光村）及「隙仔口社」。後再次受西拉雅族人逼迫，乃沿著曾文溪溯上，於今臺南大內建立「頭社」（Nounamou）。

duduc tu nakamuan nu babalaki, Taulungcu kasumamadad u eneng i ayzaay a A-pin “Tay-ow-wan-se”  “Taivoan”, kilul micumud I Taynan Sin-hwa, patizeng tu Ta-mu-cya-se’ atu “Ta-bung-se” “ayzaay a bung-kow-se”. zikuz masawacu nu Sirayacu, maliwasak tusa ku zazan mabulaw katukuh Cow-cen atu i buyu’, masasizuma patizeng tu “Mu-kang-se” “ayzaay a Lu-kong niyazu’ atu si-cay-se”. zakuz mabahbah aca nu Sirayacu, miduduc tu pabaw nu cen-wona sawac, tini i ayzaay Tayna Ta-nye patizeng tu Tow-se” “Nounamou”.

kaliwaliwah nu ayzaay a ziday近代分布

鄭成功統治時期，在台南平原實施「軍屯」政策，加上清代初期的渡台禁令效果不彰，漢人一波波來台拓墾，對於台南平原的西拉雅族造成相當大的生存壓力，導致族人開始往東方淺山丘陵移住，進而迫使當地的大武壠族人開始往其他山區移動。

Cen-cen-kung a ziday pikuwanan, i Taynan enal mukawaw tu “ciwn-tun” a lekakawaw, cunus tu kahulaman a ziday nu katayni i Taywan caay pusakamu, Layak satultul sa tayni i Taywan patadas, sakay Taynan  enalay a Sirayacu ngelu’ sa kunikauzip, binawlan malingatu pasayza nutimulan apuyu’ay a buyu’, macelcel ku tizaaytu a Taulungcu malingatu tu pasayza nu zumaan a buyu’ malimad.

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan

• 中文維基百基-大武攏族
• https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E6%AD%A6%E5%A3%A0%E6%97%8F