Xincheng
Xincheng（新城鄉）
Xincheng（新城鄉）a sakuwan ku Hualien. kumud nu kalesakan, 28.83 km². (kalesakan nu lin-pan-ti 0 km², kalesakan nu paw-liw-ti 0.22 km²), u kasabinawlan, 16,246 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 6,110 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 5,380 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, pakalatu 33% (Pangcah) ku kasabinawlan. u tademaw ilabu nu siyang u paylang ku alumanay.
nikasakuwakuwan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
Xincheng mala walu a cuwen atu sabaw tusa ku niyazu’. kina sabaw tusa a niyazu’sa, Pacidal (華陽部落), Paudadan (大德 (巴烏拉藍)部落), Lalumaang (東方羅馬部落), Palamitan (康樂部落), Kaliyawan (嘉里部落), Cilapuk (嘉新部落), Sudadatan (新城部落), Pibutingan (順安部落), Hupu (北埔部落), Katanka (佳林部落), Pabuisan (北星部落), Palinkaan (復興部落).
Masikasik a kenis (新城鄉)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
新城鄉（太魯閣語：Alang paru，阿美語：Sudadatan；臺灣話：Sin-siânn-hiong；臺灣客家語海陸腔：sinˋ shang hiongˋ），舊稱哆囉滿或大魯宛，位於台灣花蓮縣北部，北與西臨秀林鄉，東濱太平洋，南以美崙溪和花蓮市為界，面積為29.4095km²，與毗臨的花蓮市皆為全縣面積最小的鄉鎮。
Masikasik a kenis “Taluku a kamu Alang paru, Amis a kamu Sudadatan, Taywan a kamu Sin-siânn-hiong, Taywan Ngayngay a kamu sin’ shang hiong’”, malumanay a ngangan Tu-lu-man hakay Taluwan, tini i Taywan Kalingku akuwan tu nuwamisan, saamisan atu satipan micapi tu Siw-lin a kenis, sawalian walibayu, nutimulan u Cikep atu Kalingku a tuse a sakenis, u hekal 29.4095 km², micapi tu Kaling ku tuse hamin nu kenis u saadidi’ay nu kenis.
該鄉屬花蓮的門戶，地理位置依山傍海，又有「新城走廊」之稱。海岸線南起七星潭北至月牙灣觀海區。鄉內農特產品豐富並具地方特色，石材及石藝產業興盛，加上鄉民民風淳樸，極具觀光發展潛力。
uyni a kenis tungusay nu Kalingku a kika, hekal a lala’ kakitizaan micangzay tu buyu’ micapi tu bayu, singangan aca tu “Masikasik salining.” sadipasan timulan u Malumayamay nuwamisan katukuh i Ye-ya-wan piazihan tu bayu, labu nu kenis yadah ku nipalumaan tu canancanan micidekay ku kakitizaan, malahad ku ni laculan tunu ba’tuay atu nisangaan a ba’tu, cunus tu kenisay mahizanay nu kasumamadan kuni kauzip nu tademaw, yadah ku palahad tu aidangan.
新城鄉有一雅稱為「曼波魚的故鄉」，而「曼波（mambo）」的原意是一種中美洲的搖擺舞蹈，曲風為不拘小節、自由隨興、釋放熱情。由於臨近花蓮市，與吉安鄉同為花蓮市的衛星城市，整個都會區人口達20萬餘；花蓮縣首間大型購物中心家樂福、HOLA，就設點於此鄉。
Masikasik a kenis izaw ku salunganay a ngangan “mambo a niyazu’.” uyni “mambo” uyaan imi nu ateban a Amilika iwaiw a lukiyaw, caay pitantan, kakuniza miiwaiwa, lipahak sakaku a mihulak.. uyzasa micapi tu Kalingku, atu Yusinu a kenis malecad tu Kalingku, angangan a tuse, hamin nu tuse a kakitizaan u tademaw katukuh i tusa a bataan a mang kakatuud, Kalingku a kuwan u saanaway tabakiay kasaupun a picakayan tu tuud Carrefour (家樂福), HOLA, patizeng satu tini a kenis.
liwliw a hekal (地理地形)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
新城鄉全境多屬平原地形，平原地形約佔全鄉之97%，南北長、東西窄，南北長16公里，東西最寬者為5公里，有美崙溪、三棧溪及須美基溪流經。產業方面除農業及漁業外，石材加工業也相當興盛。新城鄉轄區共劃分為八個村： 新城村、順安村、康樂村、大漢村、北埔村、佳林村、嘉里村、嘉新村。
Masikasik a kenis hamin a hekal u masaenalay ku liwliw, liwliw nu enal hamin nu kenis pakala tu 97%, nutimulan saamisan tanaya’, nuwalian satipan likecu, nutimulan saamisan u tanaya’ sabaw enem km, nuwalian satipan u saahebalay lima km, izaw ku Cikep a sauwac, Sancan a sauwac, atu Simeci a sauwac a kalikid. nilaculan caay kaw nikalukan atu nibutingan dada’, malahad kuni pasazuma tu ba’tu a sakakawawan. Masikasik a kenis u sakuwanan pulung makakilac tu waluay a kasiniyazu’, Masikasik a niyazu’, Sumuladu a niyazu’, Palamitan a niyazu’, Tahan a niyazu’, Hupu a niyazu’, katanka a niyazu’, Kaliyawan a ziyazu’, Cyasin a niyazu’.
全鄉共分為新城及北埔兩主要聚落，這兩大聚落又將新城鄉分為北新城及南新城，兩區以三棧溪為界，彼此間隔12公里。北新城包含新城及順安兩村，毗鄰太魯閣國家公園及蘇花公路，秀林國中、新城國小、新城車站、新城神社、新城公園及新城老街等以該鄉為地名的建物位於北新城，但此區僅有二千五百餘人，約佔全鄉的1/8。
hamin a kenis pulung a kalasic u Masikasik atu Hupu tusa ku angangan a niyazu’, uyni tusaay tabakiay a niyazu’ u Masikasik a kenis malasit aca tu nuwamisan a Masikasik atu nutimulan u Masikasik, tusaay a kakitizaan lilis u Sancan a sauwac, masasulaed tu sabaw tusa kung-li. saamisan u Masikasik pasu Masikasik atu Sumuladu tusa a niyazu’, malabelaw tu Taluku kanatal a aidangan atu Suhuwa a zazan, Siwlin kou-cung, Masikasik aididi’ay a cacudadan, Masikasik pikacawan tu basu, Masikasik a zinziya, Masikasik a aidangan atu Masikasik mukasiay a zazanan auuyni kenis a kakitizaan ngangan tu nipatizeng tini i nuwamisan Masikasik, nika uynian a kakitizaan izaw ku tusa malebut lima lasubu ku tademaw, hamin nu a kenis pakala tu 1/8.
南新城包含北埔、嘉里、大漢、康樂、嘉新及佳林等六村，占有全鄉大多數人口，離縣治花蓮市約有3公里之遙，北埔車站、新城鄉公所及戶政事務所、農會、郵局、國軍醫院、七星潭、花蓮機場、佳山空軍基地、私立大漢技術學院、海星高中、新城國中、台灣電力公司及家樂福等重要據點皆設於南新城。
nutimulan Masikasik pasu Hupu, Kaliyawan, Tahan, Palamitan, Cyasin atu Katanka enem kasaniyazu’, hamin nu kenis katuuday a tademaw, miliyas tu sakuwan, sakuwan tu Kalingku tuse pakala tulu a kung-li ka batad, Hupu a pikacawan, Masikasik a kenis yakuba atu hukusiw, malukay pisupedan tu kalisiw, paiyubinan, hitay a padekuan, ngayangay, Kalingku a pahikukian, Katanka kakitizaan nu hikuki, Tahan talakaway a picudadan, Haysin kawcung, Masikasik a kucung,Taywan dingkiay a kusi, atu Carrefour (家樂福) u kahenulan a kakatayzaan patizeng i nutimula nu Masikasik.
demiad (氣候)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
屬副熱帶季風氣候，全鄉年平均氣溫攝氏22.5度，平均雨量2264公厘，氣候宜人，四季如春。
demiad tungus tatungusay a caledes, hamin nu kenis mihcaan palalecad tu akuti’ se-s 22.5 Tu, palalecad tu nikaudadan 2,264 mm, sa'pi’ ku demiad sepat puu’ mahiza u sadingsing.
laylay (歷史)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
新城鄉昔日被太魯閣族原住民稱為「大魯宛」，漢人則譯作「哆囉滿」或「倒咯滿」。清治時期嘉慶年間，淡水廳人吳全率佃農來此開墾，太魯閣族人屢次出草襲擊，於是築壘防禦，取名「新城」，後因原住民侵襲不已而棄城南遷。
Masikasik a kenis i ayaway a duwman " hakay " Tawkeman." han. pikuwann nu hulam a ziday Cya-cin (嘉慶) a mihcaan, Tan-suy a sakuwan (淡水廳) tademaw ci U-cyen liliden ku papalukayay tayni tini patadas, Taluku a tademaw kinapina misamamaw militangah, misanga’ tu sapitena’, pangangan han “Masikasik,” satu zayhan midebung ku yincumin sisa ales han ku tuse mabulaw tatimul.
1875年，福建陸路提督羅大春率兵開鑿蘇澳到花蓮的道路，以此地為進入花蓮的第一城，故稱之為「新城」。新城在西元1896年因乙未戰爭失利而被日本佔據。1914年，日治時期的台灣總督佐久間左馬太親率日軍征討太魯閣族.
1875 a mihcaan Bu-cyen hekalay a zazan sakakaay mikuwanay ci Ti-tu-luw-ta-cun mikelid tu hitay mipatades tu Su-huw katukuh i Kalingku a zazan, u saayaway micududay tuynian Kalingku, pangangan han tu “Masikasik”. Masikasik i celacan 1896 a mihcaan zayhan i pingangayaw madebec maala tu nu Lipun. 1914 a mihcaan, pikuwanan nu Linpun a ziday u Taywan sakakaay nu mikuwanan ci Cuw-cyu-cyen cuw-ma nu uzip a putun mikelid tu hitay nu Linpun midademec tu Taluku,
事平後於此設置花蓮港廳新城支廳；總督府為感念佐久間總督的事蹟，便於1920年以其別名「研海」，將新城支廳改為「研海支廳」，下轄平野區。1937年花蓮港廳地方改制，廢研海支廳，平野區改名為「研海庄」，歸花蓮港廳花蓮郡管轄。戰後沿用其名，並管轄原花蓮郡蕃地，設置花蓮縣研海鄉，1946年恢復「新城」舊名，改名為新城鄉，後將原住民山地部分分出，另設秀林鄉至今。
masazay tu kina kawaw hawsa tini patizeng tu Kalingku a sakuwa Masikasi paca’ a sakakaay, sakakaay a tapang a mabulah ci Cuw-cuw-cyenaan sakakaay a tapang tu nikawawan, kilul i 1920 a mihcaan nu zumaay a ngangan “Yen-hay” han, u Masikasik paca’ a sakuwan pasumadan tu ngangan “Yen-hay paca’ a sakuwan” han,” pikuwan tu Pin-ya a kakitizaan. 1937 a mihcaan Kalingku a sakuwan a kakitizaan misumad tu lice, alesan ku Yen-hay paca’ a sakuwan, Pin-ya a kakitizaan sumad tu ngangan “Yen-hay a niyazu’” han, tungus nu Kalingkuay a sakuwan Kalingku a kakuwanan. zikuzan nu ngangayaw duduc pazumaay tu ngangan, sakuwan nau Kalikuan a kenis binacadan a kakitizaan, patizeng tu Kalinngku a kuwan Yen-hay a kenis, 1946 a mihcaan mananukas tu malumanay a ngangan “Masikasik”, pasumad han ku ngangan Masikasik a kenis, satu u yincumin a nu buyu’ a kakitizaan kakilukilul satu tahekal, patizeng haca tu zumay Siw-lin a kenis katukuh ayza.
tademaw (人口)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
新城鄉為花蓮縣人口數第四多、密度第三高的行政區，其人口密度高於全國平均。近15年來，新城鄉人口幾乎保持在2.0～2.1萬人之內，2019年5月底的人口和2011年底幾乎一樣，近於零變動，為台灣都市發展的特殊現象之一。
Masikasik a kenis nu Kalingku akuwan sakasepat nu katud nu tademaw, uzeket u sakatulu a katalakaw tu pikawawan a kakitizaan, zuma a tademaw kazeket palalecad talakawanku hamin nu kanatal. ayzaay tu sabalima a mihcaan, Masikasik a kenis u tademaw mahiza tu i 2.0~2.1 a mgangn ku tademaw i labu, 2019 a mihcaan lima a buladan u tademaw atu 2011 a mihcaan malecad tu, caay kasumcd, nu Taywan tuse micidekay kuniklahad.
但近年隨著花蓮縣政府在北埔村設立多達651戶的7層樓青年住宅，一樓即是商圈，由縣府統一進行招商作業，由於該地區鄰近花蓮市區，境內有大型賣場座落，未來該地區可望成為花蓮縣發展迅速的地區之一。
nika uynian tu a mihcaan kilul tu Kalingku akuwan cenbu i Hupu a niyazu’ patizeng katukuh 651 luma’an tu pitu a tatunngduh nu masakapahay a luma’, i sasaay a lumam’ u sapisiwbay, pakay sebu akuwan palecad mikawaw mitakus tu misiwbayay a kawaw, uyniay a kakitizaan micapi tu Kalingku a tuse, labu nu kanatal izaw ku tabakiay a kakitizaan pacakay, talaayaw tiniay a kakitizaan adasay mala u Kalingku kalamkamay maladah a kakitizaan.
caculilan (交通)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
航空 鐵路北迴線：新（太魯閣）車站、北埔車站花蓮臨港線：北埔車站公路資訊。
sakayhikukiay silamalay a zazan tele zazan, baluhay “Taluku” pikacawan, Hupu pikacawan Kalingku micapi minatu a zazan, Hupu pikacawan pakatine tu zazan.
sakaylalangawan (人文)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
地方通行語為太魯閣語與阿美語。居民以中原遷居之閩客為多，少數為平地原住民，台灣光復後，亦有不少外省居民遷居於此，民情風俗大都保持閩粵舊有之風俗習慣，平地原住民於每年八月舉辦豐年祭。
niyazu’ a kamu nu Taluku ku kamu atu A-mis a kamu. u tademaw na i Cung-yen mabulaway u ngayngay ku katuuday, caay kakatuud ku yincumin, Taywan malepun na mangangayaw hawsa, katuud ku Hulam mabulaw tayni tini, mahiza kasumamadan malumanay Layak a lisin, ienalay a yincumin paymihcaan tu waluay a bulad malingatu tu mamalikid. [1]