Ye-Se.Lay-s-te
Ye-Se.Lay-s-te
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
La-mu-li-ci-pu-s a Lay-s-te kakitaan a tatami ci Ye-se-bu.Lay-s-te OM PC PRS FRCSE kakitaan’ “kamu Ing-kow, Joseph Lister, Baron Lister of Lyme Regis, 1827 a mihca 4 a bulan 5 a demiad1912 a mihca 2 a bulad 10 a demiad”, Ing-kow way-ke a misaydan, hungti sye-cya-huy-cang “1895 a mihcaan1900 a mihcaan”, way-ke micici’ay misiwduk nalimaan atu mipatiyak nganga nu“ayzaay way-ke-sye a wama”.
萊姆里吉布斯的萊斯特男爵約瑟夫·萊斯特OM PC PRS FRCSE （英語：Joseph Lister, Baron Lister of Lyme Regis；1827年4月5日—1912年2月10日），英國外科醫生、皇家學會會長（1895年－1900年），外科手術消毒技術的發明和推廣者，譽為「現代外科學之父」。
masakapahay a nikauzip
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]Lay-s-te lecuh i Ing-kow Si-han E-pu-tun “Upton House”, wama ci Ye-han.cya-ke-li-s-te ‘ Ing a kamu, Joseph Jackson Lister” u malaheciay nu misiwbayay a tademaw, namigingkiw misanga’ tu caya kakapah ku nikalawpeskulit tanusuk a dil, sakayhung-sye-ciw a nigingkiw malanipilian nu Ing-kow hwang-cya sye-hu a yen-s.
萊斯特生於英國西罕的厄普敦（Upton House），父親約翰·傑克森·利斯特（英語：Joseph Jackson Lister）是成功的商人，研製過消色差透鏡，並因對紅血球的研究而當選為英國皇家學會院士。
Lay-s-te i Tow-te-na-mu milayap tu saayaway a nipasubana’, a i 1844 a mihcaan micumud Lun-tun talakaway syen minanan, 1853 a mihcaan paheze namicudad hawsa tayza i Ay-tin-paw talakaway a cacudadan lalid a migingkiw. 1856 a mihca 4 a bulad 23 a demiad ciniza atu pasubana’ay a saydan James Syme a tatayna Agnes Syme malaacawa, malaacawa tu hawsa, i Ay-tipaw talakaway a cacudadan mala musakamuay a saydan, mikawaw aca tu way-ke a misaydan.
萊斯特在托特納姆接受基礎教育，並於1844年進入倫敦大學學院學習，1853年畢業後去愛丁堡大學繼續研究。1856年4月23日，他與導師James Syme之女Agnes Syme結婚。婚後，在愛丁堡大學擔任講師，兼任外科醫師。
pisakakawawan a nikauzip
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1860 a mihcaan-1869 a mihcaan ci Lay-s-te i Ing-kow-Ke-la-s-ke talakaway a cacudadan mala way-ke-cyaw-so. 1861 a mihcaan, ci Lay-s-te mala Ke-la-s-ke hung-cya padekuan u sakatusa a kawaw tu way-ke misaydan. i Lay-s-te a ziday, i-sye-cye azaawen tu sapiswduk, itawya way-ke micici’ay caay katalakaw ku laheci, caay katalakaw ku pikawaw.
1860年-1869年，萊斯特在英國格拉斯哥大學擔任外科教授。1861年，萊斯特成為格拉斯哥皇家醫院的兼職外科醫生。在萊斯特的年代，醫學界普遍缺乏消毒意識，使得當時外科手術的成功率不高，無法普遍實行。
ci Ke-la-s micaliway mitapal maazih, kapah ku banges mapitekay a ukak nu imelangay zuma caay kadayum amalalid, patahkal tu nizatengan, amalalid zahan nu hekal a kahini. 1865 a mihcaan i Ke-la-s-ke talakaway a cacudadan mala u i-sye-way-ke cyaw-su hawsa, ci Lay-s-te saayaway patahkal tu azaawen tu sapiswduk zikuz nu picici’ a malalid u angangan a lalekalan.
萊斯特經過觀察發現，皮膚完好的骨折病人一般不易發生感染，便提出設想，即感染是因為外部因素造成的。1865年，在格拉斯哥大學作為醫學外科教授時，萊斯特首先提出缺乏消毒是手術後發生感染的主要原因。
uya a mihca 8 a bulad 12 a demiad, micici’ ciniza tu maketunay a kuku nu imelangay, mipili’ u abu cilmin ku sapiswduk, a mikawaw tu mahiniay misumad tu kawaw, pasu, misaydan sicadung tu salengacay zikuc, sapicici’ a u akutiay ku sapisilud,ayaw a xmicici’ misaydan atu padekuay kanca a mibanaw tu lima,duka nu imelangay amiswduku sa siketen tu pung-tay, uyni dadaw a mangaay ku imelangay.
當年8月12日，他為一位斷腿病人實施手術，選用石炭酸作為消毒劑，並實行了一系列的改進措施，包括：醫生應穿白大褂、手術器具要高溫處理、手術前醫生和護士必須洗手、病人的傷口要在消毒後綁上繃帶等等，這位病人很快痊癒。
siketen tu pung-tay, uyni dadaw a mangaay ku imelangay.1864 a mihca 4 abulad 7 a demiad, Ba-kow wi-sen-u-sye-cya cu Lu-i.P-s-te maazih izaw ku wiy-sen-su sakay ci Lay-s-te mizateng pawapen tu li-lun a niduduc.1867 a mihcaana, ci Lay-s-te u piswduk hanu zumaen a kawaw amisulup atu patayza i izangan, paselep tu la’cusay a izang a imelang. uyni mahiniay kasenun maselep tu picici’ zikuz nu picici’ malalid a imelang, tabaki ku kacakat amalaheci ku picici’, zukuz nu picici’ mapatayay na 45% pasentu maselep tu 15% pasentu, satu way-ke nu micici’ay mala u kapahay zakedahy a pingaay.
1864年4月7日，法國微生物學家路易·巴斯德發現微生物的存在，為萊斯特的設想提供了理論上的依據。1867年，萊斯特又將消毒手段應用到輸血和輸液中，降低了敗血症的發病率。這一系列措施立即降低了手術術後感染的發病率，大大提高了手術成功率，術後死亡率自45%下降到15%，使得外科手術成為了一種有效、安全的治療手段。
Ay-tin-paw talakaway a cacudadan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1969 a mihcaan, ci Lay-s-te panukas taluma’ i Ay-tin-paw-talakaway a cacudadan mikutaytu pasubana’ay a saydan James Syme situngus tu way-ke-sye cyaw-su “Professor of Surgery” katukuh 1877 a mihcaan.1869年，萊斯特返回愛丁堡大學接替導師James Syme擔任外科學教授（Professor of Surgery），直至1877年。
Lun-tin hungti a sye-yen
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1877 a mihcaan, ci Lay-s-te situngus tu Lun-tun Kow-wang-sye-yen misilud way-ke-sye-cyaw-su “Professor of Clinical Surgery” uyaan a mihca 10 a bulad 26 a demiad pabinawlad mikawaw tu mahiniay ku-ke miciciay, namahiza, kibisien miswduku likec Iihaminnu kanatal haymaw satu patizeng mulekal. Situngus ciniza tuIng-kow lin-tun Kow wang sye-yen i-sye cyaw-su katukuh 1893 a mihcaan miales, uya a mihcaan acawa niza naimelang mapatay.
1877年，萊斯特擔任倫敦國王學院臨床外科學教授（Professor of Clinical Surgery），並於當年10月26日公開成功進行了一例骨科手術，從此，嚴格的消毒制度在全世界逐漸建立起來。 他擔任英國倫敦國王學院醫學教授直至1893年退休，那年他的妻子因病逝世。
balakiay tu a nikauzip
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1896 a mihcaan, ci Lay-s-te mala Pu-lye-tin-ke-sye sye-huy nu mikeliday. 1912 a mihca 2 a bulad, ci Lay-s-te i Lun-tun imelang mapatay. 11895 a
Mihacaan katukuh 1900 a mihcaansitungus tu nu Ing-kow hwang-cya sye-huy nu mikeliday. 1902 a mihcaan, ci Lay-s-te pakala tu nu Ing-kow u sangeluay sikawaway kawlah a kungpay. Ing-kow Lay-s-te paliayaw i-sye-huy au ngangna ni Lay-s-te a pangangan, ciniza uyni tu a sye-huy nu palekalay a tademaw.
1896年，萊斯特當選不列顛科學協會會長。1912年2月，萊斯特在倫敦病逝。
1895年至1900年，任英國皇家學會會長。1902年，萊斯特獲封英國功績勳章。英國萊斯特預防醫學會也以萊斯特的名字命名，而他也是該學會的創始人之一。