跳至內容

badakuwang

makayzaay i Wikipitiya

badakuwang (白鷺鷥)

kasazumaay (界):kasazumaay aadupan 動物界 Animalia

sacumud      (門):sacumud aadupan kulus 脊索動物門 Chordata

uzip               (綱):uzip nu ayam 鳥綱 Aves

mata             (目):mata sibuluu’kay 鵜形目 Pelecaniformes

sapamata     (科):sapamata badakuwanga 鷺科 Ardeidae

tungusay      (屬):tungusay badakuwanga 白鷺屬 Egretta

masasengiay (種):masasengiaya adidi'ay a badakuwang 小白鷺 E. garzetta

tabakiay a badakuwang (大白鷺鷥)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

大白鷺(學名:Ardea alba),又叫白鷺鷥、鷺鷥、風漂公子、白漂鳥等。鷺科鷺屬同一種,有時亦被歸入白鷺屬。

tabakiay a badakuwang (mitesekay nipangangan: Ardea alba), singangan aca tu salengacay badauwang, badakuwang, bung-piyaw kung-ce (風漂公子), salengacay piyaw ayam. u sapamata (科) nu badakuwang u tungusay (屬) a badauwang u cacayay, u zuma palatungus han tu salengacay a badakuwang.

liwliw nikauzip (生長環境)

鍾意稻田、河岸、沙灘、泥灘同沿海小溪等濕地,成散群出現。

manamuh i lakulakuan, tukus nu sauwac, likelikenan, tasutasunan miduduc tu bayu adidi’ay a sauwac u suemetay a lala’, muculal saluyalu sa maliwasak.

malaliwaliwah a kakitizaan (分布地域)

非洲、歐洲、亞洲同澳洲。

Bey-cuw, Uw-cuw, Ya-cuw atu Aw-cuw.

cidek (特徵)

身長90cm,是白鷺屬中最大,白色,繁殖期間背部有飾羽;黑腳,黑腿,腿上部份帶綠或紅;細長黃喙,繁殖期間全部或部份會變成黑色;是繁殖巢群中有呱呱叫聲。

90 cm ku tanayu’, tungusasy salengacay a badikuwang u satabakiay, salengacay, kasiwawaan i kulul izaw ku banuh, lumeni’ ku kuku’ lumeni’ ku padahaw, i padahaw silandaway anucaay sumanahay a kulit, adidi’ tayayu’ ku sangutuc, kasiwawaan hamin anucaay u zuma malalumeni’ ku kulit, kasiwawaan i kasabeleng nu dibu alaawaw sa kusini.

魚、甲殼動物和昆蟲。

buting, enip aadupan atu cilekayan.

同其他水鳥一起用樹枝在樹上築巢,繁殖期為3-9月

maalecad tu nu zumaay nanumay ayam malecad i ciid nu kilang misadibu, kasiwawaan i 3-9 a bulad.

巴西5雷亞爾鈔票背面、新西蘭$2硬幣上有大白鷺的圖像。香港有好多地名:例如鶴藪、白鶴洲、鶴園街等,以前都是鷺鳥林,有好多大白鷺住,但好多人都搞錯以為是鶴,所以地名全都改做「鶴」字。

Pa-si 5 Lye-ya-al (雷亞爾) ku belih nu kalisiw, Sin-si-lan 2 kalibuwa' izaw ku bacu nu tabakiay salengacay a badakuwang. Syang-kang yadah ku singanganay a kakitizaan, mahiniay takuay a talastas (鶴藪), likelikenan a talastas (白鶴洲), bawbiay a talastas (鶴園街), iayaw hatu i kilakilangan a badakuwang ayam. katuud ku muenengay nu tabakiay salengacay a badakuwang, nika katuud ku patelacay a tademaw tu piciyut ciyut nu talasta, sisa ngangan nu kakitizaan hantu pasumaden amin tu “talastas” a cudadan.[1]

小白鷺(學名:Egretta garzetta),又稱白鷺,是白鷺屬的一個種。

adidi’ay badakuwang (mitesekay a nipangangan: Egretta garzetta), singangan acas tu salengacay badakuwang, zumaay nu salengacay badakuwang.

體長約56cm,全身羽毛白色,生殖期間枕部垂有兩條細長的長翎作為飾羽,背和上胸部分披蓬鬆蓑羽,期後消失。細長黑喙;黑腿,黃腳掌。於繁殖巢群中發出嘎嘎嘎叫聲。也有藍喙、藍腿的。

tayayu’ nu uzip pakala tu 56 cm, salengac amin ku banuh nu uzip, kasiwawaan tatangahan seday sa ku tusa adidi’ay tanayu’ay a banuh, kulul atu baluwang mapungpung ku banuh, katangasaan tu malawpes tu. adidi’ tanayu’ lumeni’ay a sangutuc, lumeni’ ku padahaw, kulawlaw ku sazipa’ ku kuku’. kasiwawaan i kasabeleng nu dibu alaawaw sa kusini. idaw aca ku adidi'ay a badakuwang sumilaw ku kuku’ sumilaw ku padahaw.

春夏多活動於湖沼岸邊、水田、河岸、沙灘、泥灘及沿海小溪流,成散群出現。分布於非洲、歐洲、亞洲及大洋洲,在中國主要見於長江以南各地和海南島,在中部地區多為候鳥,南方大多為留鳥。台灣也普遍可見。

sadingsing u lalud tini amin tapiingan nu tukus matasunay a taku mabalakas mikilim tu kakanan, laku, tukus nu sauwac, likelikenan, tasutasunan, atu mililis tu bayu adidi’ay a sauwac, saluyalu sa maliwasak muculal. kalaliwaliwah tini i bey-cuw, U-cuw, Ya-cuw atu Ta-yang-cuw, i Cung-kuw angangan maazih ku Cang-cyang satimulan a kasa kakitizaan atu Hay-nan-taw, i kasateban a kakitizaan hatu u talastas ayaman, satimulan hatu u liyuliuy a ayaman. maazihay tu i Taywan.

魚、甲殼動物和昆蟲。以各式魚蝦為主食,覓食時會用一隻腳在水中擾動。

biting, enip, atu cilekay. u canacanan masasizumaay buting kabus ku kakanan, mikilim tu kakanan cacay ku kuku’ i nanum mikulih.[2]

鷺科(學名:Ardeidae)在動物分類學上是鳥綱中的鵜形目中的一個科,也被稱為鷺類。本科的鳥類為大、中型涉禽,主要活動於濕地及附近林地,它們是濕地生態系統中的重要指示物種。

sapamata badakuwang (mitesekay a nipangangan: Ardeidae) i aadupan tu pasasizuma i cudadan uzip nu ayaman u sibiluu’kay mataan u cacayay sapamata, pangangan han tu badakuwang, uyni sapamata a ayaman u tabakiay, tatudungay muculilay ayam, angangan  piidangan nu heni tini i suemetay a lala’ atu icapiay a kilakilanga, u masuematay a lala’ ku heni mauzip.

鷺科的鳥類具有「三長」的特點,即喙長、頸長、腿長。鷺科鳥類的體形呈紡錘形,胸前有飾羽,頭頂有的有冠羽,在繁殖期時,這兩部分是重要的炫耀特徵。腿部被羽,脛部裸露,腳三趾在前一趾在後。

sapamata badakuwang a ayaman izaw ku “tulu tanayu’ay” a picidek, tanayu’ ku sangutuc, tanayu’ ku lilel, tanayu’ ku padahaw. sapamata badakuwang a ayamay u uzip masabucuy, nuayawan nu baluwang sibanuh, tukun nu tangah siadiping, i kasiwawaan hawsa, uyni tusaay a banuh u kahenulan micidek tu sapaseneng. padahaw a banuh, u batac i hekal tu, tulu ku taludu’ nu kuku’ nuayawan cacay zikuzan cacay.

鷺科鳥沒有明顯的嗉囊,食道中部膨大,整個食道都能儲存食物。鷺科的鳥具有發達的粉䎃,在胸、腹和脅部成斑塊分布。

sapamata badakuwang a ayaman caay ka hapinang ku kasibuluu’k, mabesu ku takulaw, u takulaw hamin taneng misuped tu kakanan. sapamata badakuwang ayam yadah ku banuh i takili’an, i baluwang, bili atu pakah masaatilad malaliwaliwah.

鷺科比較古老,其起源認為在中生代白堊紀後期

sapamata badakuwang palalecad u balakiay tu, u lalengawan na i sazikuzay tu nu kasazuma nu ziday.

鷺科的鳥多棲息在濕地環境,近水林區也有活動。它們大多要遷徙,並選擇固定的地點築巢,繁殖期時多群居營巢。鷺屬、白鷺屬、牛背鷺屬、池鷺屬、夜鷺屬多結群在樹上營巢,稱為鷺鷥林,葦鳽屬、麻鳽屬的鳥多在蘆葦或草叢間棲息。

sapamata badakuwang a ayaman tiza amin i sumetay mihibang babi’, micapi tu nanum kilakilangan a midang. salimalimad sa ku heni, mipili’ panutek tu kakitizaan misadibu, kasiwawaan pulung sa maluyaluy mueneng tya pisadibuan. tungusay badakuwang, tungusay salengacay badakuwang, tungusay kululay nu katalalan a badakuwang, tungusay taku a badakuwang, tungusay labii’ay a badakuwang, sabeleng luyaluy sa i pabaw nu kilang misadibu, pangangan han kilangay a badakuwang, tungusay taliwatiw, tungusay tubiyak a ayaman mahiniay a ayam i lucilucikan anucaysa i lutulutukan mihibang mabi’.

鷺科鳥的卵呈圓形或橢圓形,卵殼多呈藍或綠色,同巢的卵有的顏色、形狀差別很大。雙親一起坐巢孵化。雛鳥屬晚成雛,多有雙親哺育。鷺科鳥主要以水種生物為食,包括魚、蝦、蛙及昆蟲等。

sapamata badakuwang a ayaman masati’kuk anucaay sa masatanayu’, u pudac nu ti’kuk u sumilaway anucaaysa u ladaway ku kulit, malecad ku dibu u ti’kuk u zuma a kilit, wayway tabaki ku kasazuma. tatusaay wama wina mapulung midiku tu ti’kuk. tungusay tengaan ayam sandeb mala tengaan tu, izaw tu ku tawinaan tawamaan ku pakanay pahabayay. sapamata badakuwang ayam angangan u mauzipay i nanumay ku kakanan, pasu buting, kabus, balaut atu cilekay.

kacacayat tu tademaw (與人類的關係)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

鷺科的鳥是人類認識較早的鳥類之一,由於體態優美,常成為古人詩歌中讚美的對象。由於它們主要在濕地棲息,對於濕地的變化具有重要的知識意義,所以也受到了人們的重視,成為科學研究的對象。

sapamata badakuwang ayam u saayaway katinengan nu tademaw a ayaman salungan ku uzup, i kazumamadan a dadiw u sasuayawan a pasenengan . uyza angangan i masemetay pahanhan mueneng ku heni, sakay sumetay a lala’ matineng tu nikasumad, sisa kasenengan nu tademaw amin, mala sasuayawan nu mitelacay a ke-sey.

人們對它們的鳥卵的成份和微觀結構、血液生化和同工酶譜都有很細緻的研究,對於它們的遷徙和行為學研究也有著很長的歷史。鷺科的鳥多分布在人口壓力大的地區,有的甚至在市區中集群營巢,人們雖然喜愛它們。

tademaw amin sakay tuhenian ayam a ti’kuk miazih tu i labuay a nilacul, mikinsa tu  izang atu malecad nu uzipay a sapalahad izaw tu ku nihapinang amitelac, tuyni u  kabulaw nu heni atu wayway minanam mitelac izaw tu katenes nu laylay. sapamata badakuwang ayam hatu malaliwaliwah i kangelu’an a kakitizaan, uzama i kenis sanad sa mapulung misadibu, kanahat manamuh amin ku tademaw tuhenian.

但鳥與人爭樹、爭魚的事情時有發生,而這多與濕地環境受到破壞,鷺科鳥棲息地缺乏有關。近些年有些種類大量出現在城市周邊,有的人以此認為是城市環境變好而適合它們生存;但實際情況是,原有的棲息地受到破壞,鳥類被迫集中在城市的高樹上營巢繁殖,有些地方由於遠離覓食地,使雛鳥的哺育非常困難而造成繁殖失敗。

nika malaalaw ku tademaw atu ayam malaalaw tu kilang, malaalaw tu buting izaw tu ku mahiniay a kawawa, kayadah nu masemetay a kakitizaan mapeci’ tu ku iwliw, sapamata badakuwang ayam pakayniay tu azaaw tu pihibangan. ayzaay tu a mihcaan u zuma ayaman masibek muculal tapiingan nu tu-se, uzuma a tademaw u tu-se kapahay tu ku liwliw tatungus tu kuheni mauzip asaan, nika tatenga’ mahiniay a kawawa, na izaway tu ku pihibangan a lala’ mapeci’ay tu, u ayam mapacici’ masanad i tu-se tu talakaway a kilang misadibu siwawa, u zuma a kakitizaan uyzasa mabatad ku pikiliman tu kakanan, satu u tengaan ayam mipahabay caay kadayum, caay tu kakapah ku nisiwawa.[3]

badakuwang i niyazu' (部落裡的白鷺鷥)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

從以前就覺得白鷺鷥很厲害,有人耕田牠就知道,牠在天上飛的時候看到的,因為翻土的時候,有水氣,水氣再經過陽光折射,在遠方牠看到了就會飛來吃蟲,翻土後蚯蚓出來。

iayaw mitapal tu salengacay a badakuwang matineng, matineng izaw ku malukay nu tademaw i umah, mubahel i tapuku maazih tu niza hawsa, zayhan mitabi hawsa izaw ku lahud nu nanum, namapacilal ya lahud i batad maazih tu niza mibahel tu tayza mukan tu cilekay nanitabuan tahkal tu ku atikak.[4]

  • nisulitan ni Sabak Tutuy.

_____________

小白鷺,又稱白鷺,是白鷺屬的一個種,在動物分類學上是鳥綱,鵜形目。

adidiay a badakuwang, u salengacay a badakuwang  han aca, a Su ,u salengacay  badakuwang su (屬) sacacay a cung (種), nipiwanis i aadupan sa u nu ayam a kang (綱), tising-mu (鵜形目) hananay.

體長約56cm,全身羽毛白色,生殖期間枕部垂有兩條細長的長翎作為飾羽,背和上胸部分披蓬鬆蓑羽,期後消失。

u tanayu’ nu uzip sa lima idaw ku enem a kung-feng (公分), uziuzipan a banuh u salengacay namin, yu kasiwawaan sa, idaw ku tusaay mahizaay u keliw tanayu’ay sacuungan a banuh, kulul atu i pabaw nu baluwang simabangbangay tangsuay a banuh, mamin tu ku kasiwawaan, malawpes tu kya kulit.

春夏多活動於湖沼岸邊、水田、河岸、沙灘、泥灘及沿海小溪流,成散群出現 。分布於非洲、歐洲、亞洲及大洋洲,在中國主要見於長江以南各地和海南島,在中部地區多為候鳥,南方大多為留鳥。

i sadingsingan atu lalud itiza i banaw nu lilis, lanulanuanan, lakulakuan, itepal nu sauwac, sinanumay a likelikenan, silanuay a lala’ atu mililis tu bayu’ nu cilis a sauwac, mapulang aca sasacacaycacay aca tahekal mikilim tu kakanan ku badakuwangn.

kalakalakan nuheni sa i Huy-cu (非洲), Uw-cu (歐洲), Ya-cu (亞洲), atu Ta-yang-cu (大洋洲), i Cung-ku (中國) sa, i nu timulan  nu Cang-cian (長江) atu Hay-nan a subal (海南島), ya maazihay i tebanay a kakitizaan a badakuwangn sa i kasienawan tayniay a ayam (hu-niyaw, 候鳥) kuheni, ya maazihay i timul a kakitizaan a badakuwan sa u tayniay mueneng a badakuwan.

台灣也普遍可見,小白鷺屬台灣留鳥,台灣鳥類可分三種:1.留鳥,2.候鳥,3.過境鳥。

i Taywan hinaazih ku adidiay a badakuwan, ya adidiay a badakuwan u tayniay mueneng a badakuwang (liw-niyaw, 留鳥) kuheni. tu i Taywan palatuluen ku ayam: sakacacay: tayniay mueneng a ayam (liw-niyaw, 留鳥), sakatusa: i kasienawan tayniay a ayam (hu-niyaw, 候鳥), sakatulu sa u micaliway a ayam (ku-cing-niyaw, 過境鳥).

大白鷺及中白鷺為冬季候鳥,另外過境鳥如家燕、八色鳥、杜鵑鳥。

ya tabakiay a badakuwan atu tanengay ku tabakiay a badakuwan sa, u i kasienawan tayniay a ayam (hu-niyaw, 候鳥) kuheni, duma sa, izaw aca ku micaliway a ayam (ku-cing-niyaw, 過境鳥), tinaku: luma’ay a padaicaw (cia-ien, 家燕), waluay ku kulit a ayam (八色鳥), atu caay pisikul tu dibu a ayam (tu-cien-niyaw, 杜鵑鳥).

魚、甲殼動物和昆蟲。以各式魚蝦為主食,覓食時會用一隻腳在水中擾動。

u kakanan nu badakuwang sa, u buting, sipudacay a aadupan atu cilekay, nika u cacanan a buting udang ku hali kakanen nu heni, anu mikilim tu kakanen u cacay a kuku’ i nanum tu mikulih.[5]

大白鷺(學名:Ardea alba),別名白鷺鷥、鷺鷥、風漂公子、白漂鳥。鷺科蒼鷺屬的一種。tabakiay a badakuwang Siey-ming(學名): Ardea alba, duma a ngangan sa u salengacay a badakuwang (Pay-lu-se,白鷺鷥), badakuwang(Lu-se,鷺鷥), mabahiliay nu bali a badakuwang(Funpiaw-kungce風漂公子), salengacay bahili a ayam(Paypiaw-niyaw, 白漂鳥) . u badakuwang a kaput, u sakacacay nu Cang lu-su(蒼鷺屬) hananay .

kakaudipan nu liwliw (生態環境)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

稻田、河岸、沙灘、泥灘及沿海小溪流,成散群出現。

i uma’uma’ han, lilis nu bukelal, likelikenan, lanulnuan, atu nulilis nu bayu’bayu’an  sausauwacan,  beleng aca sacacaycacay aca tahekal kuheni.

kalakalak a kakitizaan (分布地域)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

非洲、歐洲、亞洲及大洋洲。

Fuy-cu(非洲), U-cu(歐洲) , Ya-cu(亞洲), atu Ta-yang-cu(大洋洲).

體長90cm,白鷺屬中最大,白色,繁殖期間背部有飾羽;黑腳,黑腿,腿上部份帶綠或紅;細長黃喙,繁殖期間全部或部份會變成黑色;叫聲-於繁殖巢群中發出呱呱叫聲。

tanayu’ ku uzip siwa a bataan a Kung-feng(公分), u satabakiay nu salengacay a su (Paylu-su, 白鷺屬) a badakuwang, yu kasiwawaan sa i kulul idaw ku kulit nu banuh, lumeniay ku kuku’, lumeniay ku cepi’, ipabaw nu cepi’,  si sumilaway atu sumanahay a kulit, tanayu’ku laway, madicem takulahay a kulit, yu kasiwawaan sa mamin atu masadumaay mala lumeniay ku kulit, atu  kuwk kuwk kuwk sa ku suni.

魚、甲殼動物和昆蟲,偶爾也會捕食鼠類

u buting sipudacay atu cilekay, alahican miadup tu edu.

與其他水鳥一起以樹枝於樹上築巢,繁殖期為3-9月。

malecad tu duma a inanumay a ayan i kilakilanga a misadibu, yu pacelak ku heni sa i tuluay ku bulad katukuh siwaay ku bulad.[6]

中白鷺(學名:Ardea Intermedia)為鷺科蒼鷺屬的鳥類,俗名春鋤

tanengay a badakuwang ngangan sa ( Siey-ming(學名):Ardea Intermedia)han, u badakuwang a kaput, u sakacacay nu Canglu-su(蒼鷺屬) hananay, pangangan han sadinsingan a mitabiay.

多生活於稻田、湖泊、沼澤及灘涂、築巢於村寨附近的喬木和竹林上以及在貴州分布於海拔400-800m。該物種的模式產地在印度尼西亞爪哇。

i umhumahan mauzip, banabanawan, lanu’lanu’an, tu mitepal tu lilis nu bayu’, misadibu sa i tepal nu luma’luma’an a kilakilangan atu i Kuy-cu (貴州), milakalak i sepat a lasubu katukuh i walu a lasubu m katalakaw nu buyu’, tiniay a cacanan a salacul i In-du-ni-siy-a-Cu-wa (印度尼西亞-爪哇).[7]

  • nisulitan ni Mahi Takas aci Uwi Habay.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (參考資料)

[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]