Daren

makayzaay i Wikipitiya
Daren

nilacul[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

Daren (Hulam a sulit: 達仁鄉) a sakuwan ku Taitung. kumud nu kalesakan, 320.55 km². (kalesakan nu linpanti 192.37 km², kalesakan nu pawliwti 87.57 km²), u kasabinawlan, 2,544 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,020 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 2,374 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 93%(Paiwan) ku kasabinawlan. u Paiwan ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

Daren mala 6 a cuwen atu 10 ku niyazu’. kina 10 a niyazu’sa, Larepaq（拉里巴部落）, Tjuaqau（台坂部落）, Seljupetje（南田部落）, Aljungic（安朔部落）, Sinka（新化部落）, Mulinaga（森永部落）, Tjuabal（土坂部落）, Dralendren（新興部落）, Tjuavanaq（嘉發那部落）, Tjuamanges（加滿額斯部落）.

達仁鄉

ta-zen a kenis

達仁鄉（排灣語：Tadren）位於台灣臺東縣南端，北臨金峰鄉，東鄰大武鄉，東北連太麻里鄉，東南濱太平洋，西鄰屏東縣來義鄉、春日鄉及獅子鄉，南接屏東縣牡丹鄉。境內人口約3.5千人，為臺東縣人口最少的鄉鎮。

ta-zen a kenis ( nu piywan a kamu: Tadren ) i Taywan i satimulan nu pusung, saamisan micapi tu cin-fun a kenis, sawalian  micapi tu ta-u a kenis, timul nu amisan malitin tu tay-ma-li a kenis. sawali nu timul micapi tu taypinyang, satipan micapi tu pin-tung-siyan lay-i’ a kenis, cun-ze a kenis atu se-ce a kenis, satimulan maliting tu pintung siyan mu-tan a kenis. labu ninakenis nu tademaw makaala tu 3.5 a balebutan, u puaung ku sanai’ayay nu tademaw a kakenisan.

地處中央山脈南段，大武山南麓，90%以上均為丘陵山坡地，平原極少，有大武溪、安朔溪、楓港溪等流經鄉境，氣候上屬熱帶季風氣候。鄉內居民以台灣原住民排灣族為主，產業則以農業為主，地方通行語為排灣語[1]。

kitidaan nu lala’ i cung-yang-san-may i satimulan, ta-u-san nan-lu, 90% namin u masaadiadiay nu buyu’buyu’an, nai’ ku masaenalay nu duyu’,  idaw ku ta-u a sawac, an-suo a sawac, hung-kang a sawac namin u kakaydaan micaliway tinakenisan, ya demiad u caldesay a demiad nu bali. i labu nu kenis i Taywan a yincumicu u paywa ku yadahay, nilaculan u malukay namin ku kawaw, u sasakamuan nu paywan a binacadan u pawanay a kamu.  

歷史laylay

達仁鄉為排灣族原住民的活動範圍，在清朝時期為阿塱衛社的聚居地，其中以安朔村為最大，而「安朔」（阿朗壹 Aljungic）在排灣族語中便是指「最多人的社」。

u kitidaan nu yincumicu i ta-zen a kenis i liwliw u paywancu namin, yu kasumamadan henay sa u kaldabuan i tida i a-suo-wiy-se, sakay nu an-suo ku satabakiay, satu ‘’ u an-suo ‘’ (a-lang-i’ ALjungic ) i paywan a kamu sa u tatuduan ku ‘’ sayadahay nu tademaw i se ‘’

日治時期，日本將本鄉原住民劃分為土哇巴樂（土坂）、大板鹿（台坂）、大里力（森永）、就卡固來、阿塱衛（安朔）等五個社，先後劃歸台東廳大武支廳、台東郡管理，並在各社直接派駐警察處理行政、教育、衛生等日常政務。戰後之初劃歸臺東縣大武鄉，1946年自大武鄉分治，當時官派之台東縣長建議鄉名為「大仁鄉」，可與大武鄉保持有淵源關係之意涵，但未被地方人士接納，認為「大」字難脫與大武鄉的臍帶關係，有無法獨立之感。

nu kalipuna henay a nipikuwan, u lipun benisan ku yincumin a kenis palu u tu-wa-pa-le ( tu-pan), ta-pan-lu ( tay-pan), ta-li-li ( sen-yung ), cuw-ka-ku-lay, a-lan-wiy,(an-su) namin kina limaay a kenis. sayawa a nikenisan u pusung a kenis kilusaan u ta-u a kakenisan, u pusung a kenis ku mikuwanay, hamin nu kenis idaw ku nipadeng tu taylin, picudadan, u kataisingan tu sakay demiaddemiad a mikawaw. nadikudan namalalais  tu sayaway mababenis han palu pusung a kenis i ta-u a kenis, 1946 a mihcaan namakayda i ta-u a kenis, namahuda satu idaw  ku tapang u sakakaay patayda i pusung a mitatengail tua nipangangan tu nganga u ‘’ ta-zen a kenis’’, kapah tu atu ta-u a kenis macacumudcumud malcabaycabay sakay i niyanuan, nika caay kanamuh ku sakakaay nu itidaay, u tatanga han malcacad u ta saniy, mahida tu unuta-u a kenisan ku nikasaan, nayi’ ku masacacay a nahulican .

當時首任官派鄉長「葛良拜」徵詢上級與地方意見，將「大」改為「達」，經代表會決議後，轉呈台東縣政府核備。也是台東縣5個山地原住民鄉之一。

namahida sa u sakakaay sinipatayda tu i kenis mala tapang ‘’ke-liyang-pay ‘’ mipalita tu a mitatengil tu sakakaay atu niyaduay, hican kina ‘’ta’ ’’ a misumad palu ‘’ta’’ han, hami nu kayki a pahecek sa, patababaw i pusung a kingsihu paadih sapalahci. widatu ya limaay a binacadan nu yincumin u paycacayay a kenis ku pusung.

大武山自然保留區

ta-u a buyu’ u nipaliwan a kenis u tahek

林務局在1988年將這塊可能的雲豹棲息區域，劃設為大武山自然保留區。面積達47,000公頃，占臺灣全島面積1.3%，在當時僅次於玉山及太魯閣兩個國家公園，是全臺第三大保護地區。本區由北至南涵蓋利嘉溪、知本溪、太麻里溪、金崙溪及大竹溪等五個集水區，海拔高度介於200–3,100公尺之間。地處偏遠，是臺灣少數幾處沒有公路貫穿之區域，同時也是存留面積最大、林相最完整的天然闊葉林地。

u li-u’ci i 1988 a mihcaan kinaitiniay a kenis u sapahanhan a kitidaan nu lekedaw, babemisen palu nu ta-u a buyu’ u nu tahakay a nipiliwanan kina kenis. u ahebal nu lalay’ makaala tu 47,000 a kubup, hamin nu Taywan a kanatal nu lala’ kaahbal 1,3%, namahida mikilul tiya u i’-san atu taluku tusaay a kanatal a piadihan tu aidangan, mamin nu Taywan u sakatuluay a tabaki nu aadingan a kenis. kina kenisan namakayda i amis katukuh i timul hamin nu li-ciya a sawac, ce-pen a sawac, tay-ma-li a sawac, cin-lung a sawac atu ta-cu a sawac nikasaupuan kina limaay a sasaupuan tu nanum a kenis, namakatelek nu talakaw hatida u 200-3,100 a ditek mabaad kya kitidaan, u caayay kahapinang a katukuhiy nu dadan a pabesutay i kung-lu kina kenisk a kakitidaan, u nikasaan satabajiay a lala’ nipiliwan, u sadatahakay a kilangkilanga masatatudungay a nipiliwan i buyu’.

土坂村

tu-pan a niyadu’

著名的「土坂村」又稱「毛蟹的故鄉」，過去大竹溪清澈的溪水，蘊育了富豐的魚蝦，春末時節，原是毛蟹產出季節，無奈八八風災的破壞，至今仍在封溪復溪。土坂溫泉，水質屬無色無味的碳酸泉，不但可洗浴也可飲用，是土坂村除了毛蟹外的另一名產。

u sakatinenga a nganga kya ‘’ tu-pan ‘’ u nipanganga aca ‘’uki’ a niyadu’ ‘’, i naayaw sa u ta-cu a sawac tamelacay sa ku sawacay a nanum, u sakaidaw ku kaldabuan nu buting u kabus, i sadingsingan nikasasumad nu mihca, u nu ki’ a mihcaan tahkal, nika kabaliyus tu papa a baliyus sisa matastas, hanika ayda malangad henay ku sawacan misakapah tu sawac. tu-pan a ungsin, u nanum nai’ ku kulit nai’ ku sanek nu tan-suwan nu nemneman a nanum, kanca taneng mibanaw tanemililuc taneng tu nanumen, unu tu-pan a niyadu caay kaw u ki’ dada nu masadumaay a tuu’d.


南田海岸親水公園

na-tin dadipasan a nanum a piidangan

南田海岸親水公園在達仁鄉南田村的上南田部落與下南田部落之間，順著台9線轉台26線，再前行約200公尺，即可看到一望無際的太平洋，隨著天氣變化，可欣賞太平洋的多樣美景。園區內有觀景平台與竹編步道。而在親水公園旁的海岸，可以看到外表黑、有白色石英附著的南田石，外表相當光滑，是許多石頭收藏家尋寶的目標。但是台東縣政府已公告，嚴禁帶走南田石。


na-tiyin a dadipasan a nanum tu piidangan i ta-zen a kenis nu nan-tiyin a niyadu’ atu makasasaay nu na-tiyin a niyadu’ a laed, duduc han ku dadan nu tay-ciw-sin paliyung tu dadan i 26 sin, taayawen aca ku culil tu tusa a lasubu nu titek, kanca makaadih tu takelalay a taypinyangan, mikilu tu demiatan nikasumad, taneng a miadih tu masadumaay ku bangcal nu taypinyang .labu nu pidangan sa idaw ku piadihan nu kitidaan atu u niapitan tu culay a caculilan. i tepal nu piidangan a nanum sa u dadipasan, maadih ku kalumenian, idaw ku salengacay masabunaway a ba’tu nu na-tiyin, sumelic sa ku hekal a takelal, u kakaydihan nu katuutay mikilin tu ba’tu a midimud sapisinga. nika pacudad tu ku sihu nu pusung, la’cus tu muwala’ tu ba’tu nu na-tiyin.

南田人文景觀觀景台

u cacekawan tu aadihab nu na-tiyin zen-un

南田人文景觀觀景台可俯瞰南田海岸親水公園及南田部落。

台東最南端的南田部落是排灣族的聚落，族人共同打造了「部落書屋」，作為吸收知識、增長智慧的場所，而書屋外觀有百步蛇、瓢蟲等圖騰，充滿了排灣族風情。

在觀景台旁，有一條達仁鄉人文景觀自行車道，單程500公尺，可以往上爬欣賞更遼闊的海景。

cacekawan tu aadihab nu na-tiyin zen-un taneng i baad ku nipiadih tu na-tiyin a dadipasan u sinanumay a pidangang atu nan-tiyin a niyadu’. i pusung sadimulanay u nan-tiyin a niyadu’ sakacapuan nu paywan a binacadan, mapulung namin ku binacadan misanga tu ‘’ aadihan tu cudad nu niyadu’ ‘’, pacumud tu sakayadah i tineng, pacunus aca tu sakatinen a kitidaan, i panan nu piadian tu cudad idaw kya ludak, u piw-cong a kulit, u malemetay kina paywan  a binacadan. i tepal nu picekawan sa, idaw kya cacayay a pibatikalan a dadan nu zen-un tu aadihan i ta-zen a kenis, ya babatikalan idaw ku limaay a lasubu nu ditek, taneng henay a  tababaw miadih tu ahbalay nu piadiha ku bangcal nu bayu.

達仁鄉

ta-zen a kenis

達仁鄉（排灣語：Tadren）位於台灣臺東縣南端，北臨金峰鄉，東鄰大武鄉，東北連太麻里鄉，東南濱太平洋，西鄰屏東縣來義鄉、春日鄉及獅子鄉，南接屏東縣牡丹鄉。境內人口約3.5千人，為臺東縣人口最少的鄉鎮。

ta-zen a kenis ( nu piywan a kamu: Tadren ) i Taywan i satimulan nu pusung, saamisan micapi tu cin-fun a kenis, sawalian  micapi tu ta-u a kenis, timul nu amisan malitin tu tay-ma-li a kenis. sawali nu timul micapi tu taypinyang, satipan micapi tu pin-tung-siyan lay-i’ a kenis, cun-ze a kenis atu se-ce a kenis, satimulan maliting tu pintung siyan mu-tan a kenis. labu ninakenis nu tademaw makaala tu 3.5 a balebutan, u puaung ku sanai’ayay nu tademaw a kakenisan.

地處中央山脈南段，大武山南麓，90%以上均為丘陵山坡地，平原極少，有大武溪、安朔溪、楓港溪等流經鄉境，氣候上屬熱帶季風氣候。鄉內居民以台灣原住民排灣族為主，產業則以農業為主，地方通行語為排灣語[1]。

kitidaan nu lala’ i cung-yang-san-may i satimulan, ta-u-san nan-lu, 90% namin u masaadiadiay nu buyu’buyu’an, nai’ ku masaenalay nu duyu’,  idaw ku ta-u a sawac, an-suo a sawac, hung-kang a sawac namin u kakaydaan micaliway tinakenisan, ya demiad u caldesay a demiad nu bali. i labu nu kenis i Taywan a yincumicu u paywa ku yadahay, nilaculan u malukay namin ku kawaw, u sasakamuan nu paywan a binacadan u pawanay a kamu.  

歷史laylay

達仁鄉為排灣族原住民的活動範圍，在清朝時期為阿塱衛社的聚居地，其中以安朔村為最大，而「安朔」（阿朗壹 Aljungic）在排灣族語中便是指「最多人的社」。

u kitidaan nu yincumicu i ta-zen a kenis i liwliw u paywancu namin, yu kasumamadan henay sa u kaldabuan i tida i a-suo-wiy-se, sakay nu an-suo ku satabakiay, satu ‘’ u an-suo ‘’ (a-lang-i’ ALjungic ) i paywan a kamu sa u tatuduan ku ‘’ sayadahay nu tademaw i se ‘’

日治時期，日本將本鄉原住民劃分為土哇巴樂（土坂）、大板鹿（台坂）、大里力（森永）、就卡固來、阿塱衛（安朔）等五個社，先後劃歸台東廳大武支廳、台東郡管理，並在各社直接派駐警察處理行政、教育、衛生等日常政務。戰後之初劃歸臺東縣大武鄉，1946年自大武鄉分治，當時官派之台東縣長建議鄉名為「大仁鄉」，可與大武鄉保持有淵源關係之意涵，但未被地方人士接納，認為「大」字難脫與大武鄉的臍帶關係，有無法獨立之感。

nu kalipuna henay a nipikuwan, u lipun benisan ku yincumin a kenis palu u tu-wa-pa-le ( tu-pan), ta-pan-lu ( tay-pan), ta-li-li ( sen-yung ), cuw-ka-ku-lay, a-lan-wiy,(an-su) namin kina limaay a kenis. sayawa a nikenisan u pusung a kenis kilusaan u ta-u a kakenisan, u pusung a kenis ku mikuwanay, hamin nu kenis idaw ku nipadeng tu taylin, picudadan, u kataisingan tu sakay demiaddemiad a mikawaw. nadikudan namalalais  tu sayaway mababenis han palu pusung a kenis i ta-u a kenis, 1946 a mihcaan namakayda i ta-u a kenis, namahuda satu idaw  ku tapang u sakakaay patayda i pusung a mitatengail tua nipangangan tu nganga u ‘’ ta-zen a kenis’’, kapah tu atu ta-u a kenis macacumudcumud malcabaycabay sakay i niyanuan, nika caay kanamuh ku sakakaay nu itidaay, u tatanga han malcacad u ta saniy, mahida tu unuta-u a kenisan ku nikasaan, nayi’ ku masacacay a nahulican .

當時首任官派鄉長「葛良拜」徵詢上級與地方意見，將「大」改為「達」，經代表會決議後，轉呈台東縣政府核備。也是台東縣5個山地原住民鄉之一。

namahida sa u sakakaay sinipatayda tu i kenis mala tapang ‘’ke-liyang-pay ‘’ mipalita tu a mitatengil tu sakakaay atu niyaduay, hican kina ‘’ta’ ’’ a misumad palu ‘’ta’’ han, hami nu kayki a pahecek sa, patababaw i pusung a kingsihu paadih sapalahci. widatu ya limaay a binacadan nu yincumin u paycacayay a kenis ku pusung.

大武山自然保留區

ta-u a buyu’ u nipaliwan a kenis u tahek

林務局在1988年將這塊可能的雲豹棲息區域，劃設為大武山自然保留區。面積達47,000公頃，占臺灣全島面積1.3%，在當時僅次於玉山及太魯閣兩個國家公園，是全臺第三大保護地區。本區由北至南涵蓋利嘉溪、知本溪、太麻里溪、金崙溪及大竹溪等五個集水區，海拔高度介於200–3,100公尺之間。地處偏遠，是臺灣少數幾處沒有公路貫穿之區域，同時也是存留面積最大、林相最完整的天然闊葉林地。

u li-u’ci i 1988 a mihcaan kinaitiniay a kenis u sapahanhan a kitidaan nu lekedaw, babemisen palu nu ta-u a buyu’ u nu tahakay a nipiliwanan kina kenis. u ahebal nu lalay’ makaala tu 47,000 a kubup, hamin nu Taywan a kanatal nu lala’ kaahbal 1,3%, namahida mikilul tiya u i’-san atu taluku tusaay a kanatal a piadihan tu aidangan, mamin nu Taywan u sakatuluay a tabaki nu aadingan a kenis. kina kenisan namakayda i amis katukuh i timul hamin nu li-ciya a sawac, ce-pen a sawac, tay-ma-li a sawac, cin-lung a sawac atu ta-cu a sawac nikasaupuan kina limaay a sasaupuan tu nanum a kenis, namakatelek nu talakaw hatida u 200-3,100 a ditek mabaad kya kitidaan, u caayay kahapinang a katukuhiy nu dadan a pabesutay i kung-lu kina kenisk a kakitidaan, u nikasaan satabajiay a lala’ nipiliwan, u sadatahakay a kilangkilanga masatatudungay a nipiliwan i buyu’.

土坂村

tu-pan a niyadu’

著名的「土坂村」又稱「毛蟹的故鄉」，過去大竹溪清澈的溪水，蘊育了富豐的魚蝦，春末時節，原是毛蟹產出季節，無奈八八風災的破壞，至今仍在封溪復溪。土坂溫泉，水質屬無色無味的碳酸泉，不但可洗浴也可飲用，是土坂村除了毛蟹外的另一名產。

u sakatinenga a nganga kya ‘’ tu-pan ‘’ u nipanganga aca ‘’uki’ a niyadu’ ‘’, i naayaw sa u ta-cu a sawac tamelacay sa ku sawacay a nanum, u sakaidaw ku kaldabuan nu buting u kabus, i sadingsingan nikasasumad nu mihca, u nu ki’ a mihcaan tahkal, nika kabaliyus tu papa a baliyus sisa matastas, hanika ayda malangad henay ku sawacan misakapah tu sawac. tu-pan a ungsin, u nanum nai’ ku kulit nai’ ku sanek nu tan-suwan nu nemneman a nanum, kanca taneng mibanaw tanemililuc taneng tu nanumen, unu tu-pan a niyadu caay kaw u ki’ dada nu masadumaay a tuu’d.


南田海岸親水公園

na-tin dadipasan a nanum a piidangan

南田海岸親水公園在達仁鄉南田村的上南田部落與下南田部落之間，順著台9線轉台26線，再前行約200公尺，即可看到一望無際的太平洋，隨著天氣變化，可欣賞太平洋的多樣美景。園區內有觀景平台與竹編步道。而在親水公園旁的海岸，可以看到外表黑、有白色石英附著的南田石，外表相當光滑，是許多石頭收藏家尋寶的目標。但是台東縣政府已公告，嚴禁帶走南田石。


na-tiyin a dadipasan a nanum tu piidangan i ta-zen a kenis nu nan-tiyin a niyadu’ atu makasasaay nu na-tiyin a niyadu’ a laed, duduc han ku dadan nu tay-ciw-sin paliyung tu dadan i 26 sin, taayawen aca ku culil tu tusa a lasubu nu titek, kanca makaadih tu takelalay a taypinyangan, mikilu tu demiatan nikasumad, taneng a miadih tu masadumaay ku bangcal nu taypinyang .labu nu pidangan sa idaw ku piadihan nu kitidaan atu u niapitan tu culay a caculilan. i tepal nu piidangan a nanum sa u dadipasan, maadih ku kalumenian, idaw ku salengacay masabunaway a ba’tu nu na-tiyin, sumelic sa ku hekal a takelal, u kakaydihan nu katuutay mikilin tu ba’tu a midimud sapisinga. nika pacudad tu ku sihu nu pusung, la’cus tu muwala’ tu ba’tu nu na-tiyin.

南田人文景觀觀景台

u cacekawan tu aadihab nu na-tiyin zen-un

南田人文景觀觀景台可俯瞰南田海岸親水公園及南田部落。

台東最南端的南田部落是排灣族的聚落，族人共同打造了「部落書屋」，作為吸收知識、增長智慧的場所，而書屋外觀有百步蛇、瓢蟲等圖騰，充滿了排灣族風情。

在觀景台旁，有一條達仁鄉人文景觀自行車道，單程500公尺，可以往上爬欣賞更遼闊的海景。

cacekawan tu aadihab nu na-tiyin zen-un taneng i baad ku nipiadih tu na-tiyin a dadipasan u sinanumay a pidangang atu nan-tiyin a niyadu’. i pusung sadimulanay u nan-tiyin a niyadu’ sakacapuan nu paywan a binacadan, mapulung namin ku binacadan misanga tu ‘’ aadihan tu cudad nu niyadu’ ‘’, pacumud tu sakayadah i tineng, pacunus aca tu sakatinen a kitidaan, i panan nu piadian tu cudad idaw kya ludak, u piw-cong a kulit, u malemetay kina paywan  a binacadan. i tepal nu picekawan sa, idaw kya cacayay a pibatikalan a dadan nu zen-un tu aadihan i ta-zen a kenis, ya babatikalan idaw ku limaay a lasubu nu ditek, taneng henay a  tababaw miadih tu ahbalay nu piadiha ku bangcal nu bayu.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

miala i "https://szy.wikipedia.org/w/index.php?title=Daren&oldid=132584"