Honduras

makayzaay i Wikipitiya
Flag of Honduras (2008 Olympics).svg
u hata nu Honduras

u Honduras (宏都拉斯) sa i labu nu Congnanmeico, itiza i 15 00 N, 86 30 W

u ahebal nu lala’ mapulung sa 112,090 km2

u ahebal nu lalaay sa 111,890 km2, u ahebal nu nanumay sa 200 km2

hamin nu tademaw sa 8,893,259.

kakalukan umah sa 28.80%, kilakilangan umah sa 45.30%, zumaay henay umah sa 25.90%

tapang tusu nu kanatal (首都)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

u tapang tusu nu kanatal sa u Tegucigalpa (德古西加巴).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

kakining nu kanatal demiad sa 15 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Juan Orlando Hernández, micakat a demiad sa i 2014 a mihca 1 bulad 27 demiad.

Hungdulasi宏都拉斯[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

宏都拉斯共和國(西班牙語:República de Honduras),中美洲共和制國家,西鄰瓜地馬拉,西南接薩爾瓦多,東南毗尼加拉瓜,東、北方濱加勒比海,南臨太平洋的洪塞加灣。大陸以外的加勒比海上還有天鵝群島、海灣群島等領土。首都德古西加巴。

Hongdulasi u “ Spain a kamu Repu’blica de Honduras”, inutebanan a Amilika kapulugnan a kanatal, satipan a belaw u Guatemala (Kuwa-ti-mala 瓜地馬拉), satipan timulan matatules tu El Salvador (Sa-al-wa-tu 薩爾瓦多), capi i nuwalian atu nutimulan u Nicaragua (Ni-ciya-la-kuw 尼加拉瓜), capi i nuwalian atu nuwamisan nu Caribbean a bayu (Ciya-le’-pihay 加勒比海) , nutimulan micapi tu waliyu (太平洋) a Hung-say-cya-wan (洪塞加灣). i likut nu Ta-lu tu Caribbean a bayu (Ciya-le’-pihay 加勒比海) izaw henay ku Swan Islands (Tiane-qundao 天鵝群島), Gulf Islands (Hay-wan-cyun a subal 海灣群島) a lala'an. kahenulan a tuse u Tegucigalpa (Te-gu-xi-jia-ba 德古西加巴).

Republica de Hondura, Hongdulasi han pangangan (拉斯共和國,通稱宏都拉斯)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

「宏都拉斯」國名來歷最普遍的一說是由於航海家克里斯託弗·哥倫布於1502年在該地登陸時,發現船隻無法擱淺,海底深不可測,故將其地命名「hondura」(西班牙語中「深邃」之意)。 明代《坤輿萬國全圖》稱之為「酆度蠟」。

Hongdulasi (宏都拉斯) u ngangan nu kanatal namakay nakamuan nu mitesakay nu paybalunga ci Kelis- tuw-bu Ke-lun-pu i 1502 a mihcaan itini a lala’an a tukus tahkal hawsa, maazih ya balunga la’cus i pantaay a bayu kaliyuhan ka talulung nu bayu, pa’teng han a pangangan tu nu zumaay a ngangan “Hondura” han “u kamu nu Spain “ talulungay han” a imi. i kasumamadan mamin i kanatal a ti-tu pangangan han tu Hungdula’(酆度蠟).

laylay歷史[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

aazihan a ceding laylay nu Hungdulasi ( 宏都拉斯)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

4~7世紀,宏都拉斯西部為馬雅文明中心之一。1502年哥倫布到達宏都拉斯的海灣群島,為宏都拉斯與歐洲接觸之始,1524年西班牙軍隊開始征服宏都拉斯,同年淪為西班牙殖民地。1537~1539年萊姆皮拉領導3萬印第安人舉行起義,反抗西班牙殖民統治。1539年,宏都拉斯劃歸瓜地馬拉都督府管轄。

kasumamadan tu 4~7 a mihcaan, Hungdulasi(宏都拉斯) satipan u Ma-ya u kapulungan nu talakaway a lalangawan. 1502 a mihcaan Kelun-pu katukuh i Hungdulasi ( 宏都拉斯) a Hay-wan-cyun a subal, Hungdulasi(宏都拉斯) atu Ouzhou namalingatu mapulung, 1524 a mihcaan Spain a hitay malingatu tu misulul tu Hungdulasi( 宏都拉斯), uyzaan a mihcaan mala u nu micumuday tu nu Spain a tademaw. 1537~1539 a mihcaan ci Lay-mu-pila a Cung-tung tulu a mang ku Yin-di’-an a tademaw ku palekalay a misabalucu’, micuay tu micumuday nu Xibanya a tademaw tu pikuwanan. 1539 a mihcaan, Hungdulasi(宏都拉斯) makelac tu panukas tu Kuwa-ti Ma-la u pikuwanan tu hita a kenis.

宏都拉斯於1821年9月15日宣布獨立,但1822年被併入墨西哥第一帝國。1823年加入中美洲聯邦,1838年10月退出中美洲聯邦,成立共和國。1840年宏都拉斯在瓜地馬拉獨裁者拉斐爾·卡雷拉支持下,保守派弗朗西斯科·費雷拉建立獨裁政府。1853年以後,宏都拉斯國內的自由派和保守派經常發生政變和內戰,政權更迭頻繁。金、銀礦業遭到破壞、影響經濟發展甚鉅。從1840年代起,英國侵占宏都拉斯東部地區和巴亞群島,修建鐵路,並取得大片土地的租讓權。

Hungdulasi(宏都拉斯) i 1821 a mihcaan siwa a bulad sabaw lima a demiad musakamu tu a misateked, nika 1822 a mihcaan papulung a pacumud tu Mo-si-ke u saayaway Hung-ti a kanatal. 1823 a mihcaan micumud tu Federacion de Centro America, 1838 a mihcaan cacay bataan a bulad miliyas tu Federacion de Centro America, patizeng tu Kung-he-ku. 1840 a mihcaan Hungdulasi (宏都拉斯) i Kuwa-ti-mala misakakuay  mikuwanay pidamaen ni La-fei-er Ka-ley-la, u misatekeday ci Fulang-sis-ke Fere-la patizeng tu masakakuay mikuwanay tu Cen-bu. zikuzan nu1853 a mihcaan, Hungdulasi (宏都拉斯) i lalabu nu kanatal u misakakuay atu misatekeday hina kikasubad ku nipikuwan atu mangayaw ku lalabu, sangaleb satu ku nikakutay ku mikawaway nu cun-bu. u kim, ging kwang mapeci’ tuway, malilid tu ku tabakiay a sapalahad tu cin-ci’. makay 1840 a mihcaan malingatu. u Yingguo micalap tu Hongdalasi (宏都拉斯) nu nuwalian a kakitizaan atu Ba-ya-qundao, misanga’ tu zazan nu silamalay, a maala ku ahebalal a lala’ a situngus a micaliw atu pacaliw.

19世紀末,美國攫取了聖胡安西托地區的銀礦開採權。20世紀初,美國聯合果品公司和標準果品公司霸占北部沿海平原大片土地,發展香蕉種植園,並壟斷大部分鐵路、航運、電力和香蕉出口。到1913年宏都拉斯90%以上的對外貿易為美國所控制。而在第一次世界大戰後,美國更加緊對宏都拉斯的政治控制和經濟掠奪。多次出兵干涉宏都拉斯內政,扶植傀儡政權。在聯合果品公司的控制下,宏都拉斯成為以香蕉種植為主的單一經濟國家,香蕉生產發展很快,到1930年香蕉出口占世界第一位。

kasumamadan tu19 a mihcaan tu zikuzan, Meiguo miala tu Sheng-hu-anxi-tuo a kakitizaan situngus tu sapiala tu ging kuwang. kasumamadad tu 20 a mihcaan tu kalingatu, Meiguo pulung tunu heci piyangay a kakanan a kusi tatungusay a heci piyangan a kakanan a kusi mialaw tu nuwamisan mililis tu bayu masaenalay a lala’ , palahad paluma tu paza’, a mihamin mialaw tu zazan nu silamalay, nu bayuay a saculu’, dingkiay atu sapacakay tu paza’. katukuh i 1913 a mihcaan Hungdulasi (宏都拉斯) payhun 90% kayadah ku pasay nu zumaan a kalaliwnan maemec nu Meiguo. i saayaway a ngangayaw nu kitakit hawsa, Meiguo sangaleb kalamkam satu tu Hungdulasi (宏都拉斯) a cen-ce miemec atu mialaw tu cin-ci. kinapina tu patahkal tu hitay a mikuwan tu lalabuay a kawaw nu Hungdulasi(宏都拉斯), miemec a misakaku mikuwan tu lalabu nu kanatal. i pulung nu piyangan hecian a kusi tu piemec hawsa, Hungdulasi(宏都拉斯) mala u ngangaan tu nu palumaay tu paza’ uynian cacayay  nu kanatal a cin-ci. dadawa malahad ku nipalumaad a paza’. katukuh 1930 a mihcaan nipacakayan a paza’ u saayaway mutizeng i kitakit.

1929年世界資本主義經濟危機使宏都拉斯經濟受到沉重打擊,群眾生活下降,人民起義不斷發生。宏都拉斯國民黨領袖蒂武西奧·卡里亞斯·安迪諾在美國的支持和策動下,於1933年攫取政權,建立獨裁統治。1954年該國工人為提高工資、改善勞動條件和爭取參加工會的權利舉行大罷工,使美國對於壟斷資本作出某些讓步。

1929 a mihcaan i kitakitay misakaku tu nu uzipay a nizatengan kalihanawan ku cin-ci u cin-ci nu Hungdulasi (宏都拉斯) baeket ku nikasetul,  caay tu ka kapah ku nikauzi nu binawlan amin, u tademaw amin lalid a sibalucu’ micuay a mingayaw. Hungdulasi (宏都拉斯) a Kuw-min-tang a Cung-tung ci “ Tiburcio Carias Andino” i picuzuh pidama nu Meiguo hawsa, i 1933 a mihcaan maala tu ku sapikuwan tu lalabuay a kawaw. patizeng satu tu misakakuay a mikuwan, 1954 a mihcaan uynian a kanatal a pcakat tu lipida nu mikuliay a tademaw, misakapah tu sakauzip atu maydih milihiza tu kung-huy a situngus palekal a papihibang tu misakawaway, u Meiguo pakayni piketun piselep tu kalisiw sibalucu’ tu a misulul.

hekal nu lala’ (地理)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

宏都拉斯位於太平洋和加勒比海之間,主要是山地,內陸為熔岩平原,在海岸有狹窄的平原地帶。氣候包括從低地的熱帶氣候到山地的溫帶氣候。濱海地帶和山地向風坡年降水量可高達3000毫米。

Hungdulasi (宏都拉斯) i Tay-pin-yang atu Cye-le-pi-hay, u angangangan u buyu’ a lala’ lalabu nu kanatal u lanu’ nu ungcuy a enal i dadipasan izaw kya likecuay a masaenalay a kakitizaan. u bali pasu pakay sasa nu lala’ a akuti’ay a bali katukuh i buyu’ alababay tu ku bali. i bayuay atu buyu’ay pasay bung-puw a mihcaan u udad katuku i tulua malebut haw-mi.

cin-ci (經濟)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

宏都拉斯經濟狀態在中美洲算中下,2012年估計宏都拉斯的人均GDP為2,323美元,產值最高前五種產業為咖啡栽種業、香蕉栽種業、養蝦及吳郭魚養殖業、棕櫚油業及成衣加工業。

Hungdulasi (宏都拉斯) a cin-ci a wayway i Cung-mey-cuw u tu tungusa tu, 2012 a mihcaan u piasip Hungdulasi (宏都拉斯) a pademaw palalecad GDP 2.323 ku kalisiw nu Meiguo, nisangaan a aca satalakaway ayaw tu lima a lamangan u nilaculan nipalumaan tu kuhi, paza’ ku nipalumaan, nipahabanay u kabus atu nanpukuy, cung-li a simal atu misangaay tu zikuc.

aidangan (觀光)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

宏都拉斯有兩項世界遺產,為科潘的馬雅遺址與普拉塔諾河生物圈保護區。

Hungdulasi (宏都拉斯) izaw ku tusa a lice nu niliwanan a saysang i kitakid, nu ke-pan Ma-ya i kasumamadanay u mapeciay tu kakitizaay a luma’ atu Rio Platano Biosphere Reserve.

tademaw(人口)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

至2018年止,宏都拉斯的人口總數為9,587,522人。 2010年15歲以下人口的比例為36.8%,15至65歲為58.9%,65歲或以上為4.3%。

katukuh ayza 2018 a mihcaan, Hungdulasi (宏都拉斯) u pulung nu tademaw 9,587,522. 2010 a mihcaan sabaw lima a mihcaan a tademaw palalecad pahun 36,8%, sabaw lima katukuh enem a bataan izaw ku lima a mihcaan payhun 58,9%, enem a bataan izaw ku lima a mihcaan atu pikakaan tu payhun4,3%.

宏都拉斯社會的種族比例為90%的麥士蒂索人,7%的美洲印第安人,2%的黑人和1%的白人。

Hungdulasi (宏都拉斯) a saykay a kasabinacadan palalecad payhun90% u may-s-ti-suw a tademaw, payhun 7% u Me-cuw in-ti-an a tademaw, payhun 2% u lemeniay a tademaw atu payhun 1% u salengacay a tademaw.

caculilan (交通)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

宏都拉斯有兩大主要國際機場,分別為德古西加巴的通康丁國際機場與汕埠的拉蒙·比列達·莫拉萊斯國際機場。宏都拉斯陸上交通以公路為主,鐵路只用於運輸香蕉和甘蔗等農產品。宏都拉斯有科爾特斯港、特拉、拉塞瓦等海港,該國也是權宜船旗國之一。

Hungdulasi (宏都拉斯) tusa ku tabakiay nu kanatal a pahikukian, itini i List of airports in Honduras atu Saeropuerto Internacional Ramon Villeda Morales. Honngdulasi (宏都拉斯) u tapang a saculul u zazan nu basu, u silamalay a zazan u sapiculu’ tu paza’ atu tebus tu nikaluky a tuud dada’ Hondulasi (宏都拉斯) izaw ku Puerto cortes, tela, lasay-wa a minatu, uynian a kanatal uyzaan aca u sihataay a balunga’ ku sitatngusay a mikuwan.


malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan