Guinea-Bissau
.svg)
Guinea-Bissau (幾內亞比索)
u Guinea-Bissau (幾內亞比索) sa i labu nu Africa (Fey-Cuo 非洲), itiza i 12 00 N, 15 00 W.
u ahebal nu lala' mapulung sa izaw ku 36,125 km2.
u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 28,120 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 8,005 km2.
hamin nu tademawan sa izaw 1,759,159.
kakalukan umah sa 44.80%, kilakilangan umah sa 55.20%, zumaay henay umah sa 0%.
caay ka mucabaya a kanatal nu Taywan.tapang tusu nu kanatal (首都)
u tapang tusu nu kanatal sa u Bissau (比紹).
sapadateng nu kanatal demiad（國家紀念日）
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]sapadateng nu kanatal demiad sa 24 bulad 9 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Umaro Sissoco Embaló (Umaluw．Sisuwke．Ngpaluw 烏馬羅·西索科·恩巴洛), 1972 a mihca 9 a bulad 23 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ayza, micakat a demiad sa i 2020 a mihca 2 bulad 27 demiad.
cunli (總理)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u cunli nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ayza sa ci Nuno Gomes Nabiam, micakat a demiad sa i 2020 a mihcaan 2 bulad 28 demiad.
Guinea-Bissau (幾內亞比索)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索是一個位於西非的國家，曾為葡屬幾內亞。
Ginaiya-pisu (Guinea-Bissau 幾內亞比索) u itidaay i Si-fai ( Africa (西非) a kanatal, naw Portugal (Portugal 葡萄牙) nu Ginai-ya (Guinea-Bissau (幾內亞).
幾內亞比索北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，西鄰大西洋。幾內亞比索是世界上「低度開發國家」之一。
Ginaiya-pisu (幾內亞比索) amisan sibiyaw tu Sayney-ciael (Senegal (塞內加爾), walian,timulan sibiyaw tu Ginai-ya (Guinea (幾內亞), nutipan sibiyaw tu Tasi-yung (大西洋). Ginaiya-pisu (幾內亞比索) i kitakid han " caay kaw mapalekalay a kanatal.[1]
kakitidaan (地理)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索位於非洲西部，包括比熱戈斯群島（Bijagos Archipelago）等島嶼，西鄰大西洋，北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，面積達36,120平方公里，海岸線長達350公里。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) itida i Fa-cuo (Africa (非洲) nutipan, pasu Pike-se subal "Bijagos Archipelago" (比熱戈斯群島) masabelengay a subal (群島), nutipan sibiyaw tu Tasi-yung (大西洋), amisan sibiyaw tu Saynai-ciael (Senegal (塞內加爾), wali, timul sibiyaw tu Cinai-ya (Guinea (幾內亞), kakitidaan nu lala' makaala tu 36,120 km2, dadipasan nu tanayu’ han makaala tu tulu a lasubu lima a bataan (350) a kunli.
最高點約300米，境內東部為熱帶稀樹草原（savanna），地勢較高，大部分地區則為海岸平原。
satalakaw han makaala tu tulu a lasubu (300) a depah (lawat), labu nu waliyan kacaledesan adidi’ay malahatay nu kilang atu lutuklutukan (稀樹草原, savanna), talakaw ku lala', kitidaan u dadipasan a masaenalay.
幾內亞比索屬「熱帶海洋性季風」氣候，通常炎熱潮濕。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) kacaledesan nu bayu a puu’ nu bali (季風) a demiad, hina senget ku caledes .
6月到11月是「季風型」雨季，吹西南風。12月到5月是旱季，吹東北「哈馬丹風」（harmattan）。
enemay a bulad katukuh i sabaw cacay a bulad han u "puu’ nu bali" udaudadan, u bali namakaydaay i nutipan timulan. sabaw tusa a bulad katukuh katukuh tu lima a bulad ku makedalay a puu', namakayda i wali amis ku bali "u Harmattan a bali (哈馬丹風).[2]
sakaudip (經濟)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索是聯合國所認定的最低度開發國家之一。該國經濟以農業和漁業為主。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) u lekec nu kanatal (聯合國) u sasabaay nu nipalekalna a kanatal. nina kanatal nu sakaudip han u umah atu mibutingay ku kawaw.
但在1998年至2000年間，幾內亞比索經濟和基礎建設，因內戰遭嚴重破壞。
nika makayni i cacay a malebut siwa a lasubu siwa abataan idaw ku walu (1998) a mihcaan katukuh tu tusa a malebut (2000) a mihcaan, Cinaiya-pisu (幾內亞比索) sakaudip atu u tingki patideng, masasuada i labu piha’ceng kumapeciay.
2013年以來，幾內亞比索的腰果生產有顯著的增加，現為全球第六大腰果生產國。
namakay i tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu (2013) a mihcanan Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a yaw-kuo (腰果) kasilaculan idaw kuni ka cunusan, ayda i kitakit han u sakaenem a tabakiyay nu yaw-kuo (腰果) sakasilaculan a kanatal.
幾內亞比索亦出口海產和少量花生、棕櫚的果仁和木材。大米是幾內亞比索的主要作物和食糧。
Cinaiya-pisu (Guinea-Bissau 幾內亞比索) idaw ku sapatahkal tunu namaka bayuay a tuud atu adidi'ay nu kalitang, heci nu cong-lu (棕櫚) atu u kasuy. belac han u Cinaiya-pisu (幾內亞比索) nu sakauzip a kakalukan atu kakanan.
2020年，幾內亞比索外債高達16億美元。
tusa a malebut tusa a bataan (2020) a mihecaan, Cinaiya-pisu (幾內亞比索) u tadah nuheni makaala tu sabaw tu enem (16) a walwal (億) nu A-mi-li-ka (美國) a kalisiw.[3]
kanatalay nikalalacalan a malcabay (外交)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索1974年3月15日同中華人民共和國建交。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) i cacay a malebut siwa a lasubu pitu a bataan idaw ku sepat (1974) a mihecaan tulu (3) a bulad sabaw tu lima (15) a demiad mapatideng malecabay tu Cunghua-zenmin-kunghe-kuo (中華人民共和國).
1990年5月26日，幾內亞比索因六四事件一度改與中華民國建交，同年5月31日與中華人民共和國中止外交關係。
cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan (1990) a mihcaan lima (5) a bulad tusa a bataan idaw ku enem (26) a demiad, Cinaiya-pisu (幾內亞比索) sikawaw tu “enem sepat (六四事件a kawawan) mutikuwaca misacabay tu “Cunghau-minkuo-Taywan”, tawya a mihcaan lima (5) a bulad talu a bataan idaw ku cacay (31) a demiad atu “Cunghua-zenmin-kunghe-kuo (中華人民共和國) ” maketun kuni kalecabayan.
直至1998年4月23日與中華人民共和國恢復外交，同年4月24日，中華民國終止與其外交關係。
katukuh tu cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku walu (1998) a mihcaan sepat (4) a bulad tasa a bataan idaw ku tulu (23) a demiad atu "Cunghua-zenmin-kunghe-kuo (中華人民共和國)" matatikuaca malecabay, tawya a miheca sepat (4) a bulad tusa a bataan idaw ku sepat (24) a demiad, Cunghua-mingkuo (中華民國) maketun kuni ka papadang.[4]
直至2009年3月，幾內亞比索人口為1,548,159人，99%的國民為黑人，當中分為3類，包括「集中於北部和東北的Fula和說Mandinka話的人」、「住在南部海岸地區的Balanta及Papel」、「居於中央和北部海岸地區的Manjaco和Mancanha」。
katukuh tu tusa a malebut idaw ku siwa (2009) a mihcaan tulu (3) a bulad, tademaw nu Cinaiya-pisu (幾內亞比索) han1,548,159 a tademawan, siwa a bataan idaw ku siwa (99%) u lumeniay namin a tademawan, tulu ku babenisa, pasu " numapulungay i amis atu wali amis a Fula atu Mandinka nu kamuan a tademaw"," muenengay i timulan nu dadipasan nanay a kitidaan a Balanta atu Papel", " itida i teban atu amis nu dadipasan a kitidaan a Manjaco atu Mancanha".
餘下的多是穆拉託人（黑人和葡萄牙人混血兒的後裔）。
liwan satu u Mula-tuo (穆拉託) a tademaw (u lumeniay a tademaw atu Putaw-ya (Portugal (葡萄牙) a malamelay a tedemaw nu iluc).
純葡萄牙人屬極少數，因為幾內亞比索獨立後大多葡萄牙殖民者遷出幾內亞比索。
tatengaay nu Putaw-ya (Portugal 葡萄牙) a tademaw adidi'tu, Cinaiya-pisu (幾內亞比索) misiteked satu katuuday nu Putaw-ya a tademaw mabulaw tahekal i Cinaiya-pisu (幾內亞比索).
幾內亞比索人口增長率是2.07%。出生率十分高，每1000人中有49.92個新生嬰孩，平均每名婦女出生7.56個嬰孩。但死亡率亦高，每1000人中有16.53人死亡。
Cinaiya-pisu (Guinea-Bissau 幾內亞比索) a tademaw macunus tu (2.07 kilac (%). talakaw ku mulecuhay, nu cacay a malebut (1000) idaw ku (49.92) a nilecuhan tu baluhay a lutungay, nu mulecul hay a tatayna tu hikin sa (7.56) ku lutungay. nika katuud ku mapatayay, nu cacaya a malebu (1000) a tademaw idaw ku (16.53) mapatay nu tademaw.
幾內亞比索人口的預期壽命比已開發國家短，男性的預期壽命只有45.05歲，女性預期壽命為48.75歲。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a tademaw nikaudip/nikauzip nuheni apuyu’ miki apuyu tu mucelakay a kanatalan a tademaw, tatamaan nuheni nikaudipan han 45.05 a mihcaan, u tatayna nikaudip han 48.75 a mihcaan.
44%的人口使用Kriol語，一種深受葡萄牙語影響的克里奧爾語。只有14%的人口使用官方語言（葡萄牙語）。其餘使用其他非洲語言。
sepat a bataan idaw ku sepat (44%) a kilac nu tedemaw u musakamuay tu “Kriol” a kamuan. numacebungay nu kamu nu Putaw-ya (Portugal (葡萄牙) malalidau a Keli-aw-el a kamu (克里奧爾語). idaw ku sabaw tu sepat (14%) a kilacan a tademaw musakamu tu Putaw-ya (葡萄牙) a kamuan. dumasatu u kamu nu Fey-Cuo a kamu (非洲語言).
約50%的人口信奉傳統宗教。信奉伊斯蘭教佔總人口的45%，主要是Fula和說Mandinka話的人。5%的人口信奉基督教，當中多為天主教徒。
lima a bataan (50%) a kilac nu tademaw nu tawyaaytu a kiwkay. nu Ese-lanciw (Islamkiw (伊斯蘭教) a tademaw han makaala tu sepat a bataan idaw ku lima a kilac (45%), anganga han u “Fula” atu musakamuay tu “Mandinka” a tademaw musakamu. lima a kilac (5%) a tademaw u kelistukiw (基督教), u tingsukiw (天主教) ku yadahay.[5]
liklik nu lumalumaan (衛生情況)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]醫療設施極為欠缺，常見傳染病包括瘧疾、痢疾、傷寒、肺結核、黃熱病等，2008年雨季曾爆發大規模霍亂疫情。
padakuwan a tuud caay kataneng, hinaadih tu milaliday a adada pasu libung u malaliya, mabanic, mapatay nu sienew (傷寒), haykikac, hun-ze-pin (黃熱病) sa, tusa a malebut idaw ku walu (2008) a mihcaan kaudadan a puu'an tabaki kuyu libung tawya.
前往旅行時，應特別注意防蚊、防蠅、飲食衛生，並斟酌自備基本藥物（需附醫生處方）。
miliwku satu, piadihi tu likes, tangalaw, atukan, alaentu ku sapaiyu amidang (alaen tu kuni pasilusi nu misaydang a cudad).
此外，由於幾內亞比索大部分地區通訊、運輸、水電設施嚴重不足，如果發生重大傷病，難以及時取得妥善醫療照護。
dumasatu, Cinaiya-pisu (幾內亞比索) hatidaaytu a kitidaan a papatelayan ,kakacawan, nanum nu dinki caay kataneng, anu micidek ku imelang, ahican a kapaha nu misaydang midiput.[6]
datuk (音樂)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索的音樂多與多節奏的gunbe有關。Gunbe是幾內亞比索音樂的標誌，但多年的社會動盪令Gunbe和主流聽眾脫節。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a dadiw (datuk) yadah atu lalimuwan nu dadadiwan a gunbe hanaay. Gunbe nu Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a datuk nu cudad a kakulitan. nika hatidaaytu nu mihcaan nika bawbaw nu siakay u Gunbe atu tatengilan nu dadiw mibatad.
葫蘆是該國主要的樂器，用於演奏極快和富節奏感的複雜舞曲。
bangah han nina kanatal a sadatuk (樂器). saka kalamkamay atu mahaymaway nu masasibutay a sakapalaw nu dadadiwan.
幾內亞比索人常用Crioulo語（幾內亞比索克里奧爾語，一種深受葡萄牙語影響的語言）創作歌詞，內容幽默，亦和時事息息相關，特別關於愛滋病。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a tademaw hina sakamu tu Crioulo a sasakamuen ( Cinaiya-pisu (幾內亞比索) Keli-awel-iy (Crioulu 克里奧爾語), u namaka Putawya (葡萄牙語) a nakamuan mapalalit) nipisulitan tu dadiw, kanamuhan sakatawaan, malecad atu kawaw, micidek ku sakay Aycepin (愛滋病) hananay.
Gunbe有時泛指幾內亞比索的任何音樂，但往往特指一種融匯該國十種民間音樂傳統的獨特音樂風格。Tina和tinga是其他流行的音樂類型。
Gunbe uyni alahican patuduan nu Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a cancanan a datukan, nika patuduan tu cacaya a bataan nu laylay a picidekan nu dadatukan. u “Tina” atu “tinga” nu duma a kalimulakan a datuk.
yatyat (運動)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]足球係幾內亞比索民眾最喜歡的運動，其他諸如籃球與網球亦受到歡迎，另在鄉村地區則流行一種自由格鬥的比賽，水上遊憩活動亦係幾國民眾經常的育樂活動。
tatukudan a mali (足球) sakanamuhan nu Cinaiya-pisu (幾內亞比索) a yayatan, dumasatu u kanasay a mali (籃球) atu salil a mali (網球) kanamuhantu nu heni, dumasatu i niyadu'ay nu lihalaya a sakalalebu (malalebu 打鬥) nu sasedsedan, i sauwacay a yayayatan kanamuhan nu Cinaiya-pisu (幾內亞比索) nu katuuday a tademaw nu kawawan.
dikuc (服裝)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]幾內亞比索民眾的穿著因所處的地區、年齡、經濟情況而有著許多的差異。
Cinaiya-pisu (Guinea-Bissau (幾內亞比索) ani kasidikuc nuheni masaniyaniyadu’ ,mihcaan , ,nikakapah nu sakaudip idaw kuni ka caay kaleca.
一般來說，內陸城市的居民大多穿著傳統服飾，但重要大城市的居民，如成年人及年輕人則因工作形態與社交場合，而多選擇現代的裝扮。
nakamuan, ilabu nu tukay a tademaw nikasidikuc nuheni mikilultu nulalay anikasidiku, nika itini i tabakuay a tukayan, u balakiaytu atu masakapahay numi kuliay a wayway atu skatayda i patiyamay amilihida, mipili' tu aydaay a cacaluken.
由於幾內亞比索係回教國家，因此幾內亞比索婦女的傳統服裝大多包裹全身，但卻絕少帶面紗。
Cinaiya-pisu (Guinea-Bissau (幾內亞比索) u Islamkiw (伊斯蘭教) a kanatal, sisa Cinaiya-pisu (Guinea-Bissau (幾內亞比索) nu tatayna a lalay nu dikuc kaca a tabuen ku udipudip, iai kusi lusekiay i bihid.
幾內亞比索婦女傳統服裝慣極繁複且多層次。男士則喜著短袖襯衫與短褲等非正式服裝。
Cinaiya-pisu (幾內亞比索) nu laylay a dikuc pinaa tungduh kalibutan sa ca'dungan. tatama hantu manamuh tu apuyuay syace (襯衫) atu apuyuay a calaped caaya kaw tada cacaluken a dikucan.[7]