Sirayacu
kakiliman[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
Sirayacu西拉雅族
西拉雅族（西拉雅語：Siraya），台灣原住民族，屬於南島民族，主要分佈在嘉南平原。台灣文字歷史上被外來者以福爾摩沙人（Formosan）稱呼，部分係專指其所接觸之西拉雅族人等。
Sirayacu “Siraya a kamu, Siraya”, Taywan a Yincumincu, tungusay nu natimulan a mincu, angangan maliwaliwah i Cya-nan a enal. Taywan nisulitan i likisiay “Formosan” han nu tau a pangangan “Formosan”, zumaay teked nitiyunga u Sirayacu a tademaw.
19世紀因漢人爭地壓力，部份西拉雅人逐漸東遷，移住臺東、花蓮一帶。雖遭遇漢化衝擊，仍保留傳統祭儀及語言，學術上以平埔族群分類之。如今尚未受中華民國中央政府所承認，近年發起正名運動，爭取官方承認其原住民身分。西拉雅族由於自身的阿立祖信仰，又有「拜壺民族」的稱呼，但其實西拉雅族並非祀奉壺，而是崇拜壺中象徵祖靈神力的水。
nilaculan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
19世紀因漢人爭地壓力，部份西拉雅人逐漸東遷，移住臺東、花蓮一帶。雖遭遇漢化衝擊，仍保留傳統祭儀及語言，學術上以平埔族群分類之。如今尚未受中華民國中央政府所承認，近年發起正名運動，爭取官方承認其原住民身分。西拉雅族由於自身的阿立祖信仰，又有「拜壺民族」的稱呼，但其實西拉雅族並非祀奉壺，而是崇拜壺中象徵祖靈神力的水。
19 lasubu a micah zayhan u layak misawacu mialaw tu lala’, zuma Siraya a tademaw haymaw pasawali mabulaw, malimad muengen i Pusung, Kalinkuan. kanahatu masetul nu layak, maliwan tu ku nu babalaki a salisin atu kamu, sinmung migingkiway pasasuma tu Pinpucu. ayza caay henay ka palatatenga’en nu Cowng-hwa-min-kow cung-yang cenbu, ayzaay tu a mihcaan mikawaw palekal pangangan, milunguc tu cenbu patatenga’ u Yincumin kami asaan. Sirayacu u A-li-cu ku kakayzaan, iza aca ku “misalisin tu puduk a mincu” a ngangan, nika tatenga’ Sirayacu caay ku misalisinay tu puduk, uyza u masikaz tu puduk mahiza icelangay a nanum nu tuas.
kakayzaan a ngangan nu binacadan族名由來[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
「西拉雅」這個中文寫法最早可追溯至張耀錡於1951年所著之《平埔族社名對照表》，是「Siraya」這個發音的音譯。西拉雅的原意，語言學家費禮羅（Raleigh Ferrel）認為是「東邊的人」、「內山的人」、「裡面的人」，南島語學者卡爾·A·阿德拉爾（Karl A. Adelaar）則認為「raya」是往裡面的意思，所以西拉雅可解釋為「往裡面的人」，學者石萬壽則認為Siraya是臺灣閩南話「四大社」的轉音，學者段洪坤則根據日治時期學者的調查記錄，認為西拉雅就是「人」的意思，如達悟族的「達悟」（Tao、Tau）。
“Sirayacu” uyni layak nisulitan kasumamadan mikilim ci Cang-yaw-cian i 1951 a mihcaan nisulitan tu “Pinpucu-se a ngangan pasasuazih tu nisulitan, u “Siraya” uyni pangiha aimi. Siraya nuyaanay a imin, migingkiway tu kamu ci bey-li-low “Raeigh Ferrel” nasa u “nuwalianay a tademaw” “labu nu buyu’ay a tademaw” “labuay a tademaw” natimulan kamu nu mipasubana’ay ci Ka-al.A. A-te-la-al nasa “raya” u talabuay a imi, sisa Sirayacu taneng micuyaku u “talabuay a tademaw”, mipasubana’ay ci S-wan-su nasa Siraya nu Taywan layak a kamu “sepat ta-se” niyul a ngiha, mipasubana’ay ci Twan-hung-kun duduc pikuwan nu Lipun a ziday mipasubana’ay nikinsaan tu niciluan, nasa Sirayacu uyza u “tademaw” sanay a imi, mahiniay Taucu “Tau” “Tao,Tau”.
在荷蘭時代的人口調查中，新港社約900人，目加溜灣社約8、900人、麻豆社約1300人，蕭壠社人口最多，接近2000。
i Helan a zidayan nikinsaan tu tademaw, Sing-kang-se pakala tu 900 ku tademaw, Mu-cya-wan-se pakala tu 8,900 ku tademaw, Ma-tow-se pakala tu 1300 ku tademaw, Siyaw-lung-se ku sakatuuday a tademaw macapi tu 2000.
Taywan nuwalian a Sirayacu台灣東部的西拉雅族[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
1829年開始，部份西拉雅族逐漸東遷，移居花蓮的玉里、富里，臺東的池上、關山、長濱、成功一帶，並建立大庄、觀音山、萬人埔、蟳廣澳、彭子存等聚落，其中以大庄最具規模，但從信仰差異、自我認同及來源地分析，東遷人數最多者為來自高雄、屏東的大武壠族（大滿族）與馬卡道族，西拉雅族僅佔少數，例如早期當地族人多自稱為「大滿人」（Taivoan），信仰呈現上也以大武壠族的信仰為主。
1829 a mihca malingatu, zuma a Sirayacu haymaw pasawali mabulaw, malimad mueneng i Kalingku nu Pusku, Pailasan, Pusung a Fanaw Lilong, Kakacawan, Singku, patizeng tu niyazu’, Kow-ing-san, Wan-zen-pu, sin-kwang-aw, Pung-ce-cun a niyazu’an, uzuma satabakiay a niyazu’, nika makay singku caay kalecad. patatenga’ kaku mibuheci tu lalekalan a lala’, sawalian mabulaw a tademaw sakatuuday makay Takaway, Pintung a Taulungcu “Tamancu” atu Makatawcu, Sirayacu caay kakatuud, tinaku kasumamadan tizaay a binacadan hatu nipangangan “Tamancu” “Taivoan” han, tahkalay a singku angangan nu Taulungcu a singku.
singku misalisin tu puduk 祀壺信仰[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
西拉雅族人的宗教信仰基礎為泛靈信仰，而西拉雅族人發展出獨特的祀壺崇拜。祀壺對於西拉雅族人來說象徵著祖靈，他們會在壺、罐、瓶、碗、甕等容器內裝水並祭拜這些容器。祀壺有各式各樣的形體，各個社系會崇拜不同的祀壺形體，壺體也代表著不同的祖靈，而著名的阿立祖即是眾多祖靈的其中一種稱呼。
Sirayacu a tademaw kakayzaan a singku angangan u ba-lin a singku, Sirayacu a tademaw palekal tu micidekay kasikaz tu puduk. misalisin tu puduk sakay Sirayacu mahizaay u tuas, u heni i puduk, linking, landaway kaysing, caykeng papazengan labu pazeng han ku nanum amisalisin tuynian a papazengan. sapisalisin a puduk izaw ku canacanan a pudukan, payluma’ kasikaz tu masazuma a puduk, uzip nu puduk tungusay cayay kalecad ku tuas, u singanganay A-li a tuas nu katuuday a tuasan uzuma a nipagangan.
labi a salisin atu demiad a la’dis夜祭與嚎海祭[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
每年西拉雅族人會舉辦夜祭，分為大內頭社太祖夜祭以及吉貝耍阿立母夜祭等文化活動。頭社太祖夜祭會在每年至十月中旬舉行，此祭典對於族人的意義等同於其他原住民的豐年祭以及漢人的神明誕辰日，其祭拜者為阿立祖。
paymihcaan Sirayacu palekal tu labi a salisi, pasazumaen Ta-ney-to-se Tay-cu labi a salisin atu Ci-pey-swa-A-li-mu labi a salisinan lalangawan a kawaw. Tow-se-Tay-cu labi a salisin i paymihcaan katukuh 10 tu teben nu bulad palekal, uyni a salisin sakay binawlan a imian malecad tu nu zumaay Yincumin a lalikid atu nu layakay a pulecuhan nu kamisama, zuma misalisinay nu A-li-cu.
nipatateng’ nu cenbu 官方認定[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
臺南縣政府在2005年率先認定西拉雅族為「縣定原住民族」，2010年縣市合併後，臺南市政府承襲認定其為「臺南市定原住民族」。2013年，花蓮縣富里鄉公所也跟進承認。
Taynan a kuwan cenbu i 2005 a mihcaan saayaw patatenga’ tu Sirayacu nu “kuwan a nipanutekan a Yincumicu”, 2010 a mihcaan kuwan kenis papulung han zikuz, Taynan cebu patatenga’ u “Taynan nipatatenga’ a Yincumicu”. 2013 a mihcaan, Kalingku a kuwan pailasan a Yakuba mikilul tu a patatenga’.
西拉雅族發起正名運動多年，但未獲政府認可，族人提起集體行政訴訟。2011年7月21日台北高等行政法院宣判訴訟駁回，等同於敗訴，族人不服繼續上訴。
Siryacu pinaaytu a mihcaan palekal pangangan, nika caay patatenga’en nu cenbu, sabeleng satu pahulic ku binawlan. 2011 a mihcaan 7 a bulad 21 a demiad Taypak talakaway sin-cen-yen paketun mapanukas ku nipahulican, tungusay mademec, caay pakahamhem ku binawlan lalid sa pahuing.
目前官方層級認定的原住民族身分，僅台南市政府認定其為「市定原住民族」與花蓮縣富里鄉公所認定其為「鄉定原住民族」。而行政院於2020年已通過修正原住民族身分法增加平埔原住民身分別，待立法院三讀通過恢復原住民身分。
imahini sakakaay nu cenbu nipatatenga’an singangan tu Yincumincu, Taynan cenbu dada’ patatenga’an u “nipatatenga’an nu cenbu a Yincumincu” atu Kalingku Pailasan nipatatenga’an nu yakuba syang-tin a Yincumincu”. sin-cen-yen i 2020 a mihcaan maawasay masumad singangan tu Yincumincu hulic cunus tu Pinpu Yincumina pasasizuma, halhal tu paulicay maawas ku tulu nisulitan nu hulic a panukas singangan tu Yincumincu.
angangan migingki tu nasulitan主要研究文獻[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
由於西拉雅族多數已經和漢人同化，文化也多數失傳，因此研究西拉雅族就要依靠過去建立的一些文獻，主要有明朝陳第的《東番記》、台灣荷西殖民時期的官方檔案與傳教士記錄、以及地方志書，特別是黃叔璥的《番俗六考》與六十七的《番社采風圖》，記載了許多當時西拉雅族的生活情形，為後人的研究留下珍貴的史料。
Sirayacu pinaay tu a mihcaan mala layakay tu, mahaminaytu malawpes ku lalangawan, namahiza migingkiway tu Sirayacu amiida tu naayaway nipatizeng tu zumaay a nisulitan, angangan kasumamadan izaw ci Cen-ti “tung-ban-ci”, Taywan pidebungan nu Helan a ziday nisupedan nu cenbu atu niciluan nu cwan-cyaw-s, atu nisulitan tu kakitizaan, sacidekay ni Hwang-su-cin a “ ban-su liw-kaw” atu 67 a “ban-se-cay-hung-tu”, yadah ku nisulitan itawya Sirayacu a nikauzip a kawaw, u kagingkiwan nu iluciluc tu nisubelidan a kasatiman siacaay a nisulitan tu naemekan.
kining atu nisupedan a lalangawan 紀念與文化保存[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
對西拉雅文化保存最力的或可說是蘇煥智主政的台南縣政府，蘇在其任內成立了台灣第一個縣級的原住民族委員會「臺南縣西拉雅原住民族事務委員會」；
sakay Sirayacu pisuped tu lalangawan saicelangan ci Su-ban-ce u kawaw i Taynan a kuwan cebu, ci Su-ban-ce pikawawan niza patizeng tu Taywan saayaway a kuwanan Yincumincu wiy-ye-huy “Taynan a kuwan Siraya Yincumincu mikawaway wiy-yenhuy”.