Oman

makayzaay i Wikipitiya

Oman(阿曼)

Flag of Oman.svg
u hata nu Oman(阿曼)

u Oman sa i labu nu Ya-Cuo, itiza i 21 00 N, 57 00 E.

u ahebal nu lala' mapulung sa 309,500 sq km.

u ahebal nu lala'ay sa 309,500 sq km, u ahebal nu nanumay sa 0 sq km.

hamin nu tademaw sa 3,355,262.

kakalukan umah sa 4.70%, kilakilangan umah sa 0%, zumaay henay umah sa 95.30%.

tapang tusu nu kanatal (首都)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

u tapang tusu nu kanatal sa u Muscat (馬斯喀特).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

kakinging nu kanatal demiad sa 18 bulad 11 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung) ayza sa ci Qaboos bin Said al Said, micakat a demiad sa i 1970 a mihca pitu bulad tusa bataan izaw ku tulu demiad.

likisi (歷史)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

阿曼是阿拉伯半島最古老的國家之一,公元前2000年已經廣泛進行海上和陸路貿易活動,並成為阿拉伯半島的造船中心。公元7世紀成為阿拉伯帝國的一部分。

Oman (阿曼) u Arabian a subal (阿拉伯半島) nu mukasi a satenesay nu kanatal, kunyun nu ayawan (公元) tusa a malebut (2000) a mihcaan malingatu tu itini i bayuay atu i lala'ay anipisiwbayan asikawaw, mala Arabian subal (阿拉伯半島) tatelungan nu misanga'ay tu balungaan. kunyung pitu a seci mala Ala-puo-ti’kuo (阿拉伯帝國) a kanatal.

11世紀末獨立。1429年,伊巴德教派確立在阿曼的統治。

nikudan tu sabaw tu cacay a seci misiteked. cacay a malebut sepata a lasubu tusa a bataan idaw ku siwa (1429) a mihcaan Epate-ciw-pay (伊巴德教派) tatengan patideng itini i A-man (阿曼) kumikuwanay.

1507年葡萄牙入侵。1649年當地人推翻葡萄牙人統治,建立亞里巴王朝。1742年波斯人侵入。

cacay a malebut lima a lasubu idaw ku pitu (1507) Portugal (葡萄牙) midebun. cacay a malebut enem a lasubu sepat a bataan idaw ku siwa (1649) a mihcaan muenengay itidaay a tademaw mibelin tu Putaw-ya (葡萄牙) a tademaw mikuwan, patideng tu Yali-pawan-caw (亞里巴王朝) . cacay a malebut pitu a lasubu sepat a bataan idaw ku tusa (1742) a mihcaan Puo-se (波斯) a tademaw midebung.

18世紀中葉,阿拉伯人趕走波斯人,建立了賽義德王朝,取國名為「馬斯喀特蘇丹國」,使其成為印度洋上最強的國家之一。

sabaw tu walu a seci nu cunye, bahbahen nu Arab a tedemaw (阿拉伯人) ku Persia (波斯) a tademaw, patideng tu Sayi-delwan-caw (賽義德王朝), pangangan han tu Mase-ke’te’-sudan kanatal (馬斯喀特蘇丹國), saka mala saicelangay nu India bayu (印度洋) a kanatalan.

1806年,賽義德·伊本·蘇爾坦即位蘇丹,在英國支持下先是打敗了瓦哈比派穆斯林的入侵,後建立強大艦隊,擊敗印度洋傳統強國葡萄牙,奪取了葡屬莫三比克以北的所有據點。

cacay a malebut walu a lasubu idaw ku enem (1806) a mihcaan Sayidel.epen.sueltan (賽義德·伊本·蘇爾坦) kasenusa mapatideng ku Sudan (蘇丹), itini i United Kingdom (英國) anipacukelan maluayaw demec ku Waha-pi-pay-mu'se-lin (瓦哈比派穆斯林) anipitebung, nikudan sa patideng tu saicelangay a cendu' (艦隊), demecen nuheni ku India bayu (印度洋) nu saicelangan a Portugal (葡萄牙), madebung nuheni ku Portugal (葡萄牙) nu Mozambique (莫三比克) hami nu amisan a kakitidaan.

1834年,賽義德·本·蘇爾坦遷都桑吉巴,稱桑吉巴蘇丹國。

cacay a malebut walu a lasubu tulu a bataan idaw ku sepat (1834) a mihcaan, SayiteI.pen.suektan (賽義德.伊本.蘇爾坦), mabulaw ku tusu i Sanci-pa (桑吉巴), singangan sa tu Sanci-pasu-tan-kuo (桑吉巴蘇丹國).

阿曼一躍成為印度洋的霸主,在非洲的大湖地區殖民地奴隸貿易中獲利豐厚,許多家庭移居桑吉巴。

Oman (阿曼) mala india a bayu (印度洋) nu sakakaay, itini i Fa-cuo (非洲) a satabakiyay nu banaw a mabulaway a kalung nu misiwbayay a sakasilaculan, yadah ku mabulaway nu luma taydan i Sanci-pa (桑吉巴),

英國宣布奴隸貿易非法之後,阿曼的命運開始逆轉,阿曼經濟開始崩塌,山區部落起義,成立了阿曼伊斯蘭教長國。

Ing-kuo (英國) mihapu sa u kalung caay kaw tatengaay a sasiwbayan sa , Oman (阿曼) a wunmea malingatu masumad, Oman (阿曼) nu sakaudip malingatu mahetik, i buyuay a tademaw malingatu patideng tu kawaw, patideng tu Oman Islamkiw (阿曼伊斯蘭教) a tanayuay a kanatal.

1913年,阿曼山區部落舉行反英起義,建立「阿曼伊斯蘭教長國」。

cacay a malebut siwa a lasubu cacay a bataan idaw ku tulu (1913) a mihcaan, Oman (阿曼) i buyuay a tademaw malingatu patideng tu sapaculi tu Ingkuo (英國), patideng tu Oman-iselan-ciw (阿曼伊斯蘭教).

20世紀初,阿曼教長國向馬斯喀特進攻。1920年英國在馬斯喀特同阿曼教長國簽訂了「西卜條約」,承認教長國獨立,阿曼就分裂為馬斯喀特蘇丹國和阿曼伊斯蘭教長國兩部分。

tusa a bataan (20) a seci tu lingatu, Oman (阿曼) ciwcen kuo pasayda i Muscat (馬斯喀特) misawacu. cacay a malebut siwa a lasubu tusa a bataan (1920) a mihcan Ingkuo (英國) itini i Muscat (馬斯喀特) Oman (阿曼) sakakaay masasulit tu kiyaku tu "Sipu-tiaw-yue" (西卜條約), palutatdenga ciwcen misiteked, Oman (阿曼) masasu utiih malatusa cacay u Muscat Sudan kanatal (馬斯喀特蘇丹國) atu Oman Islamkiw (阿曼伊斯蘭教) malatusa.

1932年泰穆爾即位蘇丹。1949年,因阿曼教長國境內發現石油,英國和馬斯喀特蘇丹同阿曼教長國再度陷入緊張。

cacay a malebut siwa a lasubu tulu a bataan idaw ku tusa (1932) a mihcaan ci Taimu-el (泰穆爾) malasakakaay nu Sudan (蘇丹). cacay a malebut siwa lasubu sepat a bataan idaw ku siwa (1949) a mihcaan, ci Oman (阿曼) makaadih tu simal itini i kanatal, Ing-Kuo (英國) atu Muscat Sudan (馬斯喀特蘇丹) atu milihida tu Oman (阿曼) malingatu waca amabiyalaw.

英國人為了在阿曼內地開採石油。也支持蘇丹賽義德,並在1954年末指揮阿曼軍隊攻入內地,占領了伊卜利和魯斯塔克,1955年12月15日攻占「教長國」的首都尼茲瓦。

Ing-kuo (英國) mangalay itini i Oman (阿曼) miteka mikutkut tu simal. Paayaw tu Sudan (蘇丹) Sayi-tel (賽義德), itini i hedek nu cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku sepat (1954) a mihcaan tu hedek patudu'an kuhitay nu Oman (阿曼) midebung, maalaw ku Ika-li' (伊卡利) atu Luse-take’ (魯斯塔克), cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku lima (1955) a mihcaan saba tu tusa a bulad atu sabaw tu lima a demiad milealaw tu Ciwcenkuo (教長國) a suodu Nice-waw (尼茲瓦).

1957年7月加利布教長領導的反英起義失敗。1962年,英國和法國發表聲明,承認阿曼是獨立國家。

cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku pitu (1957) a mihcaan pitu a bulad ciwlipu (加利布) a sakakaay mililid mibelingnay tu Ing-Kuo (英國) mademic. cacay a malebut enem a lasubu idaw ku tusa (1962) a mihcaan, Ing-kuo (英國) atu Fa-kuo (法國) pangiha sakamu sa, patatenga tu Oman (阿曼) misitekeday a kanatal.

1965年南部佐法爾省組織了「佐法爾人民陣線」,發動武裝起義。

cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku lima (1965) a mihcaan timulan nu Cuofa-er (佐法爾) a niyadu’ patideng tu Cuofa-er tuni kasaupu nu tademaw (佐法爾人民陣線), patideng tu sakalepacaw.

1967年蘇丹賽義德·本·泰穆爾統一全境,馬斯喀特蘇丹國改名馬斯喀特和阿曼蘇丹國。

cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku pitu (1967) a mihcaan Sutansayi'.tel.pentaimue (蘇丹賽義德.本.泰穆爾) pulungen nida ku niyadu’, Mase-ke’te’-sutan (馬斯喀特蘇丹) a kanatal misumad tu ngangan mala Mase-ke’te’ (馬斯喀特) atu Omansu-tankuo (阿曼蘇丹國).

「阿曼伊斯蘭教長國」支持者組成「阿曼解放軍」,以及「阿曼和波斯灣人民民主解放陣線」。

Oman-Ise-lanciw-cenkuo (阿曼伊斯蘭教長國) nu patidengay nu masakaputay a "Oman papahutinan a hitay 阿曼解放軍" , atu" Oman (阿曼) atu Puosewan (波斯灣) nu masakaputay a hitayan (阿曼和波斯灣人民民主解放陣線).

1970年7月23日泰穆爾蘇丹被宮廷政變推翻,其獨生子29歲的合法繼承人卡布斯接管政權,同年8月9日宣布國名為阿曼蘇丹國。

cacay a malebut siwa a lasubu pitu a bataan (1970) a mihcaan pitu a bulad tusa a bataan idaw ku tulu a demiad a Taimu-er-sutan (泰穆爾蘇丹) belinen nui labuay mikuli a tademaw, nu cacaya a wawaan tusa a bataan idaw ku suwa a mihcaan kapah milaylayay a tademaw ci kapu-se (卡布斯) kumikuwanay, nuyda a mihcan walu a bulad siwa a demiad pangiha cinida misumad tu ngangan nu kanatal panganga sa u Omansu-tankuo (阿曼蘇丹國) han.

從此,阿曼發生巨大變化。1973年英軍撤出阿曼。

namahida,Oman (阿曼) tabaki kuni kasikawawan. cacay a malebut siwa a lasubu pitu a bataan idaw ku tulu (1973) a mihcaan u Ing-kuo (英國) a hitay miales tu Oman (阿曼).

kamu (語言)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

阿曼蘇丹國的官方語言是阿拉伯語,通用英語。阿拉伯語屬於閃語系,由28個字母組成。

Oman-sutan-kuo (阿曼蘇丹國) tada kamu nuheni u Ala-puo (阿拉伯) a kamu, u igu ku sakalecad a kamuan. Ala-puo (阿拉伯) a kamu u malamlamay a sasakamuen, nu tusaay a bataan idaw ku walu asasulidan nu sulit anikasasuala a sasakamuen.

阿曼各部落的方言各不相同,有些部落的方言受伊拉克土語影響,有些受波斯語和印地語影響。

Oman (阿曼) aniyaduay caay namin kaleca ku kamu nuheni, idaw ku duma a niyadu’ akamu macalap nu Ila-ke’ (伊拉克) a tadakamun, idaw ku macalapty nu Puo-se (波斯語) a kamu atu In-ti’ (印地語) akamuan.

來自桑吉巴的阿曼僑民通用斯瓦希里語。北部沿海地區的商人、水手和大量來自南亞次大陸的外籍人也講烏爾都語。

numa kaydaay i Sanci-pa (桑吉巴) a Oman (阿曼) nu hekalay a tademaw kakaduman ku Sewal-sili (斯瓦希里) a kamu. iamisay nu dadipasan a kitidaan nu misiwbaya a tademaw, i nanumay a tademaw atu namakaydaay i Na-ya (南亞) ta’lu nutawan a niyadu'ay nu tademaw musakamu tu Wu-eltu (烏爾都) akamu.

kakidaan (地理)[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]

阿曼位於阿拉伯半島的東南角,北、東、南三面環海,瀕臨阿曼灣和阿拉伯海,海岸線長1600公里,領土面積為30.95萬平方公里,是阿拉伯半島上的第三大國家。

kitidaan nu Oman (阿曼) idai Alapuo-pantaw (阿拉伯半島) a waliyan timulan nu kadu, amis, wali, timul bayubayuwan namin, mitepal tu Oman-wan (阿曼灣) atu Ala-puo (阿拉伯) a bayu, masa tanayu' ku dadipasan tanayu' han makaala tu cacay a malebut enme a lasubu (1600) a kuli, tada lala' nuheni makaala tu tulu a bataan tin siwa lima (30.95) a mang pinfan kunli, u Alapuo-pantaw (阿拉伯半島) nu satabakiay a sakatulu nu kanatal.

西北與阿拉伯聯合大公國接界,西部與沙烏地阿拉伯為鄰,西南與葉門相連,北部有一部分領土被阿拉伯聯合酋長國分開,隔荷姆茲海峽與伊朗相望。

nutipan amisan (西北) atu Ala-puo (阿拉伯) pulung nu kanatal a kakenisan, nutipan atu Sawuti’-alapuo (沙烏地阿拉伯) mababiyaw, nutipan timulan atu Ya-men (葉門) malalidin, amisan idaw ku lala' hiyan nu Ala-puo lanhe ciucen (阿拉伯聯合酋長) a kanatal mibenis, silaad tu He’mu-cebayu (荷姆茲海峽) atu I-lang (伊朗) masasuayaw.

地扼波斯灣通往印度洋為熱帶沙漠氣候。北回歸線橫穿全國,5~10月為熱季,氣溫高達40℃以上;11~4月為涼季,氣溫約為10℃。年均降水量130毫米。

Tie' uo-sewan (地扼波斯灣) pasaydaay i Ingtu-yang (印度洋) u kacaledesan nu likelikenan a demiad. Pahua-kui-sin (北回歸線) milakuuyt tu kanatal, lima〜cacay a bataan a bulad u kacaledesan, u caledes makaala tu sepat a bataan (40) a du kuni ka talakaw nu caledes, sabaw tu cacay ~ sepat a bulad u kasapi’an nu demiad, cypiwac han makaala tu cacay a bataan a du. pulung nu nikahetikan nu udad makaala tu cacay a lasubu tulu a bataan (130) hawmi.

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]